Polityka rachunkowości

Polityka rachunkowości to wybrane i stosowane przez jednostkę reguły i praktyki prowadzenia rachunkowości zgodne z uwarunkowaniami prawnymi (Cellery M. 2018, s. XV)

TL;DR

Polityka rachunkowości to zbiór reguł i praktyk stosowanych przez jednostkę w prowadzeniu rachunkowości zgodnie z przepisami prawnymi. Ustawa o rachunkowości określa hierarchię aktów prawnych i instrumenty polityki rachunkowości, takie jak wybór sposobu sporządzania bilansu i metod wyceny. Jednostka musi tworzyć dokumentację polityki rachunkowości, która zawiera m.in. określenie roku obrotowego, metody wyceny i sposoby prowadzenia ksiąg rachunkowych. Reguły polityki rachunkowości muszą być zgodne z nadrzędnymi zasadami rachunkowości, takimi jak istotność, ostrożność czy ciągłość.

Uwarunkowania prawne

Polityka rachunkowości uwarunkowana jest przez krajowe i międzynarodowe prawie o rachunkowości. Najważniejszym aktem prawnym, który wskazuje przepisy regulujące zarówno aspekty teoretyczne jak i praktyczne jest Ustawa z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości, która jednocześnie przedstawia hierarchę obowiązujących aktów prawnych (Głębocka M. 2014 s. 72-73):

• akty wykonawcze do ustawy w postaci rozporządzeń
• Krajowe Standardy Rachunkowości (KSR)
• Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej i Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (MSSF/MSR).

Instrumenty polityki rachunkowości

Do instrumentów polityki rachunkowości można zaliczyć (Gos W. 2016, s. 25-26):

• możliwość wyboru sposobu sporządzania bilansu (metod prezentacji aktywów i pasywów)
• możliwość wyboru metod wyceny (zużycia majątku trwałego, zużycia i zmniejszenia wartości aktywów obrotowych, rezerw i rozliczeń międzynarodowych)
• inne prawa wyboru (rozdzielenia zysku, metod publikacji sprawozdań finansowych).

Zasady tworzenia dokumentacji polityki rachunkowości

Każda jednostka jest zobowiązana do posiadania dokumentacji polityki rachunkowości. Ustawa o rachunkowości reguluje sposób w jaki może być prowadzona taka dokumentacja i co powinna w sobie zawierać:

I. "określenie roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych;

II. metody wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego;

III. sposoby prowadzenia ksiąg rachunkowych, w tym co najmniej:

• zakładowy plan kont, ustalającego wykaz kont księgi głównej, przyjęte zasady klasyfikacji zdarzeń, zasady prowadzenia ksiąg pomocniczych oraz ich powiązania z kontami księgi głównej,
  
• wykaz ksiąg rachunkowych, a przy prowadzaniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera - wykazu zbiorów danych z określeniem ich struktury, wzajemnych powiązań oraz ich funkcji w organizacji całości ksiąg rachunkowych w procesach przetwarzania danych,
  
• opis systemu przetwarzania danych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera - opis systemu informatycznego, zawierającego wykaz programów, procedur lub funkcji, w zależności od struktury oprogramowania, wraz z opisem algorytmów i parametrów oraz programowych zasad ochrony danych, w tym w szczególności metod zabezpieczenia dostępu do danych i systemu ich przetwarzania, a ponadto określenie wersji oprogramowania i daty rozpoczęcia jego eksploatacji

IV. systemu służącego ochronie danych i ich zbiorów, w tym dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych i innych dokumentów stanowiących podstawę dokonanych w nich zapisów". (art. 10 ust. o rachunkowości)

Regulacje mają charakter ramowy i mają za zadanie wskazać jakiego typu informacje powinny pojawić się w polityce rachunkowości, dlatego każda jednostka sama ustala, które reguły będzie stosowała w swojej dokumentacji (Cellery M. 2018, s. XVI)

Polityka rachunkowości a zasady rachunkowości

Dokonując wyboru poszczególnych reguły prowadzenia polityki rachunkowości warto pamiętać, że oprócz obwarowań prawnych, muszą być one zgodne z nadrzędnymi zasadami rachunkowości. Każda z nich posiada implikacje dla polityki rachunkowości (Mikulska D.A. 2012, s. 19-20):

Nadrzędna zasada rachunkowości	Implikacje dla polityki rachunkowości
Zasada istotności	Ustalając politykę rachunkowości i dopasowując zasady do charakteru działalności jednostki należy wyodrębnić zdarzenia istotne potrzebne do oceny stanu majątkowego i finansowego podmiotu oraz wyniku finansowego zachowując przy tym zasadę ostrożności.
Zasada ostrożności	Elementy składowe aktywów i pasywów powinno się wycenić na podstawie rzeczywistych cen (kosztów) ich nabycia (wytworzenia).
Zasada kontynuacji działania	Stosując przyjętą politykę rachunkowości, w szczególności przy dokonywaniu wyceny aktywów i pasywów zakłada się, że jednostka będzie kontynuować swoją działalność w przyszłości (od dnia bilansowego, nie krócej niż 1 rok).
Zasada wyższości treści nad formą	Zdarzenia jednostka ma obowiązek zapisywać w księgach rachunkowych i wykazywać je w sprawozdaniu finansowym niezależnie od formy, która może odbiegać od standardów, najważniejsza jest treść.
Zasada ciągłości	Przyjęte metody polityki rachunkowości, jednostka powinna używać w sposób ciągły, ujmując operacje gospodarcze, wycenę aktywów i pasywów w sposób jednakowy, by można było dokonać porównania poszczególnych lat działalności.
Zasada memoriału	Jednostka zobowiązana jest do ujęcia wszystkich kosztów i przychodów z ostatniego roku obrotowego, niezależnie od daty dokonania zapłaty.
Zasada współmierności przychodów i kosztów	Aby zapewnić współmierność przychodów i kosztów w danym okresie sprawozdawczym należy uwzględnić przychody odnoszące się do przyszłych okresów oraz koszty, które nie zostały jeszcze poniesione.
Zasada zakazu kompensat	Wszystkie składniki należy uwzględniać oddzielnie i nie można kompensować ze sobą różnych wartości.

Polityka rachunkowości — artykuły polecane

Zasada ciągłości — Rachunkowość — Zasady rachunkowości — Zakładowy plan kont — Sprawozdanie finansowe — Konto księgowe — Archiwizacja dokumentów księgowych — Ewidencja środków trwałych — Ogólne zasady prowadzenia ksiąg

Bibliografia

• Cellary M. (2018), Polityka rachunkowości 2018, C.H. Beck, Warszawa
• Głębocka M. (2014), Wpływ polityki rachunkowości w obszarze aktywów obrotowych na treść informacyjną sprawozdań finansowych - wybrane problemy, Studia Ekonomiczne / Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach nr 201, Katowice
• Gos W. (red.) (2016), Rachunkowość finansowa, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa
• Mukulska D. (red.) (2012), Polityka rachunkowości jednostki a jakość sprawozdania finansowego, Wydawnictwo KUL, Lublin
• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591

Autor: Dominika Skura

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.