Autokrata

Autokrata jest to osoba, która posiada absolutną władzę i kontrolę nad swoim obszarem zarządzania. Jest to lider, który podejmuje decyzje samodzielnie, nie konsultując się z innymi członkami zespołu ani nie uwzględniając ich opinii. Autokrata zdobywa władzę poprzez wykorzystanie swojej pozycji, charakteru lub umiejętności przekonywania, a następnie utrzymuje ją przez kontrolę nad informacjami, zasobami i decyzjami.

Cechy stylu autokratycznego

Autokratyczny styl zarządzania odnosi się do podejścia, w którym autokrata posiada pełną kontrolę nad procesem podejmowania decyzji i wydawania poleceń. Decyzje są podejmowane jednostronnie, bez udziału zespołu, co prowadzi do silnej hierarchii i centralizacji władzy. Autokraci często wykorzystują swoją władzę do narzucania swojej wizji i celów, niezależnie od opinii innych.

W autokratycznym stylu zarządzania autokrata jest jedynym źródłem wiedzy i informacji, co powoduje brak innowacyjności i ograniczenie różnorodności perspektyw. Autokraci często wykorzystują swoją władzę do utrzymania kontroli nad zespołem, stosując surowe kary i nagrody jako motywację. Taki sposób zarządzania może prowadzić do niskiego poziomu zaangażowania pracowników, braku inicjatywy i ograniczonego rozwoju.

Pomimo że autokratyczny styl zarządzania może być skuteczny w niektórych sytuacjach, na przykład w sytuacjach kryzysowych, często prowadzi do negatywnych skutków dla organizacji. Brak uwzględniania różnorodnych punktów widzenia i poglądów może prowadzić do zniechęcenia pracowników, konfliktów w zespole oraz ograniczonego potencjału innowacyjnego.

Podział wg J.A. Browna

P. Żukowski i R. Galla opisują podział kierownika autokraty według J.A. Browna (P. Żukowski, R. Galla 2009, s. 29):

• Autokrata surowy - jest stanowczy, nieustępliwy, ma swoje zasady, których przestrzega. Ma władzę i stara się ją utrzymać. Pracuje według przyjętych reguł, jest bezkompromisowy.
• Autokrata życzliwy - ma świadomość odpowiedzialności za swoich podwładnych. Pomimo faktu, że chce swoim pracownikom zapewnić najlepsze warunki pracy, sam definiuje co jest dla nich najlepsze. Twierdzi, że powinni być usatysfakcjonowani tym, co dostają.
• Autokrata nieudolny - jest apodyktyczny i nieprzewidywalny. Podejście takiej osoby do pracowników zależy od jej aktualnego nastroju czy humoru.

Charakterystyka autokraty

Autokrata jest jednym z typów liderów, którzy charakteryzują się silną kontrolą i dominacją w relacjach z podwładnymi.

• Autokrata jest głównie skoncentrowany na osiąganiu celów i realizacji zadań. Przywiązuje dużą wagę do efektywności i efektywności procesów. Często stawia wyniki ponad relacje międzyludzkie, co może prowadzić do ignorowania emocji i potrzeb pracowników.
• Charakterystyczną cechą autokraty jest ignorowanie ludzi. Skupia się głównie na swoich własnych interesach i celach, nie zwracając uwagi na potrzeby i opinie innych. W rezultacie, podwładni mogą czuć się niedocenieni i pomijani, co może prowadzić do frustracji i braku motywacji.
• Autokrata często narzuca swoje własne zdanie i decyzje, nie biorąc pod uwagę perspektyw i sugestii innych. Nie jest wrażliwy na różnorodność opinii i niezależność myślenia. Taki styl zarządzania może prowadzić do braku zaangażowania pracowników i utraty innowacyjności w organizacji.
• Autokrata często preferuje karanie pracowników za błędy lub niezgodność z jego oczekiwaniami. Brak tolerancji dla inicjatywy pracowników i ograniczanie ich swobody działania może wpływać negatywnie na kreatywność i zdolność rozwiązywania problemów w organizacji.
• Autokrata utrzymuje dystans i rezerwę w stosunku do swoich podwładnych. Nie jest zainteresowany nawiązywaniem bliskich relacji ani budowaniem zaufania. Taka postawa może prowadzić do poczucia alienacji i braku komunikacji w organizacji.
• Warto zauważyć, że autokrata może przybierać różne formy. Niektórzy są surowi i bezwzględni, inni próbują być życzliwi i troskliwi wobec pracowników, ale nadal utrzymują kontrolę i dominację. Niezależnie od formy, autokratyczny styl zarządzania może prowadzić do niskiej satysfakcji pracowników i ograniczonego rozwoju organizacji.

