Wycena bilansowa

Wycena bilansowa jest zjawiskiem rachunkowym dotyczącym aktywów i pasywów. Zjawisko to jest zabiegiem mającym na celu ustalenie wartości bilansowej składników aktywów i pasywów. Wartość bilansowa jest wartością pomniejszoną o łączne odpisy amortyzacyjne oraz łączną kwotę odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości wykazywaną w bilansie. Nadrzędną zasadą wyceny bilansowej jest zasada ostrożnej wyceny. Wycena bilansowa jest dokonywana na potrzeby bilansu i różni się od wyceny w ciągu roku obrotowego składników w księgach rachunkowych.

Wycena składników aktywów i pasywów dokonywana jest nie rzadziej niż na dzień bilansowy - dzień, na który jednostka sporządza sprawozdanie finansowe.

Wycena bilansowa powoduje powstawanie korekt wartości aktywów i zobowiązań ujętych pierwotnie w księgach rachunkowych. Zasady wyceny wyznaczają poziom korekty wartości wstępnej składników aktywów i pasywów. Co więcej ustalają sposób, w jaki ujmuje się korekty wartości (ujęcie w wyniku finansowym lub w kapitale własnym).

TL;DR

Wycena bilansowa to proces ustalania wartości składników aktywów i pasywów w bilansie. Wycena może opierać się na koszcie historycznym, koszcie odtworzenia, cenie sprzedaży netto, wartości godziwej, wartości rynkowej, wartości nominalnej lub średnim kursie walutowym. Wybór metody wyceny zależy od sposobu pozyskania, rodzaju składnika i celu jego użytkowania. Wartości składników aktywów i pasywów mogą być korygowane na potrzeby bilansu.

Kategorie wyceny

W wycenie bilansowej istotne znaczenie mają dwie kategorie: cena lub koszt, które ujmowane są w następujący sposób:

• historyczny - składniki bilansu ujmowane są według cen (kosztów) aktualnych w momencie ich nabycia lub wytworzenia,
• odtworzenia - aktywa wykazywane są w kwocie środków pieniężnych, która należałoby wydać na zakup w danym czasie,
• realizacji - aktywa wyceniane są w cenach sprzedaży netto w warunkach normalnej sytuacji na rynku,
• bieżący - aktywa ujmuje się w wysokości aktualnej wartości przyszłych wpływów netto z ich sprzedaży.

Wyróżnia się następujące kategorie wyceny:

• cena nabycia, ewentualnie cena zakupu -"to cena zakupu składnika aktywów, obejmująca kwotę należną sprzedającemu, bez podlegających odliczeniu podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego, a w przypadku importu powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym oraz powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywów do stanu zdatnego do używania lub wprowadzenia do obrotu, łącznie z kosztami transportu, jak też załadunku, wyładunku, składowania lub wprowadzenia do obrotu, a obniżona o rabaty, opusty, inne podobne zmniejszenia i odzyski".
• koszt wytworzenia -"obejmuje koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu".
• cena sprzedaży netto składnika aktywów - "przyjmuje się możliwą do uzyskania na dzień bilansowy cenę jego sprzedaży, bez podatku od towarów i usług i podatku akcyzowego, pomniejszoną o rabaty, opusty i inne podobne zmniejszenia oraz koszty związane z przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży i dokonaniem tej sprzedaży, a powiększoną o należną dotację przedmiotową".
• wartość godziwa -"przyjmuje się kwotę, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami".
• wartość rynkowa - "cenę rynkową aktywów finansowych posiadanych przez jednostkę oraz zobowiązań finansowych posiadanych przez jednostkę oraz zobowiązań finansowych, które jednostka zamierza zaciągnąć, stanowi zgłoszona na rynku bieżąca oferta kupna, natomiast cenę rynkową aktywów finansowych, które jednostka zamierza nabyć, oraz zaciągniętych zobowiązań finansowych stanowi zgłoszona na rynek bieżąca oferta sprzedaży".
• wartość nominalna - ustawa o rachunkowości nie definiuje wprost pojęcia "wartość nominalna". Jest to wartość umowna danego dobra, usługi lub innej rzeczy, która wynika z określonego dokumentu źródłowego oraz ma charakter pieniężny,
• średni kurs waluty obcej.

