Zasady zarządzania
Zarządzanie to "zestaw działań (obejmujący planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie, przewodzenie, tj. kierowanie ludźmi i kontrolowanie) skierowanych na zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe i informacyjne) i wykonywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny". [R.W. Griffin, 2012, s. 31]
TL;DR
Artykuł omawia zasady zarządzania według trzech znanych teoretyków - Fayola, Taylora i Adamieckiego. Zasady Fayola obejmują podział pracy, autorytet, dyscyplinę, jedność rozkazodawstwa, jedność kierownictwa, podporządkowanie interesu ogółu, wynagrodzenie, centralizację, hierarchię, ład, sprawiedliwość, stabilność personelu, inicjatywę i harmonię personelu. Zasady Taylora skupiają się na naukowym zarządzaniu, zwiększaniu efektywności pracy poprzez podział zadań i akordowe wynagrodzenia. Zasady Adamieckiego dotyczą podziału pracy, koncentracji i harmonii w organizacji.
Zasady zarządzania według Fayola
Henri Fayol był "najwybitniejszym rzecznikiem kierunku administracyjnego w zarządzaniu". Zarządzanie administracyjne to podejście do zarządzania, koncentrujące się na zarządzaniu całą organizacją. [R.W. Griffin, 2012, s. 31]
To on jako pierwszy skonkretyzował funkcje kierownicze (planowanie, organizowanie, przewodzenie i kontrolowanie), które w sposób racjonalny opisują treść procesu zarządzania.
Na podstawie obserwacji dokonanych w czasie kierowania przedsiębiorstwem, ustanowił czternaście zasad, które w większości związane są bezpośrednio z człowiekiem i stanowią podłoże sukcesu organizacji. Należy również pamiętać, jak sam autor podkreśla, że każda firma i każdy menedżer jest inny, dlatego każdy powinien ustalać zasady na swój własny sposób [D. Jemielniak, 2005, s. 34-36]
Sugerowane przez Fayola zasady są jednymi z najbardziej znanych i uznawanych po dzień dzisiejszy zasad sprawnego zarządzania. Zasady te to:
- Podział pracy - umożliwia uzyskiwanie korzystniejszych efektów przy tym samym nakładzie pracy. Specjalizacja zadań powinna spowodować wzrost efektywności. Podlega jej zarówno praca techniczna jak i praca kierownicza.
- Autorytet - jest niezbędny do prawidłowego wykonywania obowiązków kierowniczych. Dzielimy go na 2 kategorie: autorytet formalny (urzędowy) - wynikający z zajmowanego stanowiska, daje prawo do wydawania rozkazów oraz poleceń oraz autorytet osobisty - związany z indywidualnymi cechami i charakterem menadżera z jego pracownikami, wynika z wiedzy, doświadczenia, posłuszeństwa, umiejętności kierowania itd.
- Dyscyplina - pojmowana jako podporządkowanie się regułom oraz normom ustalonym przez pracodawcę. Objawia się przez posłuszeństwo i pracowitość w relacjach między kierownikami, a podwładnymi. Aby zasady panujące w organizacji były należycie respektowane, muszą istnieć sprawiedliwe układy, np. reguły wynagrodzenia bądź stosowna kara.
- Jedność rozkazodawstwa - zasada ta polega na tym, że każdy podwładny powinien otrzymywać polecenia wydawane tylko przez jedną osobę - przełożonego, kierownika. Wykluczone jest wykonywanie poleceń od dwóch przełożonych, ponieważ zaburza to organizację pracy, a tym samym funkcjonowanie organizacji.
- Jedność kierownictwa - w każdym zespole powinien być jeden kierownik i jeden cel działania, realizowany przez wszystkich. Nie powinno się łączyć zasady jedności rozkazodawstwa (podwładnym zawsze kieruje jeden przełożony) z zasadą jedności kierownictwa (jeden kierownik, jeden plan). Różnica bowiem polega na tym, iż jednolitość kierownictwa zapewnia sprawną organizację zespołu, a jednolitość rozkazodawstwa rzutuje na jego prawidłowe funkcjonowanie.
- Podporządkowanie interesu osobistego (jednostki) interesowi ogółu - interesy pracowników bądź grupy nie mogą dominować nad interesami organizacji jako całości.
- Wynagrodzenie - powinno być sprawiedliwe zarówno dla pracowników (nagradzanie i motywowanie do dalszej pracy) jak i pracodawców. Uzależnione jest od efektów pracy oraz jest do nich proporcjonalne.
