Proces planowania strategicznego

Planowanie to działanie uniwersalne, z którego korzystają przedsiębiorstwa w celu wdrożenia swojej strategii. Podstawą do rozpoczęcia procesu planowania jest określenie otoczenia firmy. Kolejnym etapem jest ustalenie ogólnego celu działalności przedsiębiorstwa przez kierownictwo. Następnie wyznaczane są cele i plany strategiczne, które są podstawą do budowy planów taktycznych, z kolei te służą określeniu planów operacyjnych.

Plany strategiczne opracowywane są na potrzeby realizacji celów strategicznych. Na etapie planowania strategicznego tworzony jest generalny plan obejmujący decyzje dotyczące alokacji zasobów, jak również określane są najważniejsze zadania zmierzające do osiągnięcia wyznaczonych celów strategicznych.

Proces planowania strategicznego rozpoczyna ciąg działań kierownictwa organizacji, których celem jest wdrożenie i realizacja najlepszych dla przedsiębiorstwa strategii działań. Planowanie strategiczne inaczej nazywane jest "planowaniem dalekosiężnym" lub "planowaniem długofalowym". Schemat tego procesu przedstawiony jest na poniższym rysunku.

Zwrócić należy uwagę na to, że poniższy schemat umieszcza elementy analizy strategicznej (przedsiębiorstwa i otoczenia) jako część systemu planowania. Celowym jednak wydaje się być rozdzielenie podsystemu analizy strategicznej od podsystemu planowania, jako że analiza strategiczna będąca oczywiście podstawą planowania, jest wykorzystywana także do innych działań kierownictwa: kontroli, wdrażania strategii, analizy funkcjonowania przedsiębiorstwa, itp.

Proces planowania strategicznego

Rys. Proces planowania strategicznego w przedsiębiorstwie

Źródło: (J. Penc 2001, s. 162)

Cechy planowania strategicznego

1. Rozwiązywanie problemów związanych z podstawowymi zagadnieniami, najczęściej dotyczącymi głównych celów działalności oraz grona obecnych, jak i potencjalnych konsumentów.
2. Baza do planowania szczegółowego, jak również pomaga w podejmowaniu decyzji bieżących pojawiających się każdego dnia.
3. Długoterminowy proces.
4. Koncentrowanie energii i zasobów niezbędnych w podejmowaniu działań przedsiębiorstwa.
5. Konieczność zaangażowania kierownictwa najwyższego szczebla.

Zalety planowania strategicznego

• nadanie odpowiedniego kierunku działalności organizacji
• przewidywanie problemów przed ich wystąpieniem, szybka reakcja i rozwiązanie problemów bieżących
• pomoc kierownictwu w analizie działań pewnych oraz ryzykownych
• pomoc w podejmowaniu właściwych decyzji dotyczących strategii działania przedsiębiorstwa
• minimalizacja błędów w budowaniu strategii firmy

Wady planowania strategicznego

• niebezpieczeństwo pojawienia się [[[biurokracja]]|biurokracji] wśród planistów
• niekiedy duże nakłady czasu i pieniędzy potrzebne do sformalizowania planu

Etapy procesu planowania strategicznego

Proces planowania strategicznego zaczyna się od ustalenia celów strategicznych. Cele te są kluczowe dla przedsiębiorstwa, ponieważ określają kierunek, w którym firma chce podążać i pomagają zdefiniować priorytety. Cele strategiczne powinny być konkretnie określone, mierzalne, osiągalne, realistyczne i czasowo zdefiniowane (tzw. metoda SMART). Przedsiębiorstwo powinno mieć jasno sformułowane cele, aby pracownicy mieli wyraźne wytyczne i wiedzieli, na czym się skupić.

Analiza otoczenia zewnętrznego i wewnętrznego jest nieodłącznym elementem procesu planowania strategicznego. Analiza otoczenia zewnętrznego polega na analizie czynników społeczno-gospodarczych, politycznych, technologicznych, ekologicznych i prawnych, które mogą wpływać na przedsiębiorstwo. Analiza otoczenia wewnętrznego natomiast skupia się na analizie mocnych stron, słabych stron, szans i zagrożeń przedsiębiorstwa (analiza SWOT). Dzięki tej analizie firma może zidentyfikować swoje unikalne cechy, konkurencyjne przewagi oraz obszary do poprawy.

Na podstawie celów strategicznych oraz analizy otoczenia zewnętrznego i wewnętrznego, przedsiębiorstwo formułuje strategię i plany taktyczne. Strategia określa ogólny sposób, w jaki firma zamierza osiągnąć swoje cele strategiczne. Plany taktyczne natomiast są bardziej konkretne i dotyczą działań na niższym poziomie hierarchii organizacyjnej. Ważne jest, aby strategia i plany taktyczne były spójne i zgodne z celami strategicznymi, a także uwzględniały aktualne trendy rynkowe i konkurencyjne.

Metody i narzędzia wspomagające proces planowania strategicznego

Analiza SWOT jest narzędziem, które pomaga przedsiębiorstwu ocenić swoje mocne strony, słabe strony, szanse i zagrożenia. Mocne strony i szanse to czynniki, które firma może wykorzystać do osiągnięcia przewagi konkurencyjnej, natomiast słabe strony i zagrożenia to czynniki, które mogą stanowić bariery dla sukcesu. Analiza SWOT pozwala na zidentyfikowanie obszarów do poprawy, wykorzystania konkurencyjnych przewag oraz wypracowanie strategii, która uwzględnia wszystkie czynniki wpływające na przedsiębiorstwo.

