Zarządzanie środowiskowe - efekty ekonomiczne

Zarządzanie środowiskowe - efekty ekonomiczne
Polecane artykuły
Jakość zarządzania - konsekwencje dla klientów Efektywność w kryteriach Polskiej Nagrody Jakości Controlling ekologiczny Jakość - ujęcie ekonomiczne Kluczowe czynniki jakościowe Analiza ekonomiczna działań projakościowych Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu Bezpieczeństwo energetyczne Rozwój przez restrukturyzację

Działalność gospodarcza człowieka nie pozostaje bez negatywnego wpływu na środowisko. Ważne jest to, aby to niekorzystne w ostatecznym rozrachunku dla człowieka oddziaływanie ograniczyć i niepożądane skutki zminimalizować. Jednocześnie należy dążyć do wykorzystania szkodliwego produktu ubocznego z pożytkiem dla otoczenia. Właściwy system zarządzania organizacją powinien to zapewniać.

Normy zarządzania środowiskowego

Międzynarodowa Organizacja Standaryzacji wydała serię norm ISO 14000, których celem jest dostarczenie organizacjom wytycznych w zakresie zarządzania wpływem ich produktów i procesów na środowisko. Najważniejsza z nich to norma ISO 14001, która specyfikuje wymaganie systemu zarządzania wpływem na środowisko. Norma ta ustala cele i zadania stawiane przed organizacją i zobowiązuje do realizacji prośrodowiskowej polityki oraz programu, wymaga prowadzenia działań kontrolnych oraz przeglądu zarządzania. Nie mówi natomiast nic o aspekcie ekonomicznym tych zagadnień. Jeden punkt tej normy w całości poświęcony jest korzyściom wynikającym z posiadania systemu zarządzania wpływem na środowisko. Sprawny system powinien, zdaniem normy, przynosić między innymi następujące korzyści:

• spełnienie środowiskowych oczekiwań klienta,
• utrzymanie dobrych stosunków publicznych,
• wypełnianie kryteriów inwestorów i lepszy dostęp do kapitału,
• utrzymanie racjonalnych kosztów ubezpieczeń,
• polepszanie image'u i zwiększanie udziału w rynku,
• spełnianie kryteriów organów certyfikujących,
• zdolność do usuwania odpadów,
• kontrola kosztów,
• ograniczanie odpowiedzialności,
• demonstrowanie odpowiedniej pracowitości,
• oszczędzanie materiałów wejściowych i energii,
• łatwiejszy wybór położenia firmy i uzyskania pozwoleń,
• rozwój i transfer technologii,
• rozwinięte dobre stosunki z rządem,
• zaawansowana działalność na rzecz środowiska i dobry jego stan.

Wszystkie te potencjalne korzyści mają swój wymiar pieniężny oraz rodzą skutki finansowe. Ich poziom, w wyniku przeprowadzenia stosownych badań, poprzedzony właściwą ewidencją kosztów i korzyści pozwala na podejmowanie trafnych decyzji przez zarząd organizacji. Norma wyraźnie podkreśla, że wdrożenie prośrodowiskowego systemu zarządzania może umożliwić firmie osiągnięcie szczególnej konkurencyjnej przewagi. Jest ona osiągana przez wysiłki w produkcji, działaniu, eliminacji strat i wzrostu akceptacji wyrobów i usług na rynku. Organizacje nieprzyjazne środowisku są coraz częściej eliminowane przez społeczności lokalne i napotykają na poważne trudności ekonomiczne. Tak więc ochrona środowiska nie jest tylko dodatkowym kosztem ale warunkiem rozwoju, a często przetrwania organizacji. Wszystko to wymaga kompleksowego postrzegania jej na tle skutków rozwoju gospodarczego. Dlatego też norma ISO 14000 uważa, że powinny być znaczne korzyści ekonomiczne osiągnięte w wyniku jej wdrożenia, aby móc je ukazywać zainteresowanym (grupom, klubom, partiom, osobom) ochroną środowiska. Informacje o efektach ekonomicznych wdrożenia systemu zarządzania wpływem na środowisko powinny być przekazywane jej otoczeniu oraz udziałowcom, którzy powinni wiedzieć jakich strat unika zarząd oraz jakie korzyści zapewnia kierując organizacją zgodnie z wymogami normy ISO serii 14000.

Efekty świadomego podejścia do środowiska

Wdrożenie systemu zarządzania wpływem na środowisko umożliwia organizacji:

• identyfikację różnych aspektów środowiskowych swojej działalności, wyrobów lub usług, które mogą być kontrolowane, korygowane, mających znaczący wpływ na środowisko, a co za tym idzie, rodzących skutki ekonomiczne,
• wpływ na środowisko, czyli korektę korzystnych i niekorzystnych następstw swojej działalności lub produktów z pożytkiem dla środowiska i wyników finansowych organizacji,
• określenie celów i zadań realizowanych w ramach przyjętej polityki środowiskowej, objętych programem zarządzania wpływem na środowisko, które wymagają nakładów i przynoszą wymierne efekty,
• wybranie konkretnych przedsięwzięć i podjęcie decyzji pozwalających na identyfikację i eliminację potencjalnych zagrożeń i awarii, zapobieganie i usuwanie skutków środowiskowych, które mogą być związane z nimi i pociągać za sobą, niewspółmierne do kosztów prewencyjnych, straty,
• racjonalne wykorzystanie dóbr przyrody dla potrzeb człowieka, przy minimalnych stratach środowiskowych i optymalnym wykorzystaniu kapitału,
• prowadzenie rachunku nakładów i korzyści ekonomicznych, który pozwala na ustalenie miejsca, w którym aktualnie jesteśmy i wskazanie kierunków racjonalnego postępowania i optymalnej ścieżki dojścia do celu jaki chcemy zrealizować, np. maksymalizacja sprawności lub masy zysku w długim okresie czasu.

