Kapitał intelektualny

Kapitał intelektualny można określić jako zasoby niematerialne firmy, które nie posiadają fizycznego lub też finansowego znaczenia. Zasoby te figurują pod nadzorem organizacji, które wpływają na wytwarzanie kolejnych zysków. Mają również znaczący wpływ na jakość firmy.

Kapitał intelektualny można również przedstawić jako aktywa wiedzy lub aktywa intelektualne. Jest to różnica między wartością jaką firma posiada na rynku a wartością finansową. “Kapitał intelektualny, jest więc kapitałem niefinansowym odzwierciedlającym ukrytą lukę pomiędzy wartością rynkową i księgową". (A. Pobrotyn 2012, s. 122)

Na kapitał intelektualny składają się: wiedza, doświadczenie, technologie, stosunki z klientami, umiejętności. Należy zauważyć, że wartość kapitału intelektualnego nowoczesnych przedsiębiorstw przekracza wielokrotnie wartość księgową. J. Ross (i in., 1997) wyróżnia kapitał strukturalny, na który składają się relacje z otoczeniem, organizacja i rozwój; oraz kapitał ludzki - kompetencje, postawy, innowacyjność.

Warto podkreślić, że głównym składnikiem każdej definicji kapitału intelektualnego jest wiedza. Dzięki niej wszyscy pracownicy mogą wspólnie pomnażać wartość firmy. Wykorzystują oni wiedzę we wszelakich procesach w przedsiębiorstwie aby tworzyć wartość dodatnią.

Rozwój kapitału intelektualnego może być blokowany przez kierowników niechętnych do dzielenia się władzą i wiedzą. Wynika to z braku identyfikacji z przedsiębiorstwem (model kariery coraz mniej związany z awansami w firmie), krótkoterminowej lojalności dotyczącej projektów, a nie całego okresu pracy, preferowanie pracy w zespołach o luźnej hierarchii i przywództwie, niemożności zapewnienia przez organizację bezpiecznej przyszłości pracownikom.

Zestawienie modeli kapitału intelektualnego (A. Staszel, G. Pamuła 2015, str 14):

• L. Edvinsson: kapitał ludzki, kapitał strukturalny
• H. Saint-Onge: kapitał ludzki, kapitał klientów, kapitał strukturalny
• K. Sveiby: indywidualne kompetencje, struktura zewnętrzna, struktura wewnętrzna
• G. Roos, J. Roos: kapitał ludzki, kapitał organizacyjny, kapitał odnowy i rozwoju, kapitał relacyjny
• T. Stewart: kapitał ludzki, kapitał strukturalny, kapitał klienta
• A. Brooking: aktywa dotyczące ludzi, aktywa rynkowe, aktywa infrastruktury, aktywa własności intelektualnej

TL;DR

Kapitał intelektualny to zasoby niematerialne firmy, takie jak wiedza, doświadczenie i technologie, które mają wpływ na wartość i jakość firmy. Składa się z kapitału ludzkiego i strukturalnego. Zarządzanie kapitałem intelektualnym polega na rozpoznaniu, pomiarze i wykorzystaniu możliwości organizacji. Pomiar kapitału intelektualnego jest trudny, ale ważny dla rozwoju firmy. Kapitał intelektualny ma duże znaczenie dla wartości firmy i jej sukcesu na rynku.

Elementy kapitału intelektualnego

Elementami kapitału intelektualnego, które są najczęściej analizowane to:

• kapitał ludzki
• kapitał strukturalny

Kapitał ludzki jest to ogół kompetencji, wiedzy oraz umiejętności pracowników danego przedsiębiorstwa. Do płynnego prosperowania przedsiębiorstwa powinien być stale udoskonalany (szkolenia pracownicze itp.). Jest to zarówno połączenie cech pracownika oraz jego talentów. Kapitał ludzki powinien również zawierać w sobie podmioty odpowiedzialne za kreatywność, nowatorstwo oraz pionierstwo organizacji.

Kapitał strukturalny - można go podzielić na kapitał strukturalny wewnętrzny (kultura organizacyjna, metodyka oceny ryzyka) oraz kapitał strukturalny zewnętrzny (relacje z klientami, strategie marketingowe). Kapitał ten w ujęciu statycznym zawiera w sobie szereg zdolności organizacyjnych, które obejmują pojęcia związane z realnym przesyłaniem oraz gromadzeniem materiału intelektualnego (możemy przez to rozumieć wszelkiego rodzaju bazy danych, systemy komputerowe). Natomiast w pojęciu dynamicznym są to kluczowe kompetencję, które mają wpływ na operacje przeprowadzane w firmie.

