Operacje wyrównawcze

Pojęcie operacji wyrównawczych wiąże się ściśle z problemami deficytu i nadwyżki bilansu płatniczego. Bilans płatniczy kraju zawsze jest formalnie wyrównany. Więc rzeczony deficyt i nadwyżka oznaczają co innego niż różnica między stroną "Winien" i "Ma" tego bilansu.

Ciekawą próbę sprecyzowania tych pojęć podjął J. E. Made w pracy o bilansie płatniczym. Ogół transakcji zagranicznych podzielił na dwie grupy: transakcje autonomiczne i transakcje przystosowawcze, czyli inaczej wyrównawcze.

Transakcje autonomiczne

Do autonomicznych zaliczył wszelkie transakcje dokonywane przez różne podmioty gospodarcze z motywów ekonomicznych. Należą tu więc eksport i import handlowy towarów i usług, niektóre transfery nieodpłatne oraz ta część ruchu kapitałów, którą powodują prywatni przedsiębiorcy ze względu na większą zyskowność inwestowania kapitału za granicą niż w kraju.

Transakcje wyrównawcze

Do wyrównawczych natomiast zaliczył te, których dokonuje się w celu sfinansowania deficytu lub zużytkowania nadwyżki występującej w transakcjach autonomicznych.

Przy deficycie są to więc: sprzedaż krajowym jednostkom gospodarczym potrzebnych im na dokonanie wypłat zagranicznych, kredyty zagraniczne zaciągnięte w celu zrównoważenia bilansu, sprzedaż złota lub uzyskanie nieodpłatnego transferu z zagranicy. Deficyt bilansu płatniczego występuje, gdy transakcje autonomiczne wykazują saldo ujemne, a nadwyżka, gdy wykazują one saldo dodatnie. W celu zlikwidowania trudnej do uchwycenia kryterium motywów przeprowadzania tych transakcji, koncepcja Mada została nieco zmodyfikowana. Dokonano podziału transakcji na podstawowe i wyrównawcze. Do pierwszych zalicza się wszystkie obroty bieżące (towarowe, usługowe oraz transfery nieodpłatne), a ponadto ruch kapitału długoterminowego (z terminem zwrotu co najmniej rocznym i dłuższym). Do transakcji wyrównawczych należą: wszelki ruch kapitału krótkoterminowego, a więc zmiany stanu zagranicznych rachunków bankowych, stanu ich kredytów krótkoterminowych (łącznie z saldem błędów i opuszczeń) oraz ruch złota monetarnego. Ujemne saldo obrotów podstawowych oznacza deficyt bilansu płatniczego, który został pokryty przez odpowiednie obroty wyrównawcze, a saldo dodatnie oznacza nadwyżkę, dzięki której nastąpiły korzystne zmiany stanu pozycji wyrównawczych. Jednym zdaniem, transakcje wyrównawcze to zmiany stanu oficjalnych rezerw państwowych i te pożyczki zagraniczne, których celem jest poprawa równowagi płatniczej.

Instrumenty stosowane w operacjach wyrównawczych

Operacje na rynku walutowym są jednym z kluczowych instrumentów stosowanych w operacjach wyrównawczych. Obejmują one różne typy transakcji, takie jak kupno i sprzedaż walut, forwardy walutowe, opcje walutowe i inne. Dzięki nim możliwe jest zarówno zabezpieczanie się przed ryzykiem walutowym, jak i wykorzystanie różnic w kursach walutowych do generowania zysków. Operacje te pozwalają na skuteczne wyrównywanie bilansu płatniczego poprzez kontrolowanie przepływu walut między różnymi krajami.

Banki centralne mają również istotną rolę w operacjach wyrównawczych. Mogą one interweniować na rynku walutowym, aby wpływać na kurs waluty i wyrównywać bilans płatniczy kraju. Interwencje te mogą polegać na sprzedaży lub kupnie waluty na rynku, aby stabilizować jej wartość. Bank centralny może także zmieniać stopy procentowe w celu wpływania na przepływ kapitału i kontrolowania bilansu płatniczego. Interwencje te mają na celu utrzymanie stabilności waluty i poprawę sytuacji gospodarczej kraju.

