Opłaty za korzystanie ze środowiska

Opłaty za korzystanie ze środowiska i podatki ekologiczne są głównymi instrumentami ekonomicznymi służącymi ochronie środowiska oraz realizacji polityki ekologicznej przez władze publiczne. Są one kierowane przynajmniej w części do organizacji, fundacji czy funduszy mających za zadanie ochraniać środowisko i propagować zachowania ekologiczne wśród społeczeństwa. Można także wyróżnić wiele innych opłat ekologicznych, które trafiają na konta innych instytucji niż fundusze ochrony środowiska - jednak można je tak nazywać tylko ze względu na ich powiązanie z korzystaniem ze środowiska (Małecki P., 2007, s. 2). Do takich opłat można zaliczyć tak zwaną opłatę klimatyczną, która często stosowana jest w dużych miastach czy uzdrowiskach i są naliczane zaraz po przyjeździe do danego miejsca.

Opłaty za korzystanie ze środowiska

Na mocy prawa ochrony środowiska podmioty gospodarcze ponoszą opłaty ekologiczne za:

• wprowadzenie gazów lub pyłów do powietrza,
• pobór wód powierzchniowych i podziemnych stanowiących własność państwa,
• wprowadzanie ścieków do wód stanowiących własność państwa lub do ziemi,
• składowanie odpadów.

Inne opłaty pobierane za korzystanie ze środowiska:

• produktowa,
• depozytowa,
• za wycinanie drzew i krzewów,
• za korzystanie ze śródlądowych dróg wodnych,
• za wykorzystywanie gruntów pokrytych wodami,
• za wyłączenie gruntów rolnych lub leśnych z produkcji,
• opłaty koncesyjne i eksploatacyjne za prawo wydobywania kopalin w określonym miejscu i czasie,
• opłaty usługowe za zbiorowe unieszkodliwianie zanieczyszczeń np. za odprowadzanie ścieków do kanalizacji albo składowanie odpadów na wysypiskach,
• opłaty administracyjne za rejestrowanie, kontrolę, autoryzację lub inne czynności urzędowe.

Opłaty ustala się według stawek obowiązujących w okresie, w którym emisja zanieczyszczeń do środowiska miało miejsce. Podmiot korzystający ze środowiska wnosi opłatę do końca miesiąca następującego po upływie każdego półrocza. W tym samym terminie należy przedłożyć marszałkowi województwa wykaz zawierający informacje i dane, wykorzystane do ustalenia wysokości opłat oraz wysokość tych opłat.

Istnieją jednak pewne wyjątki, kiedy opłaty nie są naliczane w przypadku gdy nie przekracza ona 800 złotych (Ustawa z dnia 16.11.2012r. o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce) lub za pobór wód zazwyczaj w celach badań, energetyki wodnej czy hodowli zwierząt lub wprowadzania do ziemi mało zanieczyszczonych wód lub w celu hodowlanym. Zwolnienie z opłat nie wyklucza jednak składania sprawozdań.

Opłaty są naliczane indywidualnie, zależą one między innymi od charakteru działalności, ilości szkodliwych związków emitowanych do atmosfery czy wykorzystywania odnawialnych źródeł energii

Kary pieniężne za korzystanie ze środowiska w sposób niezgodny z prawem

Za niestosowanie się do nakazów prawnych i brak uiszczania odpowiednich opłat organy mogą nałożyć kary za:

• odprowadzanie do atmosfery zanieczyszczeń gazowych i pyłowych w ilościach przekraczających wielkość określoną w pozwoleniu wodno-prawnym,
• za wyprowadzanie do wód powierzchniowych lub do gleby ścieków, które nie odpowiadają warunkom określonym w pozwoleniu,
• za przekroczenie możliwego poziomu hałasu,
• za składowanie odpadów w miejscach niedozwolonych do tego lub w sposób niezgodny z ustaleniami decyzji administracyjnej,
• za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganej zgody władz centralnych,
• za niszczenie terenów zielonych, krzewów i drzew powodowane niewłaściwym wykorzystaniem sprzętów mechanicznych i środków chemicznych,
• karne odsetki za nieterminowe uiszczanie opłat i kar ekologicznych.

Wymuszający charakter kar pieniężnych polega na tym, że przedsiębiorstwo nie może ich włączyć do kosztów, obciążają one jego wynik finansowy. Są uiszczane z dochodu po opodatkowaniu i tym samym są instrumentem o silniejszym od opłat oddziaływaniu bodźcowym.