Struktura ceny (wartości) sprzedaży netto według Ustawy o rachunkowości:

	Cena sprzedaży
-	Podatek VAT
-	Podatek akcyzowy
-	Rabaty, opusty i inne podobne
-	Koszty związane z przystosowaniem składnika do sprzedaży i jej dokonaniem
+	Dotacja przedmiotowa
=	Cena (wartość) sprzedaży netto

Źródło: art. 28 ust.5 Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r.

Wybór metody wyceny

Metoda wyceny składników aktywów i pasywów jest uzależniona od następujących czynników:

• sposób pozyskania - wpływ na parametry wyceny w momencie początkowego ujęcia w bilansie,
• rodzaj (charakter) - sposoby ustalania oraz ujmowania na dzień bilansowy skutków finansowych wyceny,
• cel (przeznaczenie) użytkowania składników aktywów i zobowiązań oraz okres ich utrzymywania przez przedsiębiorstwo.

Wycena bilansowa składników aktywów i pasywów

• Środki trwałe oraz inwestycje w obcych środkach trwałych - cena nabycia, koszt wytworzenia, wartość po ulepszeniu, wartość po aktualizacji wyceny minus dokonane odpisy amortyzacyjne albo cena sprzedaży netto,
• Wartości niematerialne i prawne - cena nabycia lub cena rynkowa w dniu przyjęcia, koszt wytworzenia, pomniejszone o odpisy amortyzacyjne,
• Inwestycje rozpoczęte - cena nabycia lub koszt wytworzenia,
• Udziały i akcje - cena nabycia pomniejszona o należne odsetki uwzględniające upływ czasu,
• Dłużne papiery wartościowe - cena nabycia powiększona o należne odsetki uwzględniające upływ czasu,
• Inne papiery wartościowe - cena nabycia (uwzględniając ewentualną trwałą utratę wartości),
• Zapasy - cena nabycia (zakupu) lub koszt wytworzeni pomniejszony o odpisy aktualizujące oraz odpisy zmniejszające stopniowo wartość zapasów trudno zbywalnych,
• Należności i roszczenia - kwota wymagająca zapłaty (z uwzględnieniem należnych odsetek za zwłokę w zapłacie), pomniejszona o uzasadnione rezerwy na należności wątpliwe i sporne,
• Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu - cena nabycia lub cena zakupu nie wyższa od ceny sprzedaży netto na dzień bilansowy,
• Środki pieniężne - wartość nominalna,
• Zobowiązania - kwota wymagająca zapłaty (uwzględniając odsetki za zwłokę),
• Kapitały, fundusze, pozostałe aktywa i pasywa - wartość nominalna

Przypisy

Wycena bilansowa — artykuły polecane

Wycena składników bilansu — Wycena zagranicznych środków pieniężnych — Wycena aktywów finansowych — Wycena środków trwałych — Umorzenie — Inne inwestycje krótkoterminowe — Rozliczenia międzyokresowe przychodów — Przychody finansowe — Koszty finansowe

Bibliografia

• Bauer K. (2014), Wycena bilansowa nieruchomości w przedsiębiorstwach zagrożonych upadłością, "Zeszyty naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 803/ Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia", nr 66 Efektywność inwestycji i wycena przedsiębiorstw, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin, s. 585-596
• Buk H. (2012), Wycena zasobów gospodarczych dla potrzeb sprawozdawczości finansowej, "Studia Ekonomiczne: Zeszyty Naukowe Wydziałowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach", Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice
• Hendriksen E.A., von Breda M.F. (2002). Teoria rachunkowości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Kamela-Sowińska A. (red.) (2010). Cz.I Zaawansowana rachunkowość finansowa - wybrane zagadnienia, Wyższa Szkoła Handlu i Rachunkowości, Poznań
• Nowak E. (2016), Rachunkowość. Kurs podstawowy, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne
• Poniatowska L. (2012), "Wartość godziwa i jej zastosowanie w wycenie bilansowej aktywów i zobowiązań według regulacji krajowego prawa rachunkowości,"Studia Ekonomiczne" Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, nr 126 "Za i przeciw wartości godziwej w rachunkowości. Problemy stosowania i wykorzystaniawartości godziwej", s. 235-245
• Sawicki K. (red.) (2004), Rachunkowość finansowa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591
• Walińska E. (2005), Międzynarodowe Standardy Rachunkowości, Wydawnictwo Oficyna Ekonomiczna, Kraków
• Walińska E. (2010), Rachunkowość finansowa: ujęcie sprawozdawcze i ewidencyjne, Wolters Kluwer, Warszawa

Autor: Agnieszka Bryja, Jesica Pawłowicz