Zarządzanie kapitałem intelektualnym

Zarządzanie kapitałem intelektualnym generalnie sprowadza się do rozpoznania, pomiaru oraz odpowiedniego użycia i rozwijania ukrytych możliwości organizacji. Odpowiednie zarządzanie tym kapitałem zależy więc w dużej mierze od odpowiedniej realizacji powyższych kroków i stanowi kluczowy punkt rozwoju przedsiębiorstwa formułując jego przyszłe cele strategiczne. Pozwala także określić model biznesowy a więc automatycznie zadania, które są w danym czasie najbardziej istotne. Zdecydowanie najbardziej problematycznym pojęciem, które obejmuje zarządzanie kapitałem intelektualnym jest jego pomiar. Pozwala on zdobyć obraz stanu poszczególnych elementów kapitału oraz rezultatów ich aktywności na tle dalszej budowy przedsiębiorstwa.

Kapitał intelektualny przedsiębiorstwa

Obecnie wiadomo, że gospodarka opiera się także na tzw. know-how, czyli zasobach niematerialnych (wiedzy, wiadomościach), które mają znaczący wpływ na wartość danego przedsiębiorstwa. Zarządzanie zasobami niematerialnymi w warunkach nowej ekonomii jest nieodzownym czynnikiem pozwalającym rozwijać się danej organizacji, dlatego tak ważna jest konieczność poszukiwania nowych narzędzi i dróg (konkurencyjność na rynku). Jak powszechnie wiadomo sukces danej firmy zależy w głównej mierze od ludzi, którzy ją tworzą. Znakomitym przykładem może być analiza kapitału intelektualnego na podstawie małego przedsiębiorstwa, którego ciągły rozwój wymaga nakładu gospodarczego oraz ryzyka, a co za tym idzie zatrudniania nowych pracowników. Pracownicy to nie tylko fachowcy w swojej dziedzinie ale także ludzie bez odpowiedniej wiedzy technicznej oraz merytorycznej. W przypadku pierwszego pracownika bardzo ważne jest inwestowanie w szkolenia wewnętrzne oraz zewnętrzne, uczestnictwo we wszelkiego rodzaju seminariach branżowych. Natomiast w przypadku drugiego rodzaju pracowników (których koszt utrzymania jest znacznie niższy) bardzo ważne jest przekazywanie odpowiedniej wiedzy przez właściciela firmy, inwestowanie w jego rozwój a co za tym idzie znaczące przywiązanie oraz lojalność wobec danej organizacji. Pozycja firmy na rynku wiąże się także z koniecznością zastosowania i ciągłego udoskonalania kapitału relacyjnego. W przypadku gdy firma ma charakter usługowy najważniejszym czynnikiem jest pozyskanie klienta, nieustannym sprawdzaniem jego potrzeb i nadążanie za nimi. Trzeba, także zwrócić uwagę jakimi kanałami informacyjnymi konsument dotarł do firmy i rozwijać kanały, które przynoszą najwięcej korzyści (potencjalnych klientów) oraz dbać o odpowiednie stosunki klient - firma.

Patrz także:

• Kodyfikacja wiedzy
• Raport Konrada
• Analiza zwrotu z inwestycji w kapitał ludzki
• Platforma wartości
• Regionalny System Innowacji
• Dyfuzja innowacji
• Innowacja procesowa
• Odwrócona innowacja
• Think-tank
• Techniki oceny eksperckiej
• Zasoby niematerialne

Kapitał intelektualny — artykuły polecane

Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa — Polityka personalna — Navigator Scandii — Kapitał ludzki — Offshoring — Czynniki wpływające na zarządzanie kadrami — Szkolenie zawodowe — Technologia — Planowanie zasobów ludzkich — Kombinatoryka

Bibliografia

• Czekaj J. (red.) (2007), Metody organizacji i zarządzania, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków
• Jegorow D. (red.) (2012), Wpływ sektora B+R na wzrost konkurencyjności polskiej gospodarki poprzez rozwój innowacji, CIVIS, Chełm
• Pobrotyn A. (2012), Znaczenie kapitału intelektualnego w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Acta Scientifica Academiae Ostroviensis. Sectio A, Nauki Humanistyczne, Społeczne i Techniczne, Tom 1
• Staszel A., Pamuła G. (2015), Problem pomiaru kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa, [w:] Woźniak K. (red.) Narzędzia analityczne w naukach ekonomicznych, Mfiles.pl, Kraków
• Ujwary-Gil A. (2010), Kapitał intelektualny-problem interpretacji kluczowych terminów, Organizacja i kierowanie, nr 2

Autor: Sławomir Wawak, Dagmara Kukla