Wartość dodana (Rachunkowość)

Przez wartość dodaną rozumie się ogólnie wartość uzyskaną przez pomniejszenie sprzedaży o materiały i usługi nabyte z zewnątrz. Koncepcja tej informacji opiera się na przekonaniu, że sprzedaż osiągnięta przez firmę jest rezultatem zakupu surowców i usługi oraz pracy wykonanej przez zatrudnionych (kapitał ludzki) i kapitał finansowy (kapitał własny i obcy). Jeśli firma produkuje dobra pośrednie, jej przychody ze sprzedaży wlicza się jako koszty jej klientom i wartość dodana, którą wytworzy, nie będzie liczona podwójnie. Gdy dobra i usługi nabywa ostateczny konsument, cena zawiera całą wartość dodaną, wytworzoną na każdym etapie procesu produkcji. Wymierna wartość podlega w większości krajów europejskich opodatkowaniu w formie podatku od wartości dodanej (VAT - ang. value added tax), nazywanym również podatkiem od towarów i usług.

TL;DR

Wartość dodana to różnica między przychodami ze sprzedaży a kosztami zakupu surowców i usług. Może być mierzona na poziomie mikro - i makroekonomicznym. Sprawozdanie o wartości dodanej prezentuje rozmiar i podział tej wartości. Kreowanie wartości dodanej odbywa się poprzez jakość produktów, usług, obsługi i wizerunek marki. Wartość dodana jest subiektywna i zmienia się w czasie.

Geneza

Wraz z rozwojem społecznym rosną wymagania związane z ujawnianiem informacji o działalności firmy. Tradycyjny zbiór informacji zawarty w istniejących sprawozdaniach finansowych okazuje się niewystarczający. W szczególności dla zatrudnionych i zewnętrznych stron uczestniczących w działalności firmy ważna jest informacja o rozmiarach i podziale wartości dodanej.

Różne ujęcia znaczeniowe

Wartość dodana jako wyrażenie liczbowe nowo utworzonej wartości stanowi zarówno kategorię makro-, jak i mikroekonomiczną. W ujęciu mikroekonomicznym wyróżnić możemy:

• wartość dodaną z działalności operacyjnej - która jest różnicą między osiągniętym przez przedsiębiorstwo przychodem ze sprzedaży, a wysokością nakładów poniesionych na zakup dóbr i usług obcych (pochodzących spoza przedsiębiorstwa). A zatem wartość dodana jest połączeniem przychodów ze sprzedaży oraz pozostałych przychodów operacyjnych, pomniejszoną o wszystkie nakłady materialne bez amortyzacji (tj. o zużytą energię, materiały, usługi obce w ujęciu wartościowym) oraz świadczeń przeznaczonych dla pracowników. Ta wartość dodana skupia się więc głównie na: wynagrodzeniach i innych świadczeniach na rzecz pracowników, amortyzacji oraz podatkach i innych opłatach obciążających zarówno koszty, jak i wynik finansowy
• wartość dodaną całkowitą - która jest wartością dodaną z działalności operacyjnej powiększoną o saldo przychodów i kosztów finansowych oraz wyników nadzwyczajnych.

Źródłem wiedzy o wartości dodanej w ujęciu makroekonomicznym (np. krajowym, lub na danym rynku) może być roczne sprawozdanie przedsiębiorstw działających na danym obszarze. W niektórych krajach europejskich elementem tego sprawozdania jest specjalnie do tej funkcji sprawozdawczej tworzone "sprawozdanie o źródłach i podziale wartości dodanej".

Sprawozdanie o wartości dodanej

Struktura tego sprawozdania obejmuje sekcję sprzedaży o kosztów zewnętrznych, czyli ustalenie rozmiarów wartości dodanej oraz sekcję podziału wartości dodanej. Jest to, zatem rodzaj przekształconego rachunku zysków i strat. Poniższe zestawienie przedstawia przykład sprawozdania.