Cel i znaczenie opłat ekologicznych

Opłaty za korzystanie ze środowiska pełnią kilka istotnych funkcji. Po pierwsze, mają one charakter prewencyjny, ponieważ stymulują przedsiębiorstwa i jednostki do podejmowania działań mających na celu zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko. Wysokość opłat może być uzależniona od ilości wykorzystywanych zasobów lub od poziomu emisji substancji szkodliwych, co skłania podmioty do poszukiwania bardziej ekologicznych rozwiązań.

Po drugie, opłaty ekologiczne pełnią funkcję redystrybucyjną, ponieważ wpływy z tych opłat mogą być wykorzystane na cele ekologiczne, takie jak inwestycje w infrastrukturę ekologiczną, ochronę przyrody czy edukację ekologiczną. Dzięki temu, opłaty te przyczyniają się do zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska.

Opłaty za korzystanie ze środowiska mają również znaczenie ekonomiczne. Pobieranie opłat od podmiotów gospodarczych za korzystanie ze zasobów naturalnych przyczynia się do zwiększenia efektywności ekonomicznej, ponieważ zachęca do racjonalnego wykorzystania tych zasobów oraz promuje innowacje technologiczne. Ponadto, wpływy z opłat mogą stanowić istotne źródło dochodów dla państwa lub samorządów, które mogą być przeznaczone na rozwój infrastruktury czy też programy ochrony środowiska.

Wreszcie, opłaty za korzystanie ze środowiska mają również aspekt społeczny. Działania podejmowane w celu ochrony środowiska mają pozytywny wpływ na jakość życia ludzi, poprawiając jakość powietrza, wody i gleby oraz przyczyniając się do zachowania bioróżnorodności. Opłaty ekologiczne mają za zadanie zinternalizować koszty związane z negatywnym wpływem działalności gospodarczej na środowisko, co przekłada się na korzyści dla społeczeństwa jako całości.

Cele i efektywność opłat za korzystanie ze środowiska

Internalizacja kosztów związanych z degradacją środowiska

Zasada internalizacji kosztów polega na przeniesieniu kosztów związanych z degradacją środowiska na podmioty odpowiedzialne za to zanieczyszczenie. Opłaty za korzystanie ze środowiska są narzędziem, które umożliwia wprowadzenie tej zasady w praktyce. Dzięki temu, osoby lub firmy korzystające z zasobów naturalnych lub emitujące zanieczyszczenia ponoszą odpowiedzialność za swoje działania.

Opłaty za korzystanie ze środowiska mają na celu zmniejszenie poziomu zanieczyszczeń poprzez stworzenie ekonomicznych bodźców do redukcji emisji i ochrony zasobów naturalnych. Dzięki wprowadzeniu opłat, przedsiębiorstwa są zmotywowane do inwestowania w nowoczesne, bardziej ekologiczne technologie oraz do ograniczania swojego wpływu na środowisko. Skutkuje to zmniejszeniem ilości emitowanych zanieczyszczeń i minimalizacją negatywnego oddziaływania na środowisko.

Redystrybucja dochodów i inwestycje w ochronę środowiska

Opłaty za korzystanie ze środowiska mogą być źródłem dodatkowych dochodów dla państwa. Istnieje możliwość przeznaczenia tych środków na cele ekologiczne, takie jak finansowanie programów ochrony środowiska, inwestycje w odnawialne źródła energii czy modernizację infrastruktury ekologicznej. Dzięki temu, zebrane opłaty mają realny wpływ na poprawę stanu środowiska i wspierają działania mające na celu jego ochronę.

Inwestycje w ochronę środowiska przynoszą liczne korzyści zarówno dla społeczeństwa, jak i dla gospodarki. Dzięki modernizacji infrastruktury ekologicznej, powstają nowe miejsca pracy w sektorze zielonej energii. Ponadto, korzystanie z odnawialnych źródeł energii przyczynia się do zmniejszenia zależności od paliw kopalnych, co ma pozytywny wpływ na bezpieczeństwo energetyczne kraju. Inwestycje te przyczyniają się również do poprawy jakości życia obywateli poprzez zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza i wody.

