KYC

KYC - Know Your Customer (Program "Poznaj swojego klienta") to procedura należytej staranności oraz regulacja bankowa, jaką muszą przeprowadzać instytucje finansowe oraz inne prawnie określone podmioty do zidentyfikowania swoich klientów i uzyskania pewnych, odpowiednich oraz trafnych informacji wymaganych do prowadzenia interesów ze stroną zainteresowaną.

Program KYC można określić jako "zbiór danych (elementów) składających się na aktualny stan wiedzy o kliencie w celu ustalenia jego wiarygodności i profilu transakcyjnego" [Wójcik jw. 1996, s. 87-102]. Ma on na celu weryfikację tożsamości klientów, monitorowanie transakcji przeprowadzonych przez klienta pomimo udokumentowanego profilu czy historii rachunków. Podstawowym założeniem projektu jest zasada ograniczonego zaufania do nowego klienta [Wójcik jw. 1996, s. 87-102]. Polityka programu nabrała ogromnego, globalnego znaczenia w kontekście walki z oszustwami finansowymi, praniem brudnych pieniędzy i finansowaniem terroryzmu. Z uwagi na konieczność zapewnienia bezpieczeństwa finansowego jednym z głównych użytkowników programu są banki, jednak jest on również stosowany przez firmy każdej wielkości na całym świecie takie jak firmy kredytowe, firmy inwestycyjne, agencje ubezpieczeniowe itp.

TL;DR

Program KYC (Know Your Customer) to procedura i regulacja, które mają na celu identyfikację klientów i uzyskanie odpowiednich informacji. Jest stosowany głównie przez banki w celu zapewnienia bezpieczeństwa finansowego i walki z oszustwami. Procedury KYC mogą być czasochłonne i kosztowne, a niektórzy klienci mogą je uważać za natrętne. Istnieją również grupy podwyższonego ryzyka, które wymagają szczególnego monitorowania.

Cel i zakres czynności sprawdzających

Z punktu widzenia banku stosowanie programu KYC pozwala przede wszystkim na prawidłowe działania marketingowe, ponieważ umożliwia to poprawne określenie profilu transakcyjnego klientów, jak również daje podstawy do długoterminowego planu zarządzania aktywami i pasywami banku. Głównym jednak celem programu KYC jest bezpieczeństwo - zarówno klientów jak i dostawców produktów/usług. Dostawcy są chronieni poprzez szczegółowe informacje uzyskane w toku procedur programu, które są niezbędne do oszacowania potencjalnego ryzyka płynącego z pozyskania nowego, nieznanego dotąd klienta. Natomiast klient jest chroniony dzięki temu, że w wyniku przeprowadzonych czynności sprawdzających dostawca produktu/usługi jest w stanie dobrze dopasować go do potrzeb klienta. Ponadto sam fakt stosowania przez instytucję programu KYC świadczy o jej profesjonalizmie i owocuje powszechnym uznaniem dobrych zwyczajów dbania o interesy swoich klientów oraz wyróżnia ją na tle konkurencji. Powody, które skłaniają wszelkiego rodzaju podmioty do korzystania z programu KYC obligują je do zachowania bezwzględnej staranności oraz maksymalnej czujności w trakcie czynności sprawdzających [Wójcik jw. 1996, s. 87-102]. Realizacja programu KYC w banku ma na celu:

• zapewnienie bezpieczeństwa świadczonych usług
• zapewnienie postępowania według obowiązujących przepisów np. w zakresie przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy
• zmniejszenie prawdopodobieństwa potencjalnych strat banku
• ochronę wizerunku banku
• utrzymanie i zwiększanie zaufania dla banku, prowadzącego interesy wiarygodnych klientów

Obowiązek wnikliwego badania nowego klienta prawo nakłada dopiero w przypadku ubiegania się o kredyt, natomiast bankowy program KYC obowiązywać powinien we wszystkich stosunkach prawno-finansowych banku z klientem. Zakres jego działań powinien obejmować okres od momentu złożenia wniosku o otwarcie rachunku bankowego oraz podstawowych czynności tj. spisanie danych personalnych i identyfikacja tożsamości, poprzez dokładne zaznajomienie się z rodzajem i specyfiką prowadzonej przez klienta działalności gospodarczej, aż po zobowiązania finansowe klienta. Działania programu KYC powinny kończyć się dopiero w momencie ustania stosunków prawno-finansowych między stronami wliczając w to obowiązujący okres archiwizacji dokumentów [Wójcik jw. 1996, s. 87-102]. Zakres funkcjonowania programu KYC w bankach przede wszystkim uzależniony jest od:

• poziomu poczucia bezpieczeństwa
• wielkości banku - zazwyczaj mniejszy bank ma gorsze warunki do prowadzenia rozpoznania
• dotychczasowych doświadczeń - banki, które mają negatywne doświadczenia znacznie bardziej przykładają swoją uwagę do działań profilaktycznych

