Proces projektowania

Proces projektowania jest zbiorem czynności i zdarzeń, które następują w czasie między pojawieniem się problemu, a powstaniem dokumentacji, która będzie opisywać rozwiązanie problemu, racjonalne z punktu widzenia ekonomicznego i funkcjonalnego (M. Sołtysik 2016, s. 23).

W procesie projektowania można efektywnie ubezpieczyć realizowane przedsięwzięcie od nieprzewidzianych zdarzeń. Jedynym sposobem usprawnienia działania zespołu projektowego podczas opracowywania danego zadania, jego testowania oraz wdrażania są sprawdzone praktyki projektowe. W tym miejscu warto zwrócić uwagę na istotną różnicę między umiejętnościami projektowymi a wdrożeniowymi. Te drugie są zbiorem skutecznych i efektywnych rozwiązań, które jednakże nie muszą być poprawnie zaprojektowane i właściwe z perspektywy rozwiązania występującego problemu. Należy również nadmienić, iż praktycznie żaden proces projektowania nie powtarza się. W takim wypadku w procesie osiągania celu szczególne znaczenie mają sposoby działania - strategie projektowe.

Wiedza o procesie projektowania jest niezbędna do zrozumienia i efektywnej realizacji tego procesu. Pomaga także w określeniu działań mających na celu doskonalenie tego procesu i wprowadzeniu instrumentów metodycznych i technicznych. To z kolei determinuje konieczność powstania metodologii projektowania.

Metodologia projektowania

Metodologia projektowania jest nauką, która bada procesy, metody i środki projektowania, ukierunkowaną na świadome przekształcanie otaczającego środowiska.

Projektowanie może być rozpatrywane jako:

• proces decyzyjny,
• proces przekształcania informacji,
• proces rozwiązywania zadań cząstkowych,
• proces twórczego myślenia,
• proces badawczy,
• proces sterowania.

Etapy procesu projektowania

Każdy proces projektowy opiera się na określonym schemacie metodyki badań, która dotyczy zarówno diagnostyki, jak i projektowania. Dla każdego przypadku schemat ten powinien zostać w właściwy sposób zmodyfikowany i dostosowany do wymagań (A. Stabryła 2016, s. 178-179).

Faza prac analityczno-badawczych (w projektowaniu bazowym)

1. Analiza sytuacyjna
2. projektowanie systemu celów
3. Opracowanie koncepcji modelowej

Faza planowania przebiegu i zasobów projektu

1. Planowanie cyklu projektowo-realizacyjnego
2. Przygotowanie studium wykonalności inwestycji
3. Organizacja systemu zarządzania projektami
4. Opracowanie harmonogramów
5. Kosztorysowanie
6. Budżetowanie
7. Kontrola
8. Implementacja informatycznych narzędzi zarządzania projektami

Faza projektowania zasadniczego

• Etap przygotowawczy:

1. Definiowanie projektu (interpretacja i zakres przedmiotowy)
2. Sformułowanie założeń i zadań projektowych (zakres funkcjonalny)
3. Zestawienie parametrów przedmiotu projektowania
4. Dobór kryteriów wyboru rozwiązań projektowych
5. Obiektywizacja kryteriów wyboru rozwiązań projektowych

• Etap podstawowy:

1. Opracowanie projektu wstępnego i wariantowanie rozwiązań
2. Wybór wariantu racjonalnego
3. Weryfikacja projektu wstępnego
4. Podjęcie decyzji o realizacji przedsięwzięcia
5. Projektowanie szczegółowe i koordynacja projektów cząstkowych

• Etap końcowy:

1. Ustalenie dopuszczalnych zmian w projekcie podczas wdrożenia
2. Weryfikacja projektu szczegółowego
3. Odbiór projektu szczegółowego

Faza projektowania procesu realizacji przedsięwzięcia

1. Projektowanie systemu logistycznego dla procesu wdrożeniowego
2. Projektowanie rozruchu i eksploatacji wstępnej
3. Projektowanie systemu kontroli procesu wdrożeniowego
4. Opracowanie mapy procesów operacyjnych
5. Ustalenie normatywów procesów operacyjnych
6. Planowanie operacyjne
7. Projektowanie systemu monitorowania procesów operacyjnych

Elementy procesu projektowania

Pojawienie się problemu

Pojawienie się problemu jest początkowym elementem procesu projektowania. W tym etapie należy zidentyfikować problem oraz określić jego zakres. Istotne jest zrozumienie, czym dokładnie problem polega i jakie są jego przyczyny. Dopiero wtedy można przystąpić do kolejnych etapów procesu projektowania.

Analiza i badania

Analiza i badania odgrywają kluczową rolę w procesie projektowania. Pozwalają one na głębsze zrozumienie problemu oraz identyfikację potencjalnych rozwiązań. Istnieje wiele różnych metod i technik analizy i badań, które można zastosować w zależności od charakteru problemu i dostępnych zasobów. Przykładowe metody to analiza SWOT, analiza kosztów i korzyści, badania rynku czy analiza konkurencji.

