Metoda wewnętrznych ratingów

Metoda wewnętrznych ratingów (ang. Internal Ratings-Based Approach - IRB) stanowi obok metody standardowej jedną z dwóch metod, jakie banki mogą stosować do oceny rozmiarów ryzyka kredytowego w Nowej Umowie Kapitałowej. O ile jednak w metodzie standardowej pomiaru ryzyka kredytowego waga ryzyka jest uzależniona od ratingu nadanego przez zewnętrzną agencję, zaś w przypadku braku takiego ratingu - stosuje się sztywną wagę ryzyka (100%). O tyle w metodzie wewnętrznych ratingów banki same szacują wielkość wymaganego kapitału regulacyjnego - na podstawie wyliczanego przez nie ryzyka kredytowego portfeli. Oznacza to, że w podejściu IRB, bank sam wyznacza rzeczywisty profil ryzyka klienta w oparciu o modele wewnętrzne i na tej podstawie wyznacza wymogi kapitałowe. Zgodę na stosowanie przez bank metody wewnętrznych ratingów wydaje Komisja Nadzoru Bankowego, jeżeli stwierdzi, że systemy zarządzania ryzykiem stosowane przez bank, oraz jej oceny ekspozycji na ryzyko kredytowe są solidne i kompleksowo wdrożone

Ocena ryzyka w metodzie IRB

Ocena parametrów ryzyka odbywa się w ramach funkcjonującego w banku systemu ratingowego. Proces wyznaczania adekwatności kapitałowej w metodzie IRB obejmuje:

• Przyporządkowanie ekspozycji bankowych do jednej z klas aktywów,
• Nadanie poszczególnym ekspozycjom wartości parametrów ryzyka,
• Zastosowanie funkcji ważenia aktywów ryzykiem,
• Odniesienie wyniku do funduszy własnych banków.

Klasy należności w metodzie IRB

Nowa Umowa Kapitałowa (Bazylea II) proponuje następującą, ogólną segmentację należności:

• ekspozycje wobec podmiotów korporacyjnych,
• ekspozycje wobec państw,
• ekspozycje wobec banków,
• ekspozycje detaliczne,
• ekspozycje kapitałowe.

Dla każdej klasy ekspozycji NUK określa: zestaw parametrów ryzyka, funkcje pozwalające na wyliczenie wag ryzyka dla ekspozycji oraz zestaw wymogów minimalnych, których spełnienie warunkuje możliwość stosowania podejścia IRB dla danej klasy aktywów. Każda ekspozycja oceniana jest ze względu na ryzyko kredytowe przez nią generowane. Ocena ryzyka ekspozycji dokonywana jest w czterech wymiarach, które są wyznaczane przez następujące parametry ryzyka:

• PD - prawdopodobieństwo niewypłacalności dłużnika w horyzoncie 1 roku (ang. Probability of Default),
• LGD - strata w wyniku niewypłacalności (ang. Loss Given Default); parametr ten przedstawia jakość kredytu,
• EAD - rozmiar ekspozycji kredytowej w przypadku niewypłacalności (ang. Exposure at Default),
• M - termin rozliczenia (ang. Maturity).

Wyliczenie powyższych parametrów pozwala na kompleksową ocenę ryzyka związanego z posiadana ekspozycją. Adekwatność kapitałową w metodach wewnętrznych ratingów wylicza się z następującego wzoru:

kapitał regulacyjny = kwota kredytu * waga ryzyka (EAD, PD, LGD, M * 8%)

Dla wielu kategorii aktywów przewidziano dwa warianty w ramach podejścia opartego na wewnętrznych ratingach:

• Metodę podstawową (ang. foundation IRB),
• Metodę zaawansowaną (ang. advanced IRB).

W podstawowej metodzie IRB banki same szacują parametr PD, pozostałe wskaźniki są określane przez krajowe władze nadzorcze, m.in. wielkość LGD do wyliczania wymogu kapitałowego. W zaawansowanej metodzie IRB banki szacują wszystkie parametry ryzyka.

Nowa Umowa Kapitałowa

Nowa Umowa Kapitałowa (NWK) to ramy regulacyjne opracowane przez Komitet Nadzoru Bankowego (KNB), które określają zasady i wytyczne dotyczące minimalnych wymagań kapitałowych dla banków. NWK wprowadza różne zmiany w zakresie regulacji bankowych, w tym w zakresie zastosowania metody IRB.

Jedną z głównych zmian wprowadzonych przez NWK jest podział metody IRB na dwa podejścia: Fundamentalną (F-IRB) i Zaawansowaną (A-IRB). Wprowadzenie tych dwóch podejść miało na celu zwiększenie spójności i dokładności oceny ryzyka kredytowego.

W przypadku F-IRB, banki muszą korzystać z pewnych ogólnych parametrów określonych przez KNB, takich jak minimalne wymogi dla ratingów wewnętrznych i metody obliczania kapitału na ryzyko kredytowe. Z kolei A-IRB pozwala bankom na większą elastyczność przy ustalaniu własnych parametrów i modeli ratingowych, jednak wymaga ono od banków spełnienia bardziej rygorystycznych wymagań dotyczących zarządzania ryzykiem.

Komisja Nadzoru Bankowego (KNB) odgrywa kluczową rolę w decyzji o zastosowaniu metody IRB przez banki. KNB ma za zadanie nadzorować banki i zapewniać, że stosowane przez nie metody oceny ryzyka kredytowego są zgodne z wytycznymi NWK.

KNB może przyznać bankom zgodę na stosowanie metody IRB po przeprowadzeniu odpowiednich analiz i ocen. W przypadku banków, które chcą stosować A-IRB, KNB przeprowadza szczegółowe badania i oceny w celu potwierdzenia, że banki spełniają wszystkie wymagania i mają odpowiednie systemy zarządzania ryzykiem.

Decyzja o zastosowaniu metody IRB zależy od spełnienia przez