Przebieg czynności sprawdzających

Wiele instytucji finansowych procedury KYC rozpoczyna zbierając podstawowe dane i informacje o swoich klientach, najlepiej za pomocą elektronicznej weryfikacji tożsamości. Elementy takie jak nazwiska, adresy, daty urodzenia, numery ubezpieczenia społecznego mogą być bardzo przydatne przy ustalaniu, czy dana osoba jest zamieszana w przestępstwo finansowe. Następnie zebrane informacje bank porównuje z listami osób znanych z korupcji, sankcji, podejrzanych o przestępstwa, o wysokim ryzyku udziału w łapówkarstwie bądź praniu brudnych pieniędzy. Przydatne w tej sytuacji są również listy politycznie odsłoniętych osób lub PEP - osób na eksponowanych stanowiskach politycznych (politcally exposed person). Po dokonaniu porównania bank określa, jakie ryzyko ponosi klient oraz na ile prawdopodobne jest, że zaangażuje się w działalność nielegalną. Następnie możliwe jest teoretyczne zobrazowanie, jak konto bankowe klienta powinno prezentować się w najbliższej przyszłości. Po uruchomieniu konta bank może konsekwentnie monitorować aktywność klienta i upewnić się czy jest ona zgodna z wcześniejszymi przewidywaniami lub czy jest podejrzana. Takie działania skierowane do wielu podobnych podmiotów umożliwiają również porównywanie ich między sobą. Jeżeli bank posiada klientów z tej samej branży, o podobnym rozmiarze działalności czy innych wspólnych cechach, to można założyć, że ich konta bankowe będą wyglądać podobnie. Wszystkie powyższe czynności powinny być wykonywane z należytą starannością lub zwiększoną należytą starannością. Z kolei ciągła należyta staranność dotyczy czynności sprawdzających obecnych klientów oraz ich aktywności w celu sprawdzenia, jak klient zmienia się w czasie.

Wady KYC

Mimo, że program KYC służy bezpieczeństwu obu stron stosunku prawno-finansowego, jego stosowanie niesie za sobą pewne ryzyko. Przestrzeganie procedur KYC znacznie wydłużyło proces wprowadzania nowych klientów. Wystąpiła również potrzeba otrzymania od potencjalnych klientów większej ilości informacji. Niektórzy z nich, mimo że nie mają nic do ukrycia, uważają taki proceder za zbyt natrętny. Czasami też posiadacze rachunków mogą otrzymywać powtarzające się prośby o te same informacje dla różnych departamentów w ramach tej samej instytucji. Wszystkie te czynniki przyczyniają się do tego, że instytucje finansowe tracą klientów. Ponadto koszty prowadzonych działań z tytułu programu KYC są bardzo wysokie, a niekiedy zbyt wysokie dla niektórych instytucji. Dla przykładu, w porównaniu z rokiem wcześniejszym, w 2017 r. za sprawą KYC nastąpił 19% wzrost wszystkich kosztów związanych z wprowadzaniem nowych klientów. Co do zasady program wymaga utrzymania aktualności informacji odzwierciedlając wszystkie istotne, zachodzące na przestrzeni lat zmiany takie jak np. fuzja. W niektórych przypadkach bywa to trudne, nawet do tego stopnia, że zniechęca to firmy do zgłaszania tych zmian. Jak podaje Thomson Reuters, w dwuletnim okresie na średnio 6 istotnych zmian zachodzących w przeciętnej firmie, tylko 30% tych firm zgłosiło zmiany w instytucji finansowej. Jednym z kluczowych aspektów jest również problem specjalistycznego szkolenia pracowników oraz wysokie koszty jego przeprowadzania. Nie bez znaczenia pozostaje również ograniczony dostęp do międzynarodowych informacji skarbowych [Rysiński M. 2016, s. 57-81].

Grupy podwyższonego ryzyka

Przeprowadzone w USA już pod koniec ubiegłego wieku badania pokazują, że problem jest niezwykle trudny. Udowodniono, że 55 zawodów było wówczas zaangażowanych w czyszczenie brudnych pieniędzy. Jednak obszerne zróżnicowanie tych profesji wręcz uniemożliwia jednoznaczne określenie grupy ryzyka. Przydatna w sprawdzeniu podejrzanej firmy może być sprawdzona wywiadownia gospodarcza [Wójcik jw. 1996, s. 87-102]. Raport ekspertów z FATF z 1991 r. prezentuje klasyfikację pomocną przy ewentualnym typowaniu grup podwyższonego ryzyka w szczególności uwzględniając:

• instytucje świadczące usługi finansowe poza ściśle kontrolowaną działalnością sektora finansowego, nawet jeśli utrzymują stałą współprace z licencjonowanym bankiem np. kantory walutowe
• instytucje zajmujące się grami hazardowymi np. wyścigami konnymi, loteriami i innymi grami losowymi
• osoby i instytucje zajmujące się obrotem towarami o wysokiej wartości jednostkowej np. biżuterią, samochodami, nieruchomościami
• osoby, które z racji wykonywanych zawodów mogą być uprawnione do wykonywania, w sposób profesjonalny, w imieniu swoich klientów, niektórych czynności związanych z usługami finansowymi np. prawnicy, księgowi

KYC — artykuły polecane

Gwarancje ubezpieczeniowe — Limit kredytowy — Audytor — Badanie sprawozdania finansowego — Badania kliniczne — Cross-selling — Wykonawca — Źródła informacji — Usługa bankowa

Bibliografia

• Banaszczak-Soroka U. (red.) (2016), Rynek papierów wartościowych, C.H. Beck, Warszawa
• FATF (1991), Financial Action Task Force on Money Laundering Report, Paris 1990-1991, Paris
• Rysiński M. (2016) Ocena metod przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy, Zeszyt Naukowy nr 150, Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów, Warszawa
• Smolak M. (2013) Formy zwalczania procederu prania brudnych pieniędzy, Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego 9/13
• Wójcik J. (1996), Kryminalistyczne problemy zapobiegania oszustwom zaliczkowym (nigeryjskim). Program Poznaj swojego klienta, Wydawnictwo Dom Organizatora, Toruń

Autor: Sylwia Jałowiec