Stopa depozytowa

Stopa depozytowa - kształtuje stopę oprocentowania jednodniowych wkładów terminowych dla tych banków komercyjnych, które mają nadmiar płynności, a żaden inny bank komercyjny nie chce przyjąć depozytów. Jest ona dolnym pułapem jednodniowych depozytów na rynku międzybankowym.

Banki komercyjne oferują wyższą stopę oprocentowania, aby mieć lepszą ofertę niż bank centralny dzięki temu mogą przyciągnąć jak największą liczbę depozytów. Stopa depozytowa określana jest podłogą na rynku bankowym, a oprocentowanie na tym rynku waha się pomiędzy stopą depozytową (najniższą) a stopą lombardową, czyli sufitem (najwyższą). Innymi słowy stopa ta jest najniższym możliwym oprocentowaniem na rynku.[A. Kaźmierczak, 2008, s. 143, 153]

Rola stopy depozytowej

Banki komercyjne oferują wyższą stopę oprocentowania, aby przyciągnąć jak największą liczbę depozytów. Im wyższa stopa depozytowa, tym większe oprocentowanie mogą otrzymać osoby, które zdecydują się zdeponować swoje oszczędności w banku. Z drugiej strony, jeśli stopa depozytowa jest zbyt wysoka, banki mogą mieć trudności z pozyskaniem depozytów od innych instytucji finansowych, co może prowadzić do problemów z płynnością i stabilnością sektora bankowego.

Stopa depozytowa jest jednym z narzędzi, które banki centralne mogą wykorzystać w celu regulowania inflacji. Jeśli inflacja jest zbyt wysoka, bank centralny może podnieść stopę depozytową, aby zmniejszyć podaż pieniądza i ograniczyć wydatki konsumentów oraz inwestycje przedsiębiorstw. Z drugiej strony, obniżenie stopy depozytowej może służyć stymulowaniu wzrostu gospodarczego poprzez zwiększenie dostępności kredytów i zachęcanie do inwestycji.

Rola NBP w kształtowaniu stopy depozytowej

Zgodnie z art. 12 ustawy o Narodowym Banku Polskim wszystkie stopy procentowe NBP (w tym stopę depozytową) ustala jeden z organów NBP, Rada Polityki Pieniężnej (pozostałe organy to Prezes NBP i Zarząd NBP). Według ustawy o NBP Rada Polityki Pieniężnej:

• ustala stopy procentowe
• ustala stopy rezerwy obowiązkowej
• określa górne granice zobowiązań NBP wobec zagranicznych instytucji bankowych i finansowych
• zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP
• przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP
• ustala zasady operacji otwartego rynku

Stopa depozytowa była najwyższa w 2001 roku wynosząc 7,50%, a najmniejsza jest od 3 marca 2015 roku i wynosi 0,50%

Stopa depozytowa po raz pierwszy została ustalona 1 grudnia 2001 roku, a powodem jej wprowadzenia była chęć ograniczenia wahań krótkoterminowych stóp procentowych na rynku międzybankowym.

Inne stopy procentowe

• stopa lombardowa - oprocentowanie po jakiej bank centralny daje pożyczki bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych. Sytuacja taka występuje, gdy żaden inny bank komercyjny nie chce pożyczać innemu banku komercyjnemu.
• stopa referencyjna - główna stopa procentowa NBP, określa rentowność z reguły 7-dniowych bonów pieniężnych, które są sprzedawane lub kupowane przez NBP podczas operacji otwartego rynku, w celu przywrócenia równowagi płynnościowej w sektorze bankowym.
• stopa redyskontowa - Każdy bank rozliczeniowy ma prawo zaciągnąć pożyczkę w banku centralnym. Zaciągnięcie pożyczki polega na sprzedaży bankowi centralnemu weksli handlowych wykupionych od klientów. Sprzedaż bankowi centralnemu następuje według określonej ceny, którą jest stopa redyskontowa. [A. Kaźmierczak, 1998, s. 94]

Ujemne stopy procentowe

Po załamaniu się rynków kapitałowych w latach 2008-2009 banki straciły zaufanie do siebie nawzajem, do przedsiębiorców i do klientów indywidualnych co doprowadziło do wprowadzenia ujemnych stóp procentowych. Jak pisze J. Klepacki przed kryzysem istniały ujemne stopy procentowe, ale w ujęciu realnym czyli skorygowane o inflację, występowało to wtedy kiedy inflacja była duża i postępująca, a np. oprocentowanie lokat bankowych nie nadążało za nią. W lipcu 2009r. ujemną nominalną stopę procentową wprowadził bank centralny szwedzki Riksbank, później Narodowy Bank Danii, Bank Japonii i Szwajcarski Bank Narodowy. 4 czerwca 2014 Europejski Bank Centralny wprowadził ujemną stopę depozytową.

