Rachunkowość finansowa

Rachunkowość finansowa jest systemem gromadzenia i przetwarzania informacji o stanach i procesach, które kształtują majątek przedsiębiorstwa. Wykorzystuje specyficzne metody, formy, rozwiązania organizacyjne i techniczne umożliwiające rejestrację zmian i stanu majątku jednostki, źródeł jego finansowania, dokonanych operacji gospodarczych oraz procesów kształtujących wyniki finansowe (K. Sawicki i in. 2008, s. 11).

TL;DR

Rachunkowość finansowa jest systemem gromadzenia i przetwarzania informacji o stanie majątku przedsiębiorstwa. Jest regulowana prawnie i dostarcza informacji głównie na zewnątrz organizacji. Ma wiele funkcji, w tym sprawozdawczą, kontrolną, analityczną i stymulacyjną. Obowiązuje w niej równowaga bilansowa i dokonuje się w niej ewidencji kosztów i przychodów. Charakteryzuje się cechami dokładności, wiarygodności i sprawdzalności. Obowiązuje w różnych rodzajach jednostek, a jej zasady regulują ustawa o rachunkowości i Międzynarodowe standardy rachunkowości.

Charakterystyka rachunkowości finansowej

Rachunkowość finansowa ma na celu dostarczenie informacji o zdarzeniach gospodarczych w przeszłości na potrzeby odbiorców zewnętrznych. Rachunkowość ta ściśle wiąże się z innymi podsystemami rachunkowości:

• z rachunkowością zarządczą, poprzez rachunek kosztów, który bada między innymi wysokość jednostkowego kosztu produktu
• z rachunkowością podatkową, poprzez wykonywanie stosownych obliczeń dla celów podatkowych.

W skład rachunkowości finansowej w chodzą trzy ściśle powiązane ze sobą dziedziny:

• księgowość, która polega na ewidencji danych o zdarzeniach gospodarczych,
• rachunek kosztów,
• sprawozdanie finansowe.

Wyróżnia się również podział rachunkowości finansowej, ze względu na obszary działalności jednostki:

• działalność operacyjną,
• działalność inwestycyjną,
• zakupu oraz budowy środków trwałych
• funduszy specjalnych, które są wyodrębnione finansowo.

Podstawowe założenia

Występuje równowaga bilansowa między aktywami i pasywami przedsiębiorstwa, czyli poszczególne składniki majątku mają swoje określone źródła finansowania.

Zjawiska gospodarcze zachodzące w przedsiębiorstwie są mierzone w wartościach pieniężnych, co pozwala na ustalenie jego majątku.

Dokonuje się ewidencji ponoszonych kosztów oraz uzyskanych przychodów, co umożliwia określenie wyniku finansowego działalności przedsiębiorstwa.

Za przychody uznaje się sumy naliczone za przekazane odbiorcom produkty i usługi, a za koszty, zużyte czynniki produkcji bez względu na to czy zostały one już zapłacone. Jeśli te kwoty nie zostały jeszcze uregulowane, w bilansie ukazuje się je odpowiednio jako należności i zobowiązania.

Zjawiska gospodarcze ujmuje się rzetelnie, czyli w sposób ciągły i poprawny, natomiast prezentacja danych pochodzących z ewidencji księgowych jest dokonywana okresowo.

Wyceny składników majątku dokonuje się zgodnie z zasadą ostrożności, co oznacza, że aktywa wycenia się do bilansu na poziomie ich cen nabycia.(Maciejewska J. 2000, s. 11-12).

Cechy rachunkowości finansowej

Rachunkowość finansowa charakteryzuje się następującymi cechami:

• informacje prezentowane są głównie na zewnątrz organizacji,
• jest regulowana prawnie przez ustawę o rachunkowości, standardy międzynarodowe i krajowe, prawo podatkowe, rozporządzenia Komisji Papierów Wartościowych i Prezesa NBP,
• stosuje metodę wyceny według realnej wartości nabycia, tzw. kosztu historycznego,
• zachowuje cechy dokładności, wiarygodności, sprawdzalności,
• dostarczone informacje dotyczą głównie przeszłości,
• obowiązuje w niej ścisła periodyzacja: rok, kwartał, miesiąc,
• pomiarem objęte są dane finansowe,
• kontrola: rewizja księgowa oraz kontrola finansowa wewnętrzna, a także zewnętrzna,
• sprawozdania finansowe mają jednolity format, muszą być ujawniane i publikowane (M. Gmytrasiewicz, A. Karmańska 2006, s. 31),
• można ją dostosować do potrzeb jednostki, w zakresie na który zezwala Ustawa o rachunkowości,
• jest uniwersalna, odpowiada za różne zadania, pełni wiele funkcji
• tworzy finansowy obraz przedsiębiorstwa, na podstawie danych liczbowych
• informacje dostarczane przez nią mogą być ogólne lub bardziej szczegółowe,
• pozwala na efektywne zarządzanie oraz umożliwia kontrolę.

