Organizacja ucząca się

Zdaniem P. Senge w organizacji uczącej się ludzie poszukują wciąż nowych możliwości osiągania pożądanych efektów, tworzą nowe wzorce niestereotypowego myślenia, rozwijają się w pracy zespołowej, stale się uczą. P. Senge jest uznawany za jednego z najważniejszych twórców idei organizacji uczącej się, choć źródeł należy szukać u Ch. Argyrisa i D. Schona, a nawet wcześniej - w koncepcji systemów wspomagania decyzji z lat 50-tych.

Organizacja ucząca się jest organizacją biegłą w realizacji zadań tworzenia, pozyskiwania i przekazywaniu wiedzy, oraz w modyfikowaniu swoich zachowań w reakcji na nową wiedzą i doświadczenie (D.A. Garvin 1998, s. 51). Twórca powyższej definicji wskazuje na dwa zagadnienia występujące w obecnym stadium rozwoju koncepcji uczącej się organizacji. Mianowicie zwraca uwagę na brak jasnych zasad kierujących praktyką zarządzania uczącymi się organizacjami, charakteryzujących metody i techniki szczegółowe, którymi powinno posługiwać się kierownictwo firm, brak również narzędzi pomiarowych dla oceny organizacyjnego poziomu kompetencji i stopnia uczenia się. Narzędzia te są niezbędne, aby ocenić, jakie efekty ma zastosowanie koncepcji uczącej się organizacji w praktyce.

Koncepcja uczącej się organizacji jest ściśle związana z realizacją strategii innowacyjnej w przedsiębiorstwie. Innowacje są konsekwencją zmian zachodzących w otoczeniu oraz rozwoju przedsiębiorstwa. Są one konieczne dla realizacji wszelkich zmian i udoskonaleń, przez co stają się podstawowym warunkiem osiągnięcia sukcesu na rynku. Innowacje mogą być elementem ofensywnej strategii przedsiębiorstw wchodzących na nowe rynki, jak również defensywną bronią firm ustabilizowanych i dobrze prosperujących (J. Penc 2001, s. 129).

TL;DR

Organizacja ucząca się to taka, w której ludzie poszukują nowych sposobów osiągania celów, rozwijają się, uczą się na błędach i współpracują. Brakuje jednak jasnych zasad zarządzania i narzędzi oceny efektów. Koncepcja ta jest związana z realizacją strategii innowacyjnej. Kluczowe cechy organizacji uczącej się to uczenie się na błędach, ciągłe szkolenia, rozwój personelu i współpraca między wydziałami. Kompetencje potrzebne do stworzenia organizacji uczącej się to myślenie systemowe, mistrzostwo osobiste, modele myślowe, budowa wspólnej wizji i zespołowe uczenie się. Przedsiębiorstwo staje się organizacją uczącą się, gdy uczy się powiększać wiedzę, doskonalić procesy i jest otwarte na otoczenie. Metody stosowane w organizacjach uczących się to m.in. CRM, analiza interesariuszy, coaching i benchmarking.

Cechy wyróżniające organizacji uczącej się

• uczenie się na błędach,
• ciągły trening personelu oraz planowe szkolenia,
• rozwój personelu kierowany przez kierownictwo,
• delegowanie uprawnień i decentralizacja,
• podejmowanie ryzyka, zachęcanie do eksperymentowania,
• częste przeglądy procedur działania,
• poszukiwanie sposobów zwiększenia skuteczności pracy,
• podejmowanie decyzji na podstawie faktów,
• ścisła współpraca między wydziałami.

Kluczowe dla organizacji uczącej się jest przywództwo oraz właściwe zarządzanie kapitałem intelektualnym.