Rolą banków jest deponowanie pieniędzy od tych, którzy posiadają nadwyżki (najczęściej po stopie wyższej od stopy depozytowej, ale niższej niż referencyjna) i dawanie kredytów, tym którzy potrzebują pieniędzy (najczęściej po stopie niższej od stopy lombardowej, ale wyższej niż referencyjna). Na skutek kryzysu, banki straciły bodźce do rozwijania akcji kredytowej(wolały deponować pieniądze w banku centralnym, ponieważ to wydawało im się mniej ryzykowne niż pożyczanie innym). Dlatego banki centralne, aby zmusić banki komercyjne do udzielania kredytów, wprowadziły ujemne stopy depozytowe, dzięki temu bankom komercyjnym nie opłacało się deponować pieniędzy w bankach centralnych.

Wprowadzenie ujemnych stóp procentowych miało na celu zmuszenie banków komercyjnych do udzielania kredytów i pobudzania gospodarki. Jednak ujemne stopy depozytowe mogą mieć negatywny wpływ na rentowność banków, ponieważ obniżają różnicę między oprocentowaniem depozytów a kredytów udzielanych klientom.

Ujemne stopy depozytowe mogą wpływać na rentowność banków, ponieważ obniżają marże odsetkowe i zmniejszają zyski z działalności depozytowej. Banki mogą być zmuszone do szukania alternatywnych źródeł dochodu, takich jak opłaty za usługi dodatkowe czy inwestycje w bardziej ryzykowne aktywa.

Wprowadzenie ujemnych stóp depozytowych może prowadzić do różnych ryzyk dla sektora bankowego. Niskie oprocentowanie depozytów może prowadzić do wzrostu ryzyka i spekulacji na rynkach finansowych, a także do wzrostu zadłużenia gospodarstw domowych. Banki muszą szukać alternatywnych źródeł dochodu i dostosować swoje strategie, aby przetrwać w warunkach niskich lub ujemnych stóp procentowych.

Wpływ stopy depozytowej na gospodarkę i rynek finansowy

Stopa depozytowa ma istotny wpływ na decyzje inwestycyjne, poziom konsumpcji oraz stabilność rynków finansowych. Niska stopa depozytowa może zachęcać konsumentów do zaciągania kredytów i wydawania pieniędzy, co przyczynia się do wzrostu konsumpcji i pobudzenia gospodarki. Z drugiej strony, wysoka stopa depozytowa może ograniczać możliwości inwestycyjne oraz rozwój przedsiębiorstw, co może prowadzić do spowolnienia wzrostu gospodarczego.

Stopa depozytowa ma również istotne znaczenie dla sektora realnego gospodarki oraz sektora ubezpieczeniowego. Wyższe koszty finansowania dla firm mogą ograniczać możliwości inwestycyjne oraz rozwój przedsiębiorstw, co z kolei wpływa na wzrost gospodarczy. W przypadku sektora ubezpieczeniowego zmiany w stopie depozytowej mogą mieć wpływ na rentowność oraz zdolność do realizacji wypłat.

Wpływ globalnych wydarzeń, takich jak kryzysy finansowe czy pandemia COVID-19, może mieć istotny wpływ na stopę depozytową i gospodarkę. Banki centralne mogą obniżać stopy procentowe w celu stymulowania gospodarki i łagodzenia skutków recesji. Jednocześnie globalne czynniki, takie jak inflacja, kursy walutowe czy polityka monetarna innych krajów, mogą wpływać na kształtowanie stopy depozytowej oraz stabilność gospodarki.

Narzędzia i metody regulacji stopy depozytowej

Narzędzia polityki pieniężnej

Oprócz stopy depozytowej, istnieje kilka innych narzędzi polityki pieniężnej, które banki centralne mogą wykorzystać w celu regulowania stóp procentowych. Przykłady to stopa lombardowa, stopa redyskontowa i stopa referencyjna.

