Czynnik produkcji

Czynniki produkcji (zwane również nakładami) to wszelkiego rodzaju dobra lub usługi wykorzystywane w procesie produkcji. Są to czynniki niezbędne do wyprodukowania dóbr zaspokajających ludzkie potrzeby. Kiedy mamy na myśli przedmioty materialne jako środki zaspokojenie potrzeb, to nazywamy je dobrami. Gdy jednak odbieramy przedmioty te jako rezultat produkcji, to nazywamy je produktami. Zasoby często określają się jako czynniki produkcji. Proces produkcji to jedna z faz procesu gospodarowania.

Produkcja odbywać się może dzięki wykorzystywaniu zasobów ekonomicznych, które określamy czynnikami produkcji. Poprzez różnorodność czynników produkcji wpłynęła konieczność ich uporządkowania. Francuski ekonomista Jean-Baptiste Say, uczynił to pierwszy i wprowadził trzy podstawowe czynniki jakimi jest: praca, kapitał i ziemia. Następnie angielski ekonomista Alfred Marshall powiększył czynniki produkcji o czwarty - organizacja. Natomiast austriacki ekonomista Joseph Schumpeter przedstawił jako czwarty czynnik przedsiębiorstwo.

Czynnikiem produkcji może być zarówno praca wykonywana przez pracownika (robocizna), plac wynajęty pod parking, płaca dla menadżera czy też energia elektryczna lub Internet.

TL;DR

Czynniki produkcji to różnego rodzaju dobra i usługi wykorzystywane w procesie produkcji. Należą do nich praca, kapitał, ziemia, organizacja i przedsiębiorczość. Czynniki produkcji mogą być stałe lub zmienne, a ich wykorzystanie zależy od dostępności i kosztów. Przedsiębiorstwa wybierają technologię produkcji w zależności od dostępnych czynników i kosztów.

Podział czynników produkcji

Najogólniej czynniki produkcji dzielimy na trzy podstawowe czynniki:

• zasoby naturalne,
• zasoby ludzkie,
• zasoby kapitałowe

Zasoby naturalne (ziemia), czyli dobra pochodzenia naturalnego będące w posiadaniu ludzi, wszelkie dary natury (np. powietrze, gleba, surowce mineralne oraz bogactwo wód, czyli jeziora, rzeki, morze) Ich bogactwo jest ograniczone, a ludzie nie mają na to wpływu. Dlatego jeśli człowiek chce zwiększyć podaż dóbr konsumpcyjnych, to musi zdecydować się na zwiększenie swojego wysiłku lub na podaży dóbr kapitałowych.

Zasoby ludzkie (praca), czyli każde wykorzystanie ludzkiej energii w dążeniu do zamierzonego celu. Jest to działalność człowieka fizyczna oraz umysłowa. Człowiek w tym procesie łączy ze sobą wszystkie elementy do produkcji i tworzy nowe wartości. W jakim stopniu czynnik ziemi będzie wykorzystany, zależy od dostępności czynnika pracy.

Zasoby kapitałowe (kapitał), trzeci z klasycznych czynników produkcji, czyli dobra wytworzone uprzednio, zasoby trwałe, które służą do rozpoczęcia lub kontynuowania działalności gospodarczej. Ludzie mogą zwiększyć swoją produkcję przez powiększenie zasobów dostępnych dóbr kapitałowych. Dzięki wykorzystaniu tych dóbr powiększa się produktywność gospodarki. Kapitał dzieli się na kapitał ludzki i rzeczowy. Kapitał ludzki są to zasoby wiedzy, umiejętności, zdrowia i energii, które są zawarte w człowieku. Wszelkie nakłady (pieniężne, rzeczowe, czasowe) jakie ponosi człowiek, w związku z wykształceniem, kwalifikacjami i umiejętnościami. Kapitał rzeczowy (tzw. kapitał fizyczny) to środki produkcji - środki pracy (maszyny, narzędzie) oraz przedmioty pracy (surowce, materiały).

Do dodatkowych czynników produkcji możemy wyróżnić także:

• przedsiębiorczość, czyli zdolność i umiejętność organizowania i wykorzystywania ziemi, pracy oraz kapitału do procesu produkcji. Zdolność do uruchomienia procesów w produkcji oraz odpowiedzialne zarządzanie czynnikami wytwórczymi.
• technologia, czyli wiedza o procesie wytwarzania. Ilość i rodzaj zasobów, które są konieczne do wytworzenia danego dobra lub usługi. Od zasobu wiedzy zależy technologia produkcji. Każde działanie człowieka cechuje się jakąś wiedzą technologiczną. Człowiek musi wiedzieć jak może wykorzystać dany przedmiot, aby go użyć. Wiedza, która pomoże nam na temat tego jak możemy przekształcić czynniki materialne, aby wytworzyć dobro konsumpcyjne, jest niezbędna w procesie produkcji.

Czynniki produkcji możemy również podzielić na:

• stałe czynniki produkcji - jest to czynnik którego nakład nie może ulec zmianie.
• zmienne czynniki produkcji - jest to czynnik którego nakład może ulec zmianie nawet w krótkim okresie.

Podział na stałe oraz zmienne czynniki produkcji jest związany z uwzględnieniem czasu w analizie procesu gospodarczego. Krótki okres to taki okres, w którym nie zmienia się technologia procesu produkcji, a ulegają tylko zmianie tzw. zmienne czynniki produkcji. Długi czas to taki okres czasu, gdzie następuje zmiana w technologii produkcji wynikająca z postępu technicznego. Zarówno w krótkim, jak i w długim okresie producent dąży do maksymalizacji zysku.

W teorii ekonomii zmieniały się opinie na temat czynników produkcji. Praca jak i kapitał są ciągle obecne. Jednak z biegiem czasu przestanie się uważać jako osobny czynnik produkcji - ziemię, a a może uznawać się jako osobne czynniki produkcji - przedsiębiorczość i technologię.

Wpływ czynników produkcji na zarządzanie

Na podstawie dostępnych czynników produkcji oraz ich cen przedsiębiorstwo może określać jaka technologia produkcji będzie dla niego w danym momencie najlepsza. Technologia wykorzystująca w największym stopniu kapitał jest zwana kapitałochłonną, natomiast wykorzystująca pracę nazywana jest pracochłonną.

Wraz ze zmianami cen czynników produkcji przedsiębiorstwo poprzez wykorzystujanie efektu substytucji dobiera odpowiednie ilości czynników produkcji dążąc do minimalizacji kosztów.

Czynnik produkcji — artykuły polecane

Dobro produkcyjne — Dekapitalizacja — Postęp techniczny — Zasób — Czynnik wytwórczy — Rozwój gospodarczy — Podział pracy — Kapitał ludzki — Produktywność

Bibliografia

• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Beyer K. (2011), Wiedza jako kluczowy zasób w nowej gospodarce, Studia i prace wydziały nauk ekonomicznych i zarządzania, nr 21
• Ciekanowski Z. (2014), Kapitał ludzki najistotniejszym elementem w organizacji, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach. Administracja i Zarządzanie, nr 101
• Czarny E. (2006), Mikroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Dach Z. (2012), Mikroekonomia, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków
• Klimczak B. (2015), Mikroekonomia, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław
• Matysiak A. (2008), Kapitał jako proces, Zeszyty Naukowe, Nr 6
• Rusiński M., Wolińska Z., Ekonomia tom 2, PWN, Warszawa 2004

Autor: Kamil Gorczyca, Małgorzata Stawarz