Generowanie rozwiązań

Generowanie rozwiązań jest kluczowym elementem procesu projektowania. W tym etapie należy wygenerować różne możliwe rozwiązania problemu. Istnieje wiele technik, które można zastosować w celu generowania rozwiązań, takich jak brainstorming, metoda 6-3-5 czy metoda morfologiczna. Ważne jest uwzględnienie różnych perspektyw i pomysłów, aby mieć większą szansę na znalezienie optymalnego rozwiązania.

Wybór najlepszego rozwiązania

Wybór najlepszego rozwiązania jest istotnym etapem procesu projektowania. W tym etapie należy dokładnie ocenić wszystkie wygenerowane rozwiązania i wybrać to, które najbardziej efektywnie rozwiązuje problem. Istnieje wiele kryteriów, które można uwzględnić przy wyborze rozwiązania, takich jak koszty, czas realizacji, dostępne zasoby czy preferencje klienta. Istotne jest również zastosowanie odpowiednich technik, takich jak analiza porównawcza czy macierz decyzyjna.

Implementacja rozwiązania

Implementacja rozwiązania jest kluczowym elementem procesu projektowania. W tym etapie należy przekształcić wybrane rozwiązanie w działający produkt, usługę lub proces. Istnieje wiele czynników, które należy uwzględnić podczas implementacji, takich jak dostępne zasoby, harmonogram, ryzyko czy zaangażowanie interesariuszy. Ważne jest również opracowanie odpowiedniej strategii implementacji, która zapewni skuteczne wdrożenie rozwiązania.

Etapy procesu projektowania

Prace analityczno-badawcze

Analiza sytuacyjna jest nieodłączną częścią prac analityczno-badawczych. Ma ona na celu zgłębienie aktualnej sytuacji i zrozumienie kontekstu, w którym będzie realizowany projekt. Metoda analizy sytuacyjnej może się różnić w zależności od konkretnego projektu. W jej ramach można wykorzystać różne narzędzia i techniki, takie jak badania rynku, analiza konkurencji, analiza SWOT czy analiza PESTEL.

Projektowanie systemu celów jest kolejnym etapem prac analityczno-badawczych. Polega ono na określeniu celów, jakie ma osiągnąć projekt. Kluczowym elementem jest wypracowanie spójnego systemu celów, które będą wzajemnie powiązane i zgodne z misją i strategią organizacji. W procesie projektowania systemu celów można skorzystać z różnych technik, takich jak drzewo celów, macierz celów czy diagram Ishikawy.

Opracowanie koncepcji modelowej

Opracowanie koncepcji modelowej stanowi ostatni etap prac analityczno-badawczych. Polega ono na stworzeniu abstrakcyjnego modelu projektu, który uwzględnia wszystkie istotne elementy i relacje między nimi. Model ten może być przedstawiony za pomocą diagramów, schematów czy map myśli. Opracowanie koncepcji modelowej jest istotne dla zapewnienia spójności i zrozumienia projektu przed przejściem do kolejnych etapów.

Planowanie przebiegu i zasobów projektu

Planowanie cyklu projektowo-realizacyjnego jest pierwszym elementem planowania przebiegu i zasobów projektu. Polega ono na ustaleniu chronologicznego harmonogramu działań, które będą realizowane w ramach projektu. Istotne jest uwzględnienie kolejności i zależności między poszczególnymi zadaniami oraz oszacowanie czasu, jaki będzie potrzebny do ich wykonania. W planowaniu cyklu projektowo-realizacyjnego można wykorzystać różne metody i narzędzia, takie jak diagram Gantta, metoda sieciowa PERT czy metoda krytycznego ścieżki.

Studium wykonalności inwestycji

Studium wykonalności inwestycji odgrywa istotną rolę w planowaniu przebiegu i zasobów projektu. Polega ono na ocenie możliwości realizacji projektu pod względem technicznym, ekonomicznym, prawno-organizacyjnym oraz społecznym. W ramach studium wykonalności analizowane są różne czynniki, takie jak ryzyko inwestycyjne, opłacalność projektu czy zgodność z przepisami prawnymi. W celu przeprowadzenia analizy można skorzystać z różnych technik i narzędzi, takich jak analiza kosztów i korzyści, analiza ryzyka czy analiza wpływu społecznego.

Organizacja systemu zarządzania projektami

Organizacja systemu zarządzania projektami jest istotnym elementem planowania przebiegu i zasobów projektu. Polega ona na ustaleniu struktury organizacyjnej, odpowiedzialności i kompetencji osób zaangażowanych w projekt oraz metod i narzędzi zarządzania projektem. Organizacja systemu zarządzania projektami ma na celu zapewnienie efektywnego i skutecznego realizowania projektu. W ramach tego etapu można wykorzystać różne metody i narzędzia, takie jak struktura organizacyjna projektu, plan komunikacji czy zarządzanie ryzykiem.