Promowanie zrównoważonego rozwoju i efektywności energetycznej

Opłaty za korzystanie ze środowiska mogą pełnić rolę bodźców ekonomicznych, które zachęcają do podejmowania działań proekologicznych. Firmy i klienci, którzy są obciążani opłatami, są skłonni szukać bardziej efektywnych i ekologicznych rozwiązań. To z kolei prowadzi do promowania zrównoważonego rozwoju i stosowania bardziej efektywnych technologii, które minimalizują negatywny wpływ na środowisko.

Opłaty za korzystanie ze środowiska mogą również przyczynić się do poprawy efektywności energetycznej. Wysokie koszty korzystania z nieodnawialnych źródeł energii skłaniają przedsiębiorstwa i konsumentów do szukania alternatywnych, bardziej ekologicznych rozwiązań. Dzięki temu, opłaty za korzystanie ze środowiska mogą przyczynić się do zmniejszenia zużycia energii i ograniczenia emisji gazów cieplarnianych.

Ochrona wód, przyrody i walka ze zmianami klimatu

Opłaty za korzystanie ze środowiska mogą być wykorzystane jako narzędzie ochrony wód i ekosystemów. Przeznaczanie zebranych środków na programy ochrony wód i inwestycje w infrastrukturę ekologiczną przyczynia się do poprawy jakości wód i ochrony cennych ekosystemów. Dzięki temu, opłaty te mają realny wpływ na zachowanie bioróżnorodności i ochronę środowiska wodnego.

Opłaty za korzystanie ze środowiska mogą również przyczynić się do redukcji emisji gazów cieplarnianych i walki ze zmianami klimatu. Poprzez wprowadzenie wysokich opłat za emisję dwutlenku węgla, firmy są zmotywowane do inwestowania w bardziej ekologiczne technologie i ograniczania swojego wpływu na klimat. Dzięki temu, opłaty za korzystanie ze środowiska mogą odegrać istotną rolę w redukcji emisji gazów cieplarnianych i osiągnięciu globalnych celów klimatycznych.

Zwiększanie świadomości ekologicznej i edukacja społeczeństwa

Opłaty za korzystanie ze środowiska mogą być wykorzystane na finansowanie programów edukacyjnych, które mają na celu zwiększenie świadomości ekologicznej społeczeństwa. Dzięki temu, możliwe jest dotarcie do szerszego grona osób i promowanie zmiany zachowań na rzecz ochrony środowiska. Edukacja społeczeństwa w zakresie zrównoważonego rozwoju jest kluczowa dla osiągnięcia długofalowych efektów w ochronie środowiska.

Opłaty za korzystanie ze środowiska pełnią również istotną rolę w promowaniu zmiany zachowań. Wprowadzenie opłat za korzystanie z zasobów naturalnych lub emitowanie zanieczyszczeń sprawia, że korzystanie ze środowiska staje się bardziej kosztowne. W rezultacie, konsumenci i firmy są zachęcani do bardziej świadomego wyboru i podejmowania działań mających na celu minimalizację negatywnego wpływu na środowisko.

Opłaty za korzystanie ze środowiska — artykuły polecane

Podatek rolny — Składowanie odpadów — Obligacje dochodowe — Zadania publiczne gminy — Towarzystwo ubezpieczeniowe — Opór podatkowy — Ustawa o odpadach — Unikanie opodatkowania — Subwencja

Bibliografia

• Bernaciak A. (2004), Ochrona środowiska w praktyce, Sorus SC, Poznań
• Gołos P. (2011), Ekonomiczne i finansowe aspekty rekreacyjnej i turystycznej funkcji lasu, Leśne Prace Badawcze, nr 72
• Lesiak P. (2015), Wpływ polityki ekologicznej i klimatycznej UE na pozycję rynkową polskich samochodowych przewoźników ładunków, Czasopismo Logistyka nr 6, Warszawa
• Małecki P. (2007), Podatki i opłaty ekologiczne, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków
• Nahotko S. (2002), Podstawy zarządzania ekologicznego przedsiębiorstwem, Oficyna Wydawnicza OPO, Bydgoszcz
• Szadziewska A. (2011), Instrumenty ekonomiczne ochrony środowiska i ich wpływ na wynik finansowy przedsiębiorstwa., Kluczowe Problemy Teorii i Praktyki Rachunkowości, 1
• Ustawa z dnia 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców Dz.U. 2011 nr 232 poz. 1378

Autor: Magdalena Chałka, Agnieszka Wójtowicz

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.