Funkcje rachunkowości finansowej

• Funkcja sprawozdawcza - jednym z zadań rachunkowości jest sporządzania sprawozdań finansowych na potrzeby zewnętrzne, wg przepisów zawartych w Ustawie o rachunkowości.
• Funkcja dowodowa - dowody księgowe są podstawą sporządzania sprawozdań finansowych oraz podczas spraw sądowych
• Funkcja optymalizacyjna - dostarcza informacji dotyczące różnych sytuacji decyzyjnych w jednostkach gospodarczych, na podstawie których dokonywane są wybory o najkorzystniejszych wariantów działań.
• Funkcja kontrolna - wiąże się z nadzorowaniem posiadanego majątku, ochroną przed przywłaszczeniem lub marnotrawstwem. Sprzyja racjonalnemu gospodarowaniu oraz dostarczaniu rzetelnych informacji o płynności finansowej (dla wierzycieli). Ma na celu ukazywanie rzeczywistej sytuacji gospodarczej.
• Funkcja analityczna - analizie danych finansowych i informacji przy użyciu odpowiednich metod analizy. Dostarczone informacje pozawalają na ocenę osiągniętych wyników, ujawniają nieprawidłowości, a dzięki wykazaniu ich przyczyn, pozwalają na podjęcie decyzji sprzyjającemu racjonalnemu zarządzaniu. Ściśle łączy się z funkcją kontrolną i informacyjną, ponieważ integruje dane dostarczane przez nie.
• Funkcja stymulacyjna - dostarcza informacji o kosztach, umożliwiających stworzenie mierników, ocen i bodźców, aby w jak największym stopniu zaangażować pracowników w realizację celów i zadań. Ściśle wiąże się ze wszystkimi funkcjami rachunkowości finansowej.

Zakres podmiotowy

Zakres podmiotowy rachunkowości finansowej dotyczy jednostek mających siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:

• spółek handlowych (osobowych i kapitałowych) oraz spółek cywilnych, a także innych osób prawnych, z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego,
• osób fizycznych oraz spółek cywilnych osób fizycznych, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wynosiły co najmniej równowartość w walucie polskiej 1 200 000 euro
• jednostek organizacyjnych działających na podstawie Prawa bankowego, Prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi, przepisów o funduszach inwestycyjnych, przepisów o działalności ubezpieczeniowej lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, bez względu na wielkość przychodów,
• gmin, powiatów, województw i ich związków, a także państwowych, gminnych, powiatowych i wojewódzkich: jednostek budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych, zakładów budżetowych, funduszy celowych niemających osobowości prawnej,
• osób zagranicznych, oddziałów i przedsiębiorców zagranicznych, z uwzględnieniem przepisów o swobodzie działalności gospodarczej,
• innych jednostek, jeżeli otrzymują one na realizację zadań zleconych dotacje lub subwencje z budżetu państwa, budżetu jednostek samorządu terytorialnego (K. Sawicki i in. 2008, s. 11).

Zakres przedmiotowy

1. Przyjęte zasady (polityka) rachunkowości, na które składają się przyjęte przez jednostkę rozwiązania dotyczące określenia roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych, metod wyceny aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego, sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych.
2. Prowadzenie ksiąg rachunkowych, na podstawie dowodów księgowych, ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym.
3. Okresowe ustalanie i sprawdzanie stanów aktywów i pasywów w drodze inwentaryzacji.
4. Wycenę aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego.
5. Sporządzenie sprawozdań finansowych i innych na podstawie informacji wynikających z ksiąg rachunkowych, a w jednostkach dominujących, również skonsolidowanych sprawozdań finansowych (K. Sawicki i in. 2008, s. 11).

Obowiązujące źródła prawa rachunkowego w Polsce

Podmioty rachunkowości ze względu na obowiązujące ich prawo rachunkowe zostały podzielone na dwie grupy:

• podmioty, dla których prawem w zakresie rachunkowości jest ustawa o rachunkowości
• podmoty, dla których prawem w zakresie rachunkowości są Międzynarodowe standardy rachunkowości (MSR) (Olchowicz, A. Tłaczała 2005, s. 12).

Rachunkowością finansową rządzą odmienne przepisy niż rachunkowością podatkową, zwłaszcza w przypadku przedsiębiorstw, które podlegają corocznej kontroli biegłego rewidenta. Są to przedsiębiorstwa, które spełniają co najmniej dwa z trzech wymienionych poniżej warunków:

• średnioroczne zatrudnienie wyniosło co najmniej 50 osób,
• suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego wyniosła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2,5 mln euro,
• przychody netto ze sprzedaży produktów i towarów oraz operacji finansowych za rok obrotowy wyniosły w walucie polskiej co najmniej 5 mln euro.

Zasady rachunkowości finansowej tych spółek określa ustawa o rachunkowości (M. Skudlik 2013, s. 9).

Rachunkowość finansowa — artykuły polecane

Księgowość — Rodzaje rachunkowości — Ustawa o rachunkowości — Rachunkowość — Konto analityczne — Zasada memoriałowa — Rachunkowość podatkowa — Sprawozdanie finansowe — Polityka rachunkowości

Bibliografia

• Baran W. (red.) (2014), Podstawy rachunkowości. Sprawozdanie finansowe. Zasady. Etyka, Difin, Warszawa
• Dębska-Rup A. (2009), Rachunkowość finansowa, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne, Kraków
• Gad J., Stępień-Andrzejewska J., Walińska E. (2015), Rachunkowość finansowa
• Gmytrasiewicz M., Karmańska A. (2006), Rachunkowość finansowa, Difin, Warszawa
• Maciejewska J. (2000), Rachunkowość finansowa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, Warszawa
• Olchowicz I., Tłaczała A. (2005), Rachunkowość finansowa w przykładach, Difin, Warszawa
• Sawicki K. (red.) (2008), Rachunkowość finansowa przedsiębiorstw według polskiego prawa bilansowego oraz Dyrektyw UE i MSR/MSSF, Wydawnictwo Ekspert, Wrocław
• Skudlik M. (2013), Podstawy finansów i rachunkowości podręcznik dla menadżerów, Helion, Gliwice

Autor: Anna Mizia, Urszula serafin