Zalety i wady autokratycznego stylu zarządzania

Jedną z głównych zalet autokratycznego stylu zarządzania jest jego skuteczność w sytuacjach kryzysowych. Autokraci są w stanie szybko podejmować decyzje i podejmować działania, co jest niezwykle istotne w sytuacjach wymagających szybkości i precyzji. W takich przypadkach, kiedy czas jest kluczowy, a decyzje muszą być podejmowane natychmiast, autokracja może być nie tylko skutecznym, ale także niezbędnym narzędziem. Autokrata, będąc jedynym liderem, ma władzę i kompetencje do podjęcia decyzji bez konieczności konsultacji z innymi osobami, co pozwala na błyskawiczne reagowanie na zmieniającą się sytuację.

Autokratyczny styl zarządzania może być również korzystny w sytuacji, gdy brakuje jednoznacznego lidera w organizacji. W takim przypadku autokrata może wziąć na siebie rolę lidera, zapewniając stabilność i jednoznaczność w podejmowaniu decyzji. Brak jednoznacznej osoby odpowiedzialnej za zarządzanie może prowadzić do chaosu i nieefektywności. W takiej sytuacji autokrata może przewodzić organizacji, zapewniając spójność i jasność w podejmowaniu decyzji. Dzięki temu pracownicy mają kogoś, do kogo mogą się zwrócić w przypadku pytań lub problemów.

Jednak autokratyczny styl zarządzania ma również swoje wady. Jedną z najważniejszych wad jest brak autonomii i motywacji u pracowników. Autokrata podejmuje decyzje samodzielnie, nie dając pracownikom możliwości uczestnictwa w procesie podejmowania decyzji. Taki brak partycypacji może prowadzić do frustracji i braku zaangażowania pracowników. Pracownicy mogą czuć się zignorowani, a ich umiejętności i pomysły nie są wykorzystywane. Brak autonomii również ogranicza rozwój zawodowy pracowników, ponieważ nie mają oni możliwości uczenia się nowych umiejętności i podejmowania inicjatywy.

Autokratyczny styl zarządzania często prowadzi również do konfliktów w organizacji. Decyzje podejmowane jednostronnie przez autokratę mogą prowadzić do niezadowolenia pracowników i wewnętrznych napięć. Brak partycypacji i brak uwzględnienia opinii pracowników może prowadzić do poczucia niesprawiedliwości i braku zaufania w organizacji. Konflikty między autokratą a pracownikami mogą wpływać na atmosferę pracy i obniżać efektywność zespołu.

Autokracja może również hamować rozwój zawodowy pracowników oraz innowacyjność w organizacji. Brak autonomii i brak możliwości podejmowania inicjatywy powodują, że pracownicy nie są zachęcani do rozwoju swoich umiejętności i poszukiwania nowych, innowacyjnych rozwiązań. Autokrata jest jedynym decydentem, co ogranicza możliwość wprowadzania zmian i eksperymentowania w organizacji. Brak innowacyjności może prowadzić do stagnacji i utraty konkurencyjności.

Autokratyczny styl zarządzania może utrudniać budowanie zaufania i relacji w organizacji. Pracownicy mogą czuć się niezrozumiani i nie doceniani, co prowadzi do obniżenia morale i zaangażowania. Brak otwartego dialogu i brak uwzględnienia opinii pracowników może prowadzić do braku zaufania do autokraty. Pracownicy mogą czuć się niepewni, czy ich głos jest słyszany i czy mają wpływ na podejmowane decyzje.

Autokratyczny styl zarządzania ma również swoje ograniczenia w organizacjach opartych na współpracy, kreatywności i elastyczności. W takich organizacjach istotne jest uwzględnienie różnych perspektyw i pomysłów, aby osiągnąć innowacyjność i skuteczność. Autokrata, będąc jedynym liderem, może ograniczać możliwość współpracy i wymiany pomysłów między pracownikami. Brak partycypacji i brak uwzględnienia różnych perspektyw może ograniczać twórczość i elastyczność organizacji.

Autokratyczny styl zarządzania może prowadzić do rotacji pracowników i braku zadowolenia z pracy. Pracownicy, którzy nie czują się doceniani i nie mają możliwości rozwoju, mogą szukać innych miejsc pracy, gdzie będą mieli większą autonomię i możliwość wpływu na podejmowane decyzje. Brak zadowolenia z pracy może prowadzić do niższej produktywności i obniżenia jakości pracy.

Pomimo wszystkich wad, autokratyczny styl zarządzania może być nadal skuteczny w sytuacjach wymagających szybkości i precyzji. W takich sytuacjach, kiedy decyzje muszą być podejmowane natychmiast i nie ma czasu na konsultacje, autokratyczny lider może być kluczowym elementem sukcesu. Szybkie podejmowanie decyzji i efektywne działanie może pomóc organizacji w osiągnięciu zamierzonych celów.