Harmonogramowanie

Harmonogramowanie jest istotnym elementem planowania przebiegu i zasobów projektu. Polega ono na ustaleniu chronologicznego planu działań, które będą realizowane w ramach projektu. W harmonogramie uwzględnia się kolejność, czas trwania i zależności między poszczególnymi zadaniami. Istotne jest także uwzględnienie dostępnych zasobów i ich efektywne wykorzystanie. W harmonogramowaniu można skorzystać z różnych metod i narzędzi, takich jak diagram Gantta, metoda sieciowa PERT czy metoda krytycznego ścieżki.

Kosztorysowanie, budżetowanie i kontrola

Kosztorysowanie, budżetowanie i kontrola są istotnymi elementami planowania przebiegu i zasobów projektu. Kosztorysowanie polega na oszacowaniu kosztów, jakie będą poniesione w ramach projektu. Budżetowanie polega na przypisaniu określonych kwot na poszczególne zadania i etapy projektu. Kontrola polega na monitorowaniu realizacji projektu pod względem kosztów i wykorzystania zasobów oraz na podejmowaniu działań korygujących, jeśli wystąpią odchylenia od planu. W ramach tych działań można wykorzystać różne metody i narzędzia, takie jak analiza kosztów, systemy kontroli budżetowej czy systemy raportowania.

Implementacja narzędzi zarządzania projektami

Implementacja narzędzi zarządzania projektami jest ważnym elementem planowania przebiegu i zasobów projektu. Polega ona na wdrożeniu i wykorzystaniu odpowiednich narzędzi, które umożliwią skuteczne zarządzanie projektem. Narzędzia te mogą obejmować systemy informatyczne, metodyki zarządzania projektami, takie jak metodyka Agile, czy systemy raportowania. Implementacja narzędzi zarządzania projektami ma na celu usprawnienie procesów i zapewnienie skutecznej realizacji projektu.

Projektowanie zasadnicze

Etap przygotowawczy jest istotnym elementem procesu projektowania zasadniczego. Polega on na zebraniu niezbędnych informacji, ustaleniu celów, zdefiniowaniu wymagań oraz określeniu zasobów, jakie będą potrzebne do realizacji projektu. W ramach tego etapu można przeprowadzić analizę ryzyka, ustalić plan komunikacji oraz określić odpowiedzialności i role osób zaangażowanych w projekt.

Etap podstawowy stanowi kluczowy element procesu projektowania zasadniczego. Na tym etapie następuje opracowanie szczegółowego projektu, uwzględniającego wszystkie aspekty i wymagania. W ramach tego etapu projektanci opracowują dokumentację techniczną, rysunki konstrukcyjne i plany wykonawcze. Istotne jest także uwzględnienie zgodności projektu z obowiązującymi przepisami i normami.

Etap końcowy jest ostatnim etapem procesu projektowania zasadniczego. Polega on na zakończeniu prac projektowych i przekazaniu gotowego projektu do realizacji. Na tym etapie następuje ocena i zatwierdzenie projektu oraz przygotowanie dokumentacji przetargowej lub wykonawczej. Istotne jest także przeprowadzenie ewentualnych korekt i dostosowań projektu na podstawie uwag i zaleceń.

Projektowanie procesu realizacji przedsięwzięcia

Projektowanie procesu realizacji przedsięwzięcia jest istotnym etapem procesu projektowania. Na tym etapie opracowywane są różne elementy, które mają na celu zapewnienie efektywnej i skutecznej realizacji projektu. W ramach tego etapu można przeprowadzić projektowanie systemu logistycznego, projektowanie rozruchu i eksploatacji wstępnej, projektowanie systemu kontroli procesu wdrożeniowego, opracowanie mapy procesów operacyjnych, ustalenie normatywów procesów operacyjnych, planowanie operacyjne i projektowanie systemu monitorowania procesów operacyjnych.

Proces projektowania — artykuły polecane

Konceptualizacja — Wdrożenie — Cykl Deminga — Kluczowe czynniki sukcesu wdrożenia systemu informatycznego — Cykl organizacyjny — Wykres programowy procesu decyzji — Procesy w projekcie — Cykl życia systemu informatycznego — DMAIC

Bibliografia

• Sielicki A. (1980), Projektowanie jako przedmiot badań cybernetycznych, [w:] Projektowanie i systemy-zagadnienia metodologiczne. pod red. Gasparskiego W i Miller D. Ossolineum Wrocław
• Sołtysik M. (2016), Metodyka projektowania strategii organizacyjnych przedsiębiorstwa, rozprawa doktorska, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków
• Stabryła A. (2016), Aspekty interpretacyjne i metodologiczne zarządzania projektami, MWSE, Tarnów

Autor: Mateusz Stasiak