Analiza PESTEL jest narzędziem, które pomaga przedsiębiorstwu ocenić czynniki społeczno-gospodarcze, polityczne, technologiczne, ekologiczne i prawne, które mogą wpływać na jego działalność. Analiza PESTEL pomaga przedsiębiorstwu zrozumieć otoczenie zewnętrzne i dostosować strategię do zmieniających się warunków. Dzięki tej analizie firma może zidentyfikować nowe szanse rynkowe, przewidzieć potencjalne zagrożenia oraz przygotować się na ewentualne zmiany regulacyjne.

Analiza pięciu sił konkurencji Porter'a jest narzędziem, które pomaga przedsiębiorstwu ocenić siłę konkurencji w swojej branży. Analiza uwzględnia pięć czynników: siłę negocjacyjną dostawców, siłę negocjacyjną nabywców, rywalizację między konkurentami, zagrożenie ze strony nowych konkurentów oraz zagrożenie ze strony produktów zastępczych. Dzięki tej analizie firma może zidentyfikować swoje konkurencyjne przewagi, słabe strony oraz dostosować strategię w celu zwiększenia swojej pozycji na rynku.

Drzewo celów to narzędzie, które pomaga przedsiębiorstwu opracować plany strategiczne w sposób hierarchiczny. Drzewo celów składa się z głównego celu strategicznego, podcelów i konkretnych działań. Pozwala to na uzyskanie spójności i zgodności pomiędzy celami strategicznymi a planami operacyjnymi. Drzewo celów ułatwia również monitorowanie postępów i ocenę osiągnięcia celów.

Mapa strategiczna i Balanced Scorecard są narzędziami, które pomagają przedsiębiorstwu monitorować i zarządzać realizacją strategii. Mapa strategiczna to graficzne przedstawienie celów strategicznych i ich wzajemnych zależności. Balanced Scorecard natomiast to system pomiaru i raportowania wyników, który uwzględnia różne perspektywy, takie jak finansowa, klienta, procesowa i uczenia się. Dzięki tym narzędziom firma może śledzić postępy w realizacji strategii, identyfikować obszary do poprawy oraz podejmować odpowiednie działania korygujące.

Wyzwania i trendy w procesie planowania strategicznego

Zmieniające się otoczenie biznesowe to jedno z największych wyzwań w procesie planowania strategicznego. Przedsiębiorstwa muszą być elastyczne i gotowe na szybkie reagowanie na zmiany rynkowe, technologiczne, polityczne i społeczne. Współczesne przedsiębiorstwa muszą być otwarte na innowacje, zdolne do adaptacji i elastyczne w podejmowaniu decyzji.

Strategia cyfrowa to kolejne wyzwanie dla procesu planowania strategicznego. W dobie cyfryzacji przedsiębiorstwa muszą uwzględnić możliwości, jakie daje technologia i internet. Firmy muszą dostosować swoje strategie do zmieniających się preferencji klientów, rozwijających się platform i narzędzi cyfrowych oraz nowych modeli biznesowych.

Globalizacja i rozwój rynków międzynarodowych to kolejny trend, który wpływa na strategię przedsiębiorstwa. Firmy muszą uwzględnić różnice kulturowe, prawne i gospodarcze między różnymi rynkami. Muszą również dostosować swoje produkty i usługi do lokalnych potrzeb i preferencji klientów. Przedsiębiorstwa muszą być otwarte na współpracę międzynarodową i zdolne do konkurowania na globalnym rynku.

Zmiany klimatyczne to kolejne wyzwanie, które wpływa na strategie biznesowe. Firmy muszą uwzględnić zmieniające się uwarunkowania ekologiczne i dostosować swoje działania do zrównoważonego rozwoju. Muszą szukać rozwiązań, które minimalizują negatywny wpływ na środowisko naturalne i jednocześnie przynoszą korzyści ekonomiczne.

Zrównoważony rozwój to coraz ważniejszy aspekt w procesie planowania strategicznego. Firmy muszą uwzględnić aspekty społeczne, ekologiczne i ekonomiczne w swoich strategiach. Muszą dbać o interesy swoich interesariuszy, zarówno obecnych, jak i przyszłych. Przedsiębiorstwa powinny dążyć do tworzenia wartości dla wszystkich swoich interesariuszy, a nie tylko dla akcjonariuszy.

Technologie, takie jak sztuczna inteligencja i analiza danych, mają coraz większy wpływ na planowanie strategiczne. Firmy muszą wykorzystywać dostępne technologie do analizy danych, prognozowania trendów i podejmowania trafnych decyzji. Technologie te mogą dostarczać cenne informacje na temat preferencji klientów, trendów rynkowych i konkurencji, co pozwala firmom na lepsze przygotowanie strategii i planów operacyjnych.

Proces planowania strategicznego — artykuły polecane

Planowanie strategiczne — Plan — Controlling menedżerski — Zarządzanie strategiczne — Biznes plan — Planowanie — Implementacja strategii — Controlling strategiczny — Analiza procesów

Bibliografia

• Griffin R. (2017), Podstawy zarządzania organizacją, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Penc J. (2001), Strategiczny system zarządzania. Holistyczne myślenie o przyszłości. Formułowania misji i strategii, Placet, Warszawa
• Stoner J., Wankel C. (1996), Kierowanie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Woźniak K. (2005), System informacji menedżerskiej jako instrument zarządzania strategicznego w firmie, praca doktorska, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków

Autor: Krzysztof Woźniak, Anna Klafczyńska