Dystrybucja franchisingowa

Dystrybucja franchisingowa jest to długookresowa, stała współpraca oparta na umowie między dwoma niezależnymi przedsiębiorcami, franchisodawcą i franchisobiorcą, w czasie której franchisodawca przekazuje franchisobiorcy wiedzę jak prowadzić firmę.

Do uprawnień i świadczeń udostępnianych franchisobiorcom należy prawo do korzystania ze znaku firmowego franchisodawcy, jego znaków towarowych, patentów i wynalazków oraz wszelkich doświadczeń i tajemnic zawodowych franchisodawcy, które składają się na wyjątkową koncepcję prowadzenia działalności (know-how). W skład pakietu franchisingowego wchodzą także usługi wstępne i bieżące świadczenia franchisodawcy na rzecz franchisobiorców oraz opłaty uiszczane przez franchisobiorców na rzecz franchisodawcy (M. Gębczyńska 2014, s. 1-12)

TL;DR

Artykuł omawia dystrybucję franchisingową jako długoterminową współpracę między niezależnymi przedsiębiorcami. Przedstawia zalety i wady tego modelu biznesowego oraz różne rodzaje franchisingu. Opisuje cechy franchisingu i jego rozwój w Polsce.

Zalety i wady

W następstwie przejęcia przez franchisodawcę zadań z dziedziny strategii rozwoju, prognozowania, marketingu, reklamy i zawodowego szkolenia personelu, biorca franchisingu unika wielu poważnych kosztów. Włączenie się przez daną osobę do znanej sieci franchisingowej ułatwia także zaciąganie niezbędnych kredytów. Dawca franchisingu uczestniczy również w ponoszeniu kosztów budowy obiektów potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania przedsiębiorstwa tworzonego przez biorcę.

Osoba, do której należy przedsiębiorstwo franchisingowe, jest jednak samodzielnym podmiotem prawa i nie może być ono traktowane jako składnik przedsiębiorstwa macierzystego prowadzonego przez podmiot stosujący franchising. Franchising jako metoda współpracy gospodarczej, przyczynia się do rozbudowy rynku wewnętrznego danego kraju i do zdobywania na nim odpowiedniej pozycji przez przedsiębiorców stanu średniego. Do zalet franchisingu należy na pewno zaliczyć możliwość korzystania z doświadczenia franchisodawcy i jego wsparcia na każdym etapie prowadzenia działalności oraz możliwość skorzystania z usług doradczych franchisodawcy.

Dzięki zastosowaniu tego systemu franchisodawca zdobywa obszary, do których nie docierałby działając metodą tradycyjną. Powoduje to wzrost renomy działalności gospodarczej jego przedsiębiorstwa.

Ponieważ jednym z głównych zadań biorcy franchisingu jest dokładne poznanie rynku, na którym ma on rozwijać działalność franchisingową oraz optymalne zorganizowanie sprzedaży, uznaje się, że franchising stanowi także skuteczny instrument organizacyjny i kierowniczy.

Do wad franchisingu należy zaliczyć fakt, iż w wykonywaniu swej działalności gospodarczej franchisobiorca jest uzależniony od postanowień umowy franchisingu, od wskazań, zaleceń, rad i życzeń formułowanych na bieżąco przez dawcę franchisingu. Z chwilą dojścia do skutku umowy, działalność biorcy franchisingu ulega sztywnemu i z reguły stałemu ograniczeniu pod względem przedmiotowym. Osoba ta może sprzedawać tylko towary, które zostały wskazane w umowie franchisingu. Istnieje także ryzyko gospodarcze związane z działalnością macierzystego przedsiębiorstwa dawcy franchisingu.

Po stronie dawcy występuje ryzyko osobowe i gospodarcze. Franchising łączy się ze zmniejszoną możliwością sprawowania przez dawcę czynności nadzorczych i kontrolnych w stosunku do podmiotów korzystających z franchisingu. Ryzykiem gospodarczym objęta jest też, efektywność działalności przedsiębiorstwa franchisobiorcy.