Stopa lombardowa to stopa procentowa, po jakiej bank centralny udziela pożyczek bankom komercyjnym. Jej wysokość ma wpływ na koszty kredytu dla banków, co z kolei wpływa na stopy procentowe oferowane klientom. Banki centralne mogą podnosić stopę lombardową w celu ograniczenia inflacji poprzez zmniejszenie dostępności kredytu dla banków.

Stopa redyskontowa dotyczy redyskonta papierów wartościowych przez bank centralny. Redyskontowanie polega na tym, że bank centralny kupuje papier wartościowy od banku komercyjnego przed terminem jego zapadalności, udzielając mu w ten sposób pożyczki. Wysokość stopy redyskontowej ma wpływ na koszty finansowania banków komercyjnych i ma wpływ na stopy procentowe oferowane klientom.

Stopa referencyjna, znana także jako stopa bazowa, to najniższa stopa procentowa, po jakiej bank centralny udziela pożyczek bankom. Jest to kluczowe narzędzie polityki pieniężnej, które wpływa na stopy procentowe w gospodarce. Zmiany w stopie referencyjnej mają na celu wpływanie na aktywność gospodarczą i inflację.

Narzędzia interwencyjne

Banki centralne mogą stosować różne narzędzia interwencyjne, takie jak operacje otwartego rynku czy rezerwy obowiązkowe, aby wpływać na stopy procentowe i płynność rynku.

Operacje otwartego rynku polegają na kupowaniu i sprzedawaniu papierów wartościowych na rynku otwartym. Bank centralny może kupować papiery wartościowe, aby zwiększyć podaż pieniądza i obniżyć stopy procentowe, lub sprzedawać papiery wartościowe, aby zmniejszyć podaż pieniądza i podnieść stopy procentowe.

Rezerwy obowiązkowe to określony odsetek depozytów, który banki muszą przechowywać w banku centralnym. Bank centralny może podnieść rezerwy obowiązkowe, aby zmniejszyć dostępność kredytu dla banków komercyjnych i podnieść stopy procentowe, lub obniżyć rezerwy, aby zwiększyć dostępność kredytu i obniżyć stopy procentowe.

Narzędzia interwencyjne pozwalają bankom centralnym na precyzyjne kontrolowanie stóp procentowych i płynności rynku, co ma istotne znaczenie dla stabilności gospodarczej.

Zasady polityki pieniężnej

Banki centralne mają określone zasady i cele, które kształtują ich decyzje dotyczące stóp procentowych i innych narzędzi polityki pieniężnej. Ważne jest monitorowanie sytuacji gospodarczej i inflacyjnej oraz podejmowanie odpowiednich działań w celu osiągnięcia tych celów.

Głównym celem banków centralnych jest utrzymanie stabilności cen, czyli kontrola inflacji. Banki centralne starają się utrzymać inflację na poziomie, który jest korzystny dla gospodarki i konsumpcji. Zbyt wysoka inflacja może prowadzić do utraty siły nabywczej pieniądza, podczas gdy zbyt niska inflacja może hamować wzrost gospodarczy.

Ponadto, banki centralne mają za zadanie utrzymanie stabilności finansowej, stabilności systemu bankowego oraz promowanie wzrostu gospodarczego. Wszystkie te cele wpływają na decyzje dotyczące stóp procentowych i narzędzi polityki pieniężnej.

Stopa depozytowa — artykuły polecane

Stopa referencyjna — Repo — EURIBOR — Funkcje banku centralnego — Bony pieniężne — Rezerwa obowiązkowa — Rezerwy dewizowe — Kreowanie pieniądza — Stopa procentowa

Bibliografia

• Kaźmierczak A. (1998), Podstawy polityki pieniężnej, PWN, Warszawa
• Kaźmierczak A. (2008), Polityka pieniężna w gospodarce otwartej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Klepacki J. (2016), Ryzyka polityki ujemnych stóp procentowych, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia, nr 4
• Kowalewski P. (2015), Cena wewnętrzna pieniądza, Instytut Ekonomiczny, Narodowy Bank Polski
• Kozioł W. (2011), Stopa-podstawa funkcjonowania gospodarki, Narodowy Bank Polski
• NBP (2018), Założenia polityki pieniężnej na rok 2018, Narodowy Bank Polski
• Strona internetowa: Archiwum podstawowych stóp procentowych NBP od 1998, NBP, Warszawa
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim. Dz.U. 1997 Nr 149 poz. 938

Autor: Marcin Cybulski,Katarzyna Nieśpiałowska