Metody zarządzania autokratycznego stylu

• Hierarchia jako podstawa działania autokraty. Autokraci często opierają swoje zarządzanie na hierarchii. W takim systemie każdy pracownik ma określone miejsce w strukturze organizacyjnej i podlega bezpośrednio autokracie. Decyzje podejmowane są centralnie, bez uwzględniania opinii innych pracowników. Hierarchia gwarantuje autokracie pełną kontrolę nad organizacją i pozwala na szybkie przekazywanie poleceń.
• Surowe wymogi i regulacje. W autokratycznym stylu zarządzania autokraci często nakładają surowe wymogi i regulacje na swoich pracowników. Pracownicy muszą ściśle przestrzegać określonych procedur i standardów, co może prowadzić do większej precyzji i skuteczności w wykonywaniu zadań. Jednakże, takie podejście może też ograniczać kreatywność i innowacyjność pracowników.
• Nadzór i kontrola. Autokraci często wywierają surowy nadzór i kontrolę nad działaniami swoich pracowników. Monitorują postęp prac, sprawdzają harmonogramy i często żądają raportów. Taki nadzór może pomóc w unikaniu błędów i utrzymaniu wysokiej jakości pracy, ale może też prowadzić do poczucia braku zaufania i ograniczać autonomię pracowników.
• Komunikacja jednostronna. W autokratycznym stylu zarządzania komunikacja odbywa się w jednym kierunku - od autokraty do pracowników. Autokrata często informuje pracowników o decyzjach i poleceniach, nie angażując ich w proces podejmowania decyzji. Taki sposób komunikacji może ograniczać uczestnictwo i zaangażowanie pracowników, co może prowadzić do frustracji i obniżenia motywacji.
• Kara i nagroda. Autokraci często stosują system kary i nagrody jako narzędzie motywacyjne. Za dobre wyniki pracownicy mogą otrzymywać nagrody, podczas gdy za złe wyniki mogą być karani. Taki system może działać jako bodziec do osiągania lepszych wyników, ale może też prowadzić do stresu i presji na pracowników.
• Planowanie i organizowanie. Autokraci często sami planują i organizują działania w organizacji. Decydują o celach, strategiach i harmonogramach, a pracownicy są odpowiedzialni za ich realizację. W autokratycznym stylu zarządzania planowanie i organizowanie jest zwykle centralizowane, co może prowadzić do lepszej koordynacji, ale może też ograniczać elastyczność i innowacyjność.
• Delegowanie zadań. W autokratycznym stylu zarządzania autokraci często delegują konkretne zadania i polecenia swoim pracownikom. Decyzje co do tego, kto wykonuje jakie zadania, podejmowane są przez autokratę. Taki sposób delegowania zadań może prowadzić do wydajności i precyzji, ale może też ograniczać zdolności rozwojowe pracowników.
• Szkolenia i rozwój. Autokraci często decydują o szkoleniach i rozwoju pracowników. Określają, jakie umiejętności i wiedza są potrzebne w organizacji i jakie szkolenia są niezbędne. Taki sposób zarządzania może zapewniać pracownikom odpowiednie narzędzia do wykonywania ich pracy, ale może też ograniczać ich możliwości rozwoju i samorozwoju.
• Ocena i ocena pracy. Autokraci często oceniają i oceniają pracę swoich pracowników. Określają standardy i oczekiwania, a następnie oceniają, w jaki sposób pracownicy spełniają te wymagania. Taki system oceny i oceny pracy może pomóc w identyfikacji słabych punktów i doskonaleniu pracy, ale może też prowadzić do niskiej motywacji i poczucia braku sprawiedliwości.
• Zarządzanie konfliktami. Autokraci często decydują o rozwiązywaniu konfliktów w organizacji. W autokratycznym stylu zarządzania autokraty często podejmują decyzje arbitralne w sprawach konfliktowych, co może prowadzić do szybkiego rozwiązania problemu. Jednakże, takie podejście może ograniczać zaangażowanie pracowników i prowadzić do braku uczestnictwa w procesie rozwiązywania konfliktów.
• Zarządzanie zmianą. Autokraci często decydują o zmianach w organizacji i wprowadzają je bez większego angażowania pracowników. Decydują o celach, strategiach i harmonogramach zmian, a pracownicy są odpowiedzialni za ich realizację. Taki sposób zarządzania zmianą może prowadzić do szybkich i skutecznych zmian, ale może też ograniczać uczestnictwo i zaangażowanie pracowników.

Autokrata — artykuły polecane

Niska samoocena — Melancholik — Sangwinik — Style kierowania wg Blake i Mouton — Choleryk — Mobbing — Styl autokratyczny — Nonkonformizm — Automotywacja

Bibliografia

• Ambroziak D., Maj M. (2013), Oszustwa i nieuczciwość w organizacjach, Wolters Kluwer, Warszawa
• Penc J. (2011), Zachowania organizacyjne w przedsiębiorstwie. Kreowanie twórczego myślenia i aspiracji, Wolters Kluwer, Warszawa
• Sidor-Rządkowska M. (2010), Zarządzanie personelem w małej firmie, Oficyna, Warszawa
• Strona internetowa: Autokrata, Słownik języka polskiego PWN online
• Szczerba G. (2013), Menadżer doskonały. Komunikacja, Wydawnictwo Złote Myśli, Gliwice
• Żukowski P., Galla R. (2009), Style kierowania przejawiane przez menedżerów w zarządzaniu organizacją, Problemy Profesjologii, nr 1, 21-40