Rodzaje franchisingu

1. Ze względu na kryterium przedmiotu prowadzonej działalności
   • przemysłowy - dawca zobowiązuje się do udostępnienia biorcy swego know-how, technologii produkcji, tajemnicy zawodowej itp. celem wytwarzania w ramach jego przedsiębiorstwa określonych wyrobów o identycznej jakości i takich samych cechach zewnętrznych, jakie mają dobra produkowane w macierzystym przedsiębiorstwie,
   • dystrybucyjny - franchisodawca zobowiązuje się do dostarczenia biorcy określonych towarów, a franchisobiorca przyjmuje obowiązek ich sprzedaży w ramach działalności swego przedsiębiorstwa,
   • usługowy - zawiera zobowiązanie biorcy do posługiwania się znakiem firmowym franchisodawcy oraz stosowanym przez niego oznakowaniem przedmiotów i wykonywanych usług,
   • mieszany - zawierający elementy franchisingu produkcyjnego, handlowego i usługowego.
2. Ze względu na kryterium formy organizacyjnej systemu
   • bezpośredni - umowa zawierana jest bezpośrednio między dawcą a biorcami; w jego ramach istnieje bardzo ścisłe powiązanie interesów prawno-majątkowych dawcy i biorcy,
   • pośredni - umowa zawierana jest między dawcą, a biorcą prowadzącym działalność na terytorium, które dawca traktuje jako perspektywiczny dla siebie rynek,
   • indywidualny - potencjalny biorca może utworzyć tylko jedno przedsiębiorstwo, punkt sprzedaży dóbr lub usług, a jego działalność ograniczona jest do pewnego terytorium,
   • wielokrotny - jeden biorca otrzymuje prawo do utworzenia na wskazanym terytorium wielu przedsiębiorstw franchisingowych,
   • wydzielony - biorca na mocy umowy franchisingu prowadzi działalność obejmującą jedynie fragment obszaru działalności gospodarczej franchisodawcy,
   • wiązany - franchisodawca sprzedaje swoje towary lub usługi w obrębie punktu innego franchisodawcy.
3. Ze względu na kryterium charakteru wykonywanej pracy
   • Franchising białych kołnierzyków - głównie wykorzystywana jest przy prowadzeniu jednoosobowej działalności wysokospecjalistycznej w zakresie usług księgowych, zarządzania projektami itp.
   • Franchising detaliczny - wykorzystywana przy prowadzeniu sklepów detalicznych
   • Indywidualnie prowadzony franchising - przy prowadzeniu usług naprawczych i serwisowych
   • Franchising inwestycyjny - wykorzystywany przy prowadzeniu ekskluzywnych restauracji, hoteli itp.
   • Master franchising - Gdy franchisobiorca wykonuje podobną pracę jak franchisodawca
   • Franchising sprzedaży bezpośredniej - Wykorzystywany gdy przedsiębiorstwo prowadzi działalność w logistyce
   • Franchising zarządczy - Wykorzystywany przez kilkuosobowe zespoły specjalistów zarządzania.
4. Ze względu na kryterium zasięgu oddziaływania umowy franchisingowej:
   • Franchising zakładowy - Przedmiotem umowy franchisingowej jest obligatoryjność prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie całego przedsiębiorstwa, a nie wyłącznie jego części.
   • Franchising wydzielony - Jest on prowadzony wyłącznie w części organizacyjnej struktury przedsiębiorstwa franchisobiorcy.

Cechy Franchisingu

Do istotnych cech franchisingu należą między innymi:

• Niezależność prawna obu stron (franczyzobiorcy i franczyzodawcy)
• Niezależność finansowa
• Niezależność organizacyjna
• Trwały stosunek umowny (kontrakt)
• Przekazywanie "know-how" przez cały okres obowiązywania umowy dla franczyzobiorcy
• Uiszczanie opłat przez franczyzobiorce na rzecz franczyzodawcy lub innych świadczeń finansowych (S. Lipińska-Tyburczy 2014, s. 1-12)

Franchising w Polsce

W Polsce franchising jest obecny od lat siedemdziesiątych. Wtedy to część hoteli Orbisu weszła do systemu franchisingowego takich zachodnich przedsiębiorstw jak Holiday Inn czy Intercontinental. Właściwy rozwój zaczął się dopiero w latach dziewięćdziesiątych co było efektem zmiany gospodarki polskiej z centralnie planowanej do rynkowej. Większą część franchisobiorców stanowią zachodnie przedsiębiorstwa, które w czasach PRL nie miały możliwości wejścia na polski rynek. Do najbardziej znanych sieci franchisingowych w Polsce należą: MCDonald's, Kentucky Fried Chicken (KFC), Pizza Hut, Burger King, Xerox Copy centers, sklepy Levi's, Avis, Hertz i wiele innych (J. Wrzesińska 2011, s. 1-12)

Dystrybucja franchisingowa — artykuły polecane

Franchising — Franczyzodawca — Wejście na rynek zagraniczny — Franczyza — Holding — Koncern — Internacjonalizacja — Offshoring — Alians strategiczny

Bibliografia

• Gębczyńska M. (2014), Franchising jako sposób rozwoju małego przedsiębiorstwa, Wydział Organizacji i Zarządzania Politechniki Śląskiej, Zabrze
• Lafontaine F. (1992), Agency theory and franchising: some empirical results, The Rand Journal of Economics
• Lipińska-Tyburczy S. (2014), Prawno-ekonomiczne uwarunkowania rozwuju franchisingu na świecie, Wydawnictwo naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Płocku, Płock
• Stecki L. (1997), Franchising, TNOiK, Toruń
• Tokaj-Krzewska A. (1999), Franchising.Strategia rozwoju małych firm w Polsce, Difin, Warszawa
• Wrzesińska J. (2011), Rozwój systemów franczyzowych w Polsce, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Warszawa
• Zięba K. (1998), Franchising-szansa rozwoju dla małych i dużych przedsiębiorstw, Gospodarka Polski w okresie transformacji, nr 2

Autor: Jakub Dymek, Mateusz Mandat