Emisja obligacji zagranicznych to kolejny instrument, który może być wykorzystany w operacjach wyrównawczych. Kraj może emitować obligacje w walutach obcych, aby pozyskać środki finansowe na sfinansowanie deficytu bilansu płatniczego. Obligacje te mogą być kupowane przez inwestorów zagranicznych, co pozwala na pozyskanie potrzebnych środków i poprawę równowagi płatniczej. Emisja obligacji zagranicznych może być korzystna dla kraju, ponieważ pozwala na pozyskanie środków w walutach innych niż krajowa, co zmniejsza ryzyko związane z kursem walutowym.

Operacje refinansowe to kolejny sposób na wyrównywanie bilansu płatniczego. Polegają one na pożyczaniu środków od innych krajów lub instytucji finansowych w celu pokrycia deficytu bilansu płatniczego. Kraj może zaciągać kredyty lub pożyczki, które muszą być spłacone w określonym terminie. Operacje refinansowe pozwalają na uzyskanie potrzebnych środków w krótkim czasie i wyrównywanie bilansu płatniczego. Jednakże, wiąże się to z zobowiązaniami finansowymi i koniecznością spłaty zaciągniętych długów w przyszłości.

Programy pomocowe, takie jak pożyczki międzynarodowe, są kolejnym instrumentem stosowanym w operacjach wyrównawczych. Państwa mogą ubiegać się o pożyczki od organizacji międzynarodowych lub innych krajów w celu sfinansowania deficytu bilansu płatniczego. Te pożyczki mogą być udzielane na preferencyjnych warunkach i mogą być związane z określonymi warunkami, takimi jak wprowadzenie reform gospodarczych czy poprawa zarządzania finansowego. Programy pomocowe pozwalają na skuteczne wyrównywanie bilansu płatniczego i poprawę sytuacji gospodarczej kraju.

Skutki operacji wyrównawczych dla gospodarki

Operacje wyrównawcze mają istotny wpływ na kurs walutowy kraju. Deficyt lub nadwyżka bilansu płatniczego mogą wpływać na wartość waluty krajowej. Nadmierna podaż waluty na rynku może prowadzić do jej osłabienia, co jest korzystne dla eksportu, ale może zwiększać koszty importu. Z kolei nadwyżka bilansu płatniczego może prowadzić do wzrostu wartości waluty, co może utrudniać eksport, ale korzystnie wpływać na import. Wpływ na kurs walutowy ma istotne konsekwencje dla gospodarki, takie jak zmiany w konkurencyjności, ceny towarów i usług oraz bilans handlowy.

Operacje wyrównawcze mogą mieć również wpływ na poziom inflacji. Przez kontrolowanie bilansu płatniczego, możliwe jest wpływanie na cenę dóbr importowanych. Jeśli kraj ma nadwyżkę bilansu płatniczego, może importować więcej dóbr, co może prowadzić do obniżenia cen. Z kolei, w przypadku deficytu bilansu płatniczego, kraj może być zmuszony do importowania mniej dóbr lub płacić wyższe ceny za nie, co może prowadzić do wzrostu inflacji. Operacje wyrównawcze wpływają również na ogólną stabilność cen, ponieważ mogą wpływać na podaż i popyt na rynku.

Operacje wyrównawcze mogą mieć znaczący wpływ na poziom aktywności gospodarczej. Poprzez kontrolowanie bilansu płatniczego, kraje mogą wpływać na poziom produkcji, zatrudnienia, inwestycji i innych działań gospodarczych. Na przykład, jeśli kraj ma deficyt bilansu płatniczego, może być zmuszony do zwiększenia eksportu, co prowadzi do wzrostu produkcji i zatrudnienia. Z drugiej strony, nadwyżka bilansu płatniczego może skutkować wzrostem importu, co może wpływać na produkcję i zatrudnienie w kraju. Operacje wyrównawcze mają więc istotne konsekwencje dla ogólnego rozwoju gospodarczego kraju.

Operacje wyrównawcze mogą mieć różne skutki dla różnych sektorów gospodarki. Na przykład, deficyt bilansu płatniczego może prowadzić do konieczności ograniczenia importu, co może mieć negatywny wpływ na sektor usług. Z kolei, nadwyżka bilansu płatniczego może prowadzić do wzrostu importu, co może korzystnie wpływać na sektor handlu i usług. Również sektory przemysłu, rolnictwa i innych mogą odczuwać skutki operacji wyrównawczych, ponieważ zmiany w bilansie płatniczym mogą wpływać na popyt na konkretne produkty i usługi. Dlatego istotne jest monitorowanie i analiza sektorowych skutków operacji wyrównawczych.