- Centralizacja - znalezienie "złotego środka" pomiędzy centralizacją (ograniczeniem roli podwładnych w podejmowaniu decyzji) i decentralizacją (zwiększeniem ich roli), aby przyniosło to jak największą efektywność, przy jak najlepszym wykorzystaniu zdolności personelu.
- Hierarchia - liniowe uszeregowanie stanowisk kierowniczych na zasadzie podporządkowania (od najwyższego do najniższego szczebla), które należy przestrzegać. Hierarchia ustala procedury wydawania poleceń i informacji tzw. drogą służbową, która powinna być jak najkrótsza.
- Ład - zasoby ludzkie (pracownicy) i zasoby rzeczowe powinny być na właściwym miejscu we właściwym czasie. Istotne jest, aby ludzie byli na najodpowiedniejszych dla nich stanowiskach w celu zapewnienia stabilności działania.
- Sprawiedliwość (w stosunku do personelu) - od kierowników wymaga się uprzejmości i "ludzkiego" traktowania w stosunku do podwładnych.
- Stabilność personelu - unikanie dużej fluktuacji pracowników, która niekorzystnie wpływa na sprawność funkcjonowania organizacji.
- Inicjatywa - podwładny powinien mieć możliwość udziału w tworzeniu swoich koncepcji i realizacji planów działania organizacji, nawet jeśli wypływałyby z tego błędy i pomyłki. Taka swoboda zwiększa zaangażowanie na wszystkich szczeblach zarządzania.
- Harmonia personelu (fr. esprit de corps) - poczucie wspólnoty personelu. Praca zespołowa, poczucie jedności i przynależności do jednej grupy powinno być akceptowane i podtrzymywane dla efektywności pracy. Zgranie personelu powinno się opierać na podstawie zasady jedności rozkazodawstwa. Należy natomiast unikać wszelkich konfliktów i sporów między podwładnymi.
Zasady zarządzania według Taylora
Frederick Winslow Taylor uważa się za prekursora naukowego zarządzania, czyli takiego podejścia, które ma na celu zwiększenie efektywności i wydajności siły roboczej [R.W. Griffin, 2012, s. 29] Najlepszym na to sposobem może być udoskonalenie podziału pracy, tak aby pracownik wykonywał tylko jedną czynność. Taylor wprowadził również akordowy system wynagrodzeń.
Największą zaletą, wynikającą z naukowego zarządzania jest budowana na wzajemnym zaufaniu harmonia pomiędzy przełożonym (kierownikiem), a podwładnym (pracownikiem).
Kroki w naukowym zarządzaniu sugerowane przez Taylora to: [R.W. Griffin, 2012, s. 30]
- Naukowe opracowanie każdego elementu pracy na danym stanowisku.
- Naukowe dobranie pracowników, a następnie wyszkolenie ich do wykonywania pracy zgodnie z krokiem pierwszym.
- Nadzorowanie pracowników, w taki sposób, aby mieć pewność, że będą się stosować do przypisanych im metod wykonywania pracy.
- Dalsze planowanie pracy, ale wykorzystywać robotników do faktycznego wykonywania pracy.
Zasady zarządzania według Adamieckiego
Polski wkład w rozwój dziedziny naukowego zarządzania miały również prace Karola Adamieckiego. Zajmował się on podobnymi zagadnieniami co Taylor. Zależało mu bowiem również na usprawnieniu procesów zarządzania [K. Klincewicz, 2016, s. 61]
Adamiecki sformułował trzy zasady zarządzania, które nazwał prawami:
- prawo podziału pracy - na wykonawczą i kierowniczą,
- prawo koncentracji lub integracji - każda komórka zajmuje się jedynie fragmentem pracy, które dopiero zbiorowo tworzą organizację,
- prawo harmonii (współpracujące ze sobą komórki organizacji powinny być do siebie dopasowane pod względem ilości pracy i jej jakości wykonania).
| Zasady zarządzania — artykuły polecane |
| Klasyczna szkoła zarządzania — Kierowanie — Delegowanie uprawnień — Lyndall Fownes Urwick — Rozwój zarządzania personelem — Henri Fayol — Teoria zarządzania — Harrington Emerson — Tomasz Bata |
Bibliografia
- Griffin R.W. (2017), Podstawy zarządzania organizacją, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Jemielniak D., Latusek D., (2005), Zarządzanie: teoria i praktyka od podstaw, Wydawnictwo WSPiZ, Warszawa
- Klincewicz K., (2016), Zarządzanie, organizacje i organizowanie - przegląd perspektyw teoretycznych., Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
- Mioduszewski J. (red.) (2013), Metody organizacji i zarządzania, Expol, Olsztyn
Autor: Anna Czarnecka