W tab.1 przedstawiono uproszczony rachunek nakładów finansowych (ISOP) i korzyści ekonomicznych (WZ) z wdrożeniem systemu zarządzania wpływem na środowisko ISO 14000. Po stronie kosztów mamy tu nakłady: inwestycyjne, systemowe, oceny i przeciwdziałania a po stronie zysków korzyści ekonomiczne wewnętrzne i zewnętrzne, którym towarzyszą korzyści środowiskowe zachodzące w organizacji i jej otoczeniu. Między nakładami i korzyściami zachodzi ścisły związek oparty na zasadzie sprzężenia zwrotnego. Korzyści ekonomiczne organizacji z wdrożenia systemu tworzą fundusz ochrony środowiska (FOŚ), który powinien służyć do finansowania nakładów poniesionych w związku z wdrożeniem systemu. Korzyści ekonomiczne stają się więc źródłem finansowania korzyści środowiskowych. Te zaś z kolei warunkują rozwój cywilizacyjny. Bez ochrony środowiska nie możliwy jest długofalowy rozwój gospodarczy.

System zarządzania wpływem na środowisko może w części sam się finansować. Nie musi przynosić zysku ale działać tak by zwiększała się z okresu na okres jego sprawność i środowisko było lepiej chronione.

Tab. 1. Rachunek nakładów i korzyści ekonomicznych z wdrożenia systemu zarządzania wpływem na środowisko ISO 14000

NAKŁADY - ISOP	KORZYŚCI EKONOMICZNE - WZ
INWESTYCYJNE - nakłady na realizację inwestycji niezbędnych dla wykonania celów i zadań środowiskowych SYSTEMOWE - nakłady na opracowanie i wdrożenie systemu zarządzania wpływem na środowisko OCENY - nakłady na przeprowadzenie pomiarów, monitoringu, przeglądów i analitów stanu środowiska, realizacji celów i zadań środowiskowych oraz systemu zarządzania wpływem na środowisko PRZECIWDZIAŁANIA - nakłady poza inwestycyjne finansujące działania, których celem jest zapobieganie i korygowanie stanu środowiska; w tym realizacji celów i zadań środowiskowych	WEWNĘTRZNE wzrost produktywności surowców, materiałów, energii, maszyn i urządzeń, wzrost wydajności pracy w następstwie poprawy warunków pracy, redukcja wytworzonych zanieczyszczeń i odpadów oraz kosztów ich utylizacji, eliminacja procesów i nieprawidłowości negatywnie oddziałujących na stan środowiska, redukcja kosztów wytwarzania w następstwie ich controllingu oraz rozwoju i transferu technologii, uzyskiwanie wyższych cen ze sprzedaży produktów ekologicznych wzrost utargów i zysku organizacji ZEWNĘTRZNE zmniejszenie opłat za korzystanie ze środowiska, zmniejszenie do zera kar za naruszenie przepisów w zakresie ochrony środowiska, redukcja stawek ubezpieczeniowych, niższe oprocentowanie kredytów inwestycyjnych i operacyjnych, tańszy i łatwiejszy dostęp do kapitału i lepsze wypełnianie wymagań inwestorów, pozyskanie subwencji ze skarbu państwa, uzyskanie pomocy finansowej ze źródeł zagranicznych np. środków pomocowych Unii Europejskiej korzyści ze spełnienia kryteriów organizacji certyfikujących i ograniczenia odpowiedzialności, wzrost popytu i zwiększenie udziału w rynku krajowym i zagranicznym
SALDO =ISOP - WZ = KORZYŚCI EKONOMICZNE NETTO SYSTEMU

Źródło: Opr. wł., na podst. PN-ISO 14004:1998

Prośrodowiskowe działanie nonprofit organizacji przynosi bardzo istotne korzyści mikro- i makroekonomiczne. Wszystko to prowadzi do zachowania i rozwoju cywilizacji. Rozwój produkcji musi wytworzyć system chroniący środowisko przed degradacją. W przeciwnym przypadku będzie on w przyszłości ograniczony a następnie nie możliwy. Gospodarka może się rozwijać na tyle na ile potrafi chronić własne środowisko. Umiędzynarodowienie gospodarowania powoduje, że problemy ochrony środowiska należy rozważać w skali światowej. Zasada 12 Deklaracji Konferencji Narodów Zjednoczonych, która odbyła się 3-14 czerwca 1992 w Rio de Janeiro na temat "Środowisko a rozwój" stwierdza: "Kraje powinny współpracować w promocji międzynarodowych systemów wspierających i ekonomicznych, które mogłyby prowadzić do wzrostu ekonomicznego i zrównoważonego rozwoju we wszystkich krajach w celu lepszego określenia problemów degradacji środowiska". Temu celowi służą normy ISO 14000 i dyrektywa Unii Europejskiej EMAS.

Bibliografia

• PN-EN ISO 14001:1998, Systemy zarządzania środowiskowego. Specyfikacja i wytyczne stosowania, PKN, Uchwała Nr 40/98-o
• PN-ISO 14004:1998, Systemy zarządzania środowiskowego. Ogólne wytyczne dotyczące zasad, systemów i technik wspomagających, PKN, Uchwała Nr 38/98-o.

Autor: Tadeusz Wawak