Kompetencje warunkujące powstanie organizacji uczących się

Według P. Senge, aby przekształcić przedsiębiorstwo w organizację uczącą się, należy rozwinąć w nim następujące kompetencje (B. Kaczmarek 2012, s. 468):

1. Myślenie systemowe - umiejętność postrzegania organizacji w sposób całościowy, uwzględniając jednocześnie poszczególne części składowe oraz zachodzące pomiędzy nimi zależności.
2. Mistrzostwo osobiste - stałe samodoskonalenie pracowników organizacji w obszarze pozyskiwanej wiedzy i sposobów jej spożytkowania, a także dążenie członków organizacji do rozumienia wizji przyszłości organizacji, rozumienia samej organizacji oraz branie odpowiedzialności za podejmowanie działań mających na celu realizacji wizji.
3. Modele myślowe - ukryte i niecałkowicie uświadomione założenia, mające wpływ na rozumienie i interpretację otaczającej przedsiębiorstwo rzeczywistości, których zrozumienie, analiza i zdolność do doskonalenia oddziałują na efektywność działań jednostek oraz funkcjonowanie całego przedsiębiorstwa.
4. Budowa wspólnej wizji przyszłości - umiejętność wzajemnego zrozumienia się pracowników, sygnalizowania ich własnych oczekiwań i możliwości oraz wyznaczenie wspólnego dla wszystkich pracowników kierunku rozwoju organizacji, co stanowi warunek efektywności podejmowanych przedsięwzięć.
5. Zespołowe uczenie się- prowadzenie współpracy i wymiany poglądów pomiędzy członkami zespołów, co prowadzi do szybszego rozwoju poszczególnych pracowników i całej organizacji.

Kiedy przedsiębiorstwo staje się organizacją uczącą się?

Przedsiębiorstwo staje się organizacją uczącą się wtedy, gdy (K. Kudelska 2013, s. 24):

• "uczy się powiększać wiedzę oraz ma mechanizmy promujące nabywanie i rozpowszechnianie wiedzy
• uważa każdą nową działalność za okazję do uczenia się
• uczy się rozpowszechniać nowe idee, praktyki, procesy i procedury
• uczy się doskonalić procesy
• jest wrażliwe na zjawiska zewnętrzne
• jest otwarte na otoczenie"

Metody stosowane przez organizacje uczące się

Do metod stosowanych w organizacji uczącej się, zaliczyć można:

• CRM,
• Franchising,
• Analiza interesariuszy,
• Alians strategiczny,
• Fuzja,
• Outplacement,
• Model 360 stopni,
• Coaching,
• Mentoring,
• Outsourcing,
• Reengineering,
• Benchmarking,
• Strategiczna karta wyników,
• Zarządzanie przez jakość,
• Kaizen,
• System workflow,
• MRP.

Organizacja ucząca się — artykuły polecane

Zachowanie organizacyjne — Zarządzanie zasobami ludzkimi — Wymagane kwalifikacje kierownika — Role menedżerów personalnego i liniowego — Agent zmiany — System zarządzania wiedzą — Kultura organizacyjna w kontekście zarządzania jakością — Koncepcje zarządzania — Empowerment

Bibliografia

• Bakonyi J. (2012), Doskonalenie jakości kształcenia szkoły wyższej jako organizacji uczącej się w świetle wymogów krajowych ram kwalifikacji, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas, Nr 2
• Czekaj J. (red.) (2007), Metody organizacji i zarządzania, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków
• Garvin D. (1998), Building a Learning Organization, [w:] Harvard Business Review on Knowledge Management, Harvard Business School Press, Boston, MA
• Kaczmarek B. (2012), Organizacja ucząca się jako nowa wartość firmy. Zeszyt naukowy Uniwersytetu Szczecińskiego, Nr 737
• Karaszewska H. (2010), Miejsce i rola rozwoju zasobów ludzkich w strategicznym zarządzaniu zasobami pracy, Acta Universitatis Nicolai Copernici Ekonomia, Nr 41
• Kudelska K. (2013), Organizacja ucząca się w świetle współczesnych koncepcji zarządzania. Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy, Nauki Społeczne, Nr 3
• Kuźmicz K. (2010), Koncepcja organizacji uczącej się w kontekście szkoły wyższej, Ekonomia i Zarządzanie, Vol. 2, Nr 4
• Penc J. (2001), Strategiczny system zarządzania. Holistyczne myślenie o przyszłości. Formułowania misji i strategii, Placet, Warszawa
• Woźniak K. (2005), System informacji menedżerskiej jako instrument zarządzania strategicznego w firmie, praca doktorska, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków

Autor: Sławomir Wawak,Krzysztof Woźniak, Maria Płaczkiewicz