Warto przyjrzeć się przykładom państw, które skutecznie wykorzystały operacje wyrównawcze do poprawy swojej równowagi płatniczej. Na przykład, niektóre kraje z sukcesem korzystały z emisji obligacji zagranicznych lub udziału w programach pomocowych, co przyczyniło się do zwiększenia ich rezerw walutowych i poprawy sytuacji gospodarczej. Analiza tych przykładów pozwala na lepsze zrozumienie skutków operacji wyrównawczych dla gospodarki i może stanowić podstawę do opracowania odpowiednich strategii dla innych krajów.

Zarządzanie ryzykiem operacji wyrównawczych

Podczas podejmowania decyzji dotyczących operacji wyrównawczych, konieczne jest uwzględnienie różnych czynników ryzyka. Mogą to być czynniki polityczne, finansowe, walutowe i inne, które mogą wpływać na skuteczność operacji. Na przykład, zmiany polityczne w kraju mogą wpływać na stabilność gospodarczą i kurs waluty. Również zmiany na rynkach finansowych mogą wpływać na koszty pozyskania środków finansowych i wpływają na efektywność operacji wyrównawczych. Dlatego istotne jest uwzględnienie tych czynników ryzyka i podejmowanie odpowiednich działań mających na celu minimalizację ryzyka.

W zarządzaniu ryzykiem operacji wyrównawczych istotne jest stosowanie odpowiednich strategii. Jedną z takich strategii jest dywersyfikacja portfela, czyli rozłożenie ryzyka poprzez inwestowanie w różne aktywa i instrumenty finansowe. Inną strategią jest zabezpieczanie walutowe, które polega na stosowaniu instrumentów finansowych, takich jak kontrakty terminowe czy opcje walutowe, w celu zabezpieczenia się przed ryzykiem walutowym. Kontrola płynności finansowej to kolejna istotna strategia, która polega na monitorowaniu i zarządzaniu przepływem finansowym w celu minimalizacji ryzyka. Istnieje wiele innych strategii, które mogą być stosowane w celu minimalizacji ryzyka operacji wyrównawczych, a ich wybór zależy od specyfiki danej sytuacji.

W zarządzaniu ryzykiem operacji wyrównawczych istotne jest przeprowadzanie analizy scenariuszowej. Polega ona na ocenie różnych możliwych scenariuszy dotyczących bilansu płatniczego i opracowaniu odpowiednich strategii reagowania na te scenariusze. Na przykład, można przeprowadzić analizę scenariuszową dotyczącą zmian kursów walutowych, zmian na rynkach finansowych lub zmian politycznych, aby ocenić ich wpływ na operacje wyrównawcze i opracować odpowiednie plany działania. Analiza scenariuszowa pozwala na lepsze przygotowanie się do różnych sytuacji i minimalizację ryzyka.

W zarządzaniu operacjami wyrównawczymi istotne jest monitorowanie bieżących danych dotyczących bilansu płatniczego. Wymaga to regularnego zbierania i analizowania danych dotyczących eksportu, importu, przepływów kapitałowych i innych aspektów bilansu płatniczego. Ponadto, istotne jest regularne raportowanie wyników operacji wyrównawczych oraz działań podejmowanych w celu wyrównania bilansu płatniczego. Raportowanie pozwala na bieżącą ocenę skuteczności operacji i podejmowanie odpowiednich działań korygujących.

W zarządzaniu operacjami wyrównawczymi istotna jest również współpraca międzynarodowa. Kraje mogą korzystać z udziału w programach pomocowych, negocjacji handlowych, koordynacji polityki walutowej i innych form współpracy w celu skutecznego zarządzania operacjami wyrównawczymi. Współpraca międzynarodowa może pozwolić na wymianę doświadczeń, pozyskiwanie wsparcia finansowego i politycznego oraz zwiększenie skuteczności operacji wyrównawczych. Istotne jest, aby kraje działały wspólnie i podejmowały wspólne działania, aby skutecznie wyrównać bilans płatniczy i poprawić sytuację gospodarczą.

Operacje wyrównawcze — artykuły polecane

Bilans płatniczy — Dewiza — Gospodarka otwarta — Wymiana — Transakcja autonomiczna — Rynek walutowy — Dochód brutto — Agregat M1 — Pranie brudnych pieniędzy

Bibliografia

• Budnikowski A. (2006), Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Made E. (1958), The Balance of Payments, Allen and Urwin, London
• Zabielski K. (2011), Finanse Międzynarodowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Autor: Marek Iwan