Sprzedaż	102300 zł
Zakupione materiały i usługi	72100
Wartość dodana	30200

Podział wartości dodanej

Wypłaty dla pracowników (płace, premie, dodatki, nagrody)	17300
Odsetki	600
Dywidendy	900
Razem wypłaty dla kapitałodawców:	1500
Podatek dochodowy	2700
Inne podatki	400
Razem wypłaty dla budżetów:	3100
Amortyzacja	1800
Podział zysku	6500
Razem utrzymanie i powiększenie aktywów:	8300
Wartość dodana	30200

Zaprezentowane sprawozdanie swoją strukturą nawiązuje do sposobu liczenia dochodu narodowego. Widać jednakże, że sprawozdanie to powstaje przez przekształcenie rachunku zysków i strat. Nie zasługuje, zatem w pełni na nazwę sprawozdania finansowego, bowiem one powstają z danych ujętych na kontach (sięgając do oryginalnego źródła danych), a nie w rezultacie przekształceń istniejących sprawozdań.

Cele sprawozdania

• Wykazanie wartości dodanej do zakupionych materiałów i usług w rezultacie działalności firmy w danym okresie,
• Podział wartości dodanej: najpierw dla pracowników, później dla dostarczycieli środków finansowych, a na końcu dla zapewnienia rozwoju firmy,
• Dostarczenie informacji o oceny efektywności wykorzystania dwóch wymienionych czynników (ludzie i kapitał).

Stworzenie oryginalnego sprawozdania można osiągnąć przez rozwinięcie informacji dotyczących kapitału społecznego. Oprócz wykazywania ogólnej kwoty przekazanej pracownikom należałoby zamieścić bardziej szczegółowe informacje, w których zostanie ukazana relacja między zarobkiem rzeczywistym pracownika a wynagrodzeniem normatywnym, minimalnym przy danym stażu. W rezultacie powstaje obfite źródło informacji, które może być pomocne przy analizie płac i decyzjach w tym zakresie, jest to także ocena stanu płac w firmie.

Marketingowa wartość dodana w aspekcie tradycyjnym jest dodaniem do produktów (usług, marek) cech, które sprawią, że owe produkty (usługi, marki) uzyskają przewagę konkurencyjną. Omawiając to zagadnienie nie można pominąć definicji wartości dla klienta, która wg Philipa Kotlera jest: ?dokonaną przez klienta oceną ogólnej zdolności produktu do zaspokojenia jego potrzeb?. Co zatem sprawia, że klient jest w stanie zapłacić zdecydowanie więcej za dany produkt, czy usługę rezygnując z produktów i usług często tańszej konkurencji? Odpowiedź jest prosta - dzieje się tak zazwyczaj, dzięki odczuciu, że wybierając konkretny produkt czy usługę otrzymuje wraz z nim trudno definiowalną - wartość dodaną.

Kreowanie wartości dodanej

Wartość dodaną można kreować za pomocą (ujęcie tradycyjne):

• Jakości i cech produktów
• Jakości i cech usług
• Jakości obsługi
• Wizerunku marki (często wypadkowa powyższych)

Należy podkreślić, że wartość dodana kreowana przez firmę i postrzegana przez klientów nie musi być tożsama. Przykładowo prezes firmy może wierzyć, iż jego firma jest wyjątkowa, nowoczesna i bezkonkurencyjna, ale to rynek (konsument) ustala jak jest w istocie. Marketingowa wartość dodana to pojęcie bardzo abstrakcyjne, które można interpretować subiektywnie. Podobnie jest z wartością konsumencką - poziomem standardu produktów i usług jak i systematyzowaniem pozycji marki. Dla jednego klienta standardem może być czterostrefowa klimatyzacja i ubrania od Diora, a dla drugiego samochód bez klimatyzacji i ubrania z H&M. Wartość dodana zmienia się również w czasie. To co dziś uchodzi za luksus jutro stanie się standardem, choć nie zawsze tak się dzieje.

Wartość dodana (Rachunkowość) — artykuły polecane

Marża brutto — Nakłady — Koszt — Koszty działalności gospodarczej — Brutto — Koszt a wydatek — Wartość dodana (Ekonomia) — Zysk — Towar

Bibliografia

• Bednarski L. (2007), Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Burda M., Wyplosz C. (2000), Makroekonomia. Podręcznik europejski, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Dobija M. (2008), Rachunkowość zarządcza i controlling, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Rutkowski A. (2016), Zarządzanie finansami, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Sumek-Brandys B. (2000), Mierniki kreowania dodatkowej wartości, Zeszyty Naukowe/Akademia Ekonomiczna w Krakowie, nr 553

Autor: Patrycja Babiarz, Jacek Kluszczyński