Ryzyko ceny

Ryzyko ceny w dokładnym tego słowa znaczeniu, definiowane jest jako ryzyko ściśle związane z niekorzystnymi zmianami cen materiałów i surowców do produkcji zużywanych przez określone przedsiębiorstwa, a także wyrobów i usług przez nie sprzedawanych. Negatywne zmiany tych cen (wzrost cen produktów i usług nabywanych przez przedsiębiorstwo oraz obniżenie się cen produktów i usług sprzedawanych) niosą szczególne konsekwencje dla kosztów produkcji, przychodów ze sprzedaży, zysku, a w końcu również dla wartości firmy. Zarząd przedsiębiorstwa zainteresowany wzrostem jej wartości musi tym niekorzystnym następstwom przeciwdziałać w określony sposób, umiejętnie wykorzystując do tego dostępne narzędzia.

Narzędzia ryzyka cenowego

W celu ubezpieczenia obszernie rozumianego ryzyka cenowego przedsiębiorstwo może wykorzystać różnego rodzaju narzędzia i instrumenty. Do najczęściej wykorzystywanych należą pochodne instrumenty finansowe. Zaliczamy do nich:

• transakcje terminowe forward,
• transakcje (kontraktowe) terminowe futures,
• opcje,
• swapy.

Zabezpieczenie przed ryzykiem za pomocą tych instrumentów może mieć charakter symetryczny lub asymetryczny. W przypadku zabezpieczenia symetrycznego bardzo ważne znaczenie ma tzm. współczynnik zabezpieczenia (hedge ratio), który stanowi relację wielkości pozycji zabezpieczającej do wielkości pozycji zabezpieczanej. Do celów zabezpieczenia symetrycznego stosowane są kontrakty forward i futures. Z kolei zabezpieczenia asymetryczne powstają w wyniku zastosowania jednej lub kilku strategii opcyjnych.

Przykłady ryzyka ceny

Ryzyko ceny polega na tym, że pomiędzy zawarciem kontraktu a jego wykonaniem cena towaru może się zmienić na niekorzyść podmiotu uczestniczącego w wymianie. Przykładem takiego ryzyka mogą być producenci miedzi (jak również wielu innych towarów). I tak, ryzyko zmian cen miedzi wynika przede wszystkim ze specyfiki sprzedaży wyrobów z tego metalu. Produkowane przez największych wytwórców miedzi katody są zarejestrowane na Londyńskiej Giełdzie Metali, w związku z czym ceny tych produktów mogą być ustalane w oparciu o notowania LME. Miedź sprzedawana jest poprzez zawieranie z odbiorcami kontraktów długoterminowych. Cena sprzedaży w kontraktach na miedź nie jest znana w czasie ich zawierania, kontrahenci ustalają jedynie sposób jej wyznaczenia w przyszłości, gdy nastąpi dostarczenie towaru kupującemu. W odniesieniu do miedzi, ceną referencyjną zwykle jest średnia z notowań oficjalnych określonych na LME, w miesiącu w którym miała miejsce dostawa określonej partii metalu do klienta. W skrajnym przypadku kontrakt może być podpisany w październiku jednego roku (początek okresu kontraktacji) i przewidywać dostawę do grudnia roku następnego. Mówi to że przedsiębiorstwo jest narażone na ryzyko zmian cen metalu przez 14 najbliższych miesięcy. Wahania cen w tak długim okresie mogą być bardzo duże, tak na przykład było w latach 1974-1975 lub 1995-1996.

W handlu zagranicznym innymi rodzajami ryzyka cenowego są również: ryzyko ustalenia zbyt niskiej ceny (co jest równoznaczne z pogorszeniem się efektywności transakcji; zbyt niska cena może być także przyczyną rozpoczęcia postępowania antydumpingowego) oraz ryzyko ustalenia zbyt wysokiej ceny (co może wpłynąć na osiągnięcie przez eksportera zbyt małego wolumenu sprzedaży).

Metody analizy ryzyka cenowego

Analiza ryzyka cenowego jest kluczowym narzędziem dla firm, które chcą zrozumieć i zarządzać zmiennością cen. Istnieje kilka podstawowych metod analizy ryzyka cenowego, które warto omówić.

Pierwszą z tych metod jest analiza scenariuszowa. Polega ona na identyfikacji różnych scenariuszy zmian cen i ocenie ich wpływu na firmę. W tej analizie potrzebne są szczegółowe informacje dotyczące rynku, konkurencji, a także czynników makroekonomicznych. Zaletą analizy scenariuszowej jest to, że pozwala na uwzględnienie wielu czynników i predykcję możliwych przyszłych scenariuszy. Ograniczeniem tej metody jest jednak trudność w precyzyjnym określeniu prawdopodobieństwa wystąpienia poszczególnych scenariuszy.

Kolejną metodą jest analiza wrażliwości. Polega ona na ocenie wpływu zmian cen na koszty produkcji i zysk firmy. W analizie wrażliwości koncentruje się na jednym czynniku - zmianie ceny - i sprawdza, jakie będą konsekwencje dla przedsiębiorstwa. Ta metoda jest stosunkowo prosta do zrozumienia i wykonania, ale jej ograniczeniem jest brak uwzględnienia innych czynników, które mogą wpływać na ryzyko cenowe.

Analiza wartości wariantowej jest kolejną metodą, która może pomóc przedsiębiorstwu w ocenie ryzyka cenowego. Polega ona na uwzględnieniu różnych wariantów zmian cen i ocenie ich wpływu na wartość firmy. Ta metoda jest szczególnie przydatna w sytuacjach, gdy zmienność cen jest wysoka i trudno przewidzieć jednoznacznie przyszłe ceny. Analiza wartości wariantowej pozwala na ocenę różnych strategii zarządzania ryzykiem cenowym i wybór najlepszej opcji.

Strategie zarządzania ryzykiem cenowym

Po przeprowadzeniu analizy ryzyka cenowego, przedsiębiorstwa mogą zastosować różne strategie zarządzania tym ryzykiem. Warto omówić najważniejsze z nich.

Podstawową strategią jest hedging. Polega ona na zabezpieczaniu przed ryzykiem cenowym poprzez zawarcie kontraktu terminowego lub opcji, które pozwalają na stałą cenę zakupu lub sprzedaży określonego aktywa w przyszłości. Strategia hedgingu jest szczególnie popularna w branżach, gdzie zmienność cen jest wysoka, jak na przykład branża rolnicza czy energetyczna.

Kolejną strategią jest dywersyfikacja portfela. Polega ona na inwestowaniu w różne aktywa, które mają niską lub odmienną korelację cenową. Dzięki temu, gdy cena jednego aktywa spada, cena innych aktywów może wzrosnąć, co pomaga w redukcji ryzyka cenowego. Dywersyfikacja portfela jest szczególnie przydatna dla firm, które działają na rynkach, gdzie występuje duża zmienność cen.

Strategia arbitrażu jest kolejną możliwością zarządzania ryzykiem cenowym. Polega ona na wykorzystaniu różnic w cenach na różnych rynkach lub instrumentach finansowych. Arbitraż może być stosowany w celu zabezpieczenia przed ryzykiem cenowym poprzez jednoczesne kupno i sprzedaż aktywów w celu osiągnięcia zysku.

Każda z tych strategii ma swoje zalety i ograniczenia. Dlatego przedsiębiorstwa powinny dokładnie rozważyć, która strategia najlepiej odpowiada ich potrzebom i specyfice działalności.

Wpływ ryzyka cenowego na decyzje firmowe

Ryzyko cenowe ma istotny wpływ na decyzje podejmowane przez firmy na różnych poziomach. Warto zwrócić uwagę na kilka aspektów związanych z tym wpływem.

Główne decyzje podejmowane przez firmy w kontekście ryzyka cenowego dotyczą produkcji, sprzedaży i inwestycji. Przedsiębiorstwa muszą uwzględniać zmienność cen przy planowaniu produkcji, określaniu cen sprzedaży oraz podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. Ryzyko cenowe może znacznie wpływać na rentowność i wyniki finansowe firm.

Ryzyko cenowe wpływa również na proces planowania i budżetowania. Przedsiębiorstwa muszą brać pod uwagę prognozy dotyczące zmienności cen przy określaniu budżetu i planu działania. Nieuwzględnienie ryzyka cenowego może prowadzić do nieprzewidzianych kosztów lub strat finansowych.

Przykłady konkretnych decyzji podejmowanych przez firmy w obliczu ryzyka cenowego można znaleźć w różnych sektorach gospodarki. Na przykład, w branży petrochemicznej, przedsiębiorstwa muszą podejmować decyzje dotyczące zakupu surowców, takich jak ropa naftowa, uwzględniając zmienność cen tego surowca. Decyzje te mają bezpośredni wpływ na koszty produkcji i marże zysku.

Podejmowanie decyzji w obliczu ryzyka cenowego może mieć zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki dla wyników finansowych przedsiębiorstwa. W przypadku odpowiedniego zarządzania ryzykiem cenowym, firma może uniknąć strat związanych z niekorzystnymi zmianami cen lub nawet osiągnąć dodatkowe zyski. Jednak niewłaściwe zarządzanie ryzykiem cenowym może prowadzić do nieprzewidzianych kosztów i spadku rentowności.

Ryzyko ceny — artykuły polecane

Hedging finansowy — Termin płatności — Buy-back — Strategia cen eliminujących konkurentów — Kalkulacja cen w formie narzutów na koszty — Rynek asekuracyjny — Zasady kalkulacji cen — Syndykat — Strategia międzynarodowego marketingu mix

Bibliografia

• Czekaj J., Dresler Z. (2011), Zarządzanie finansami przedsiębiorstw: podstawy teorii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Rymarczyk J. (red.) (2017), Handel zagraniczny. Organizacja i technika, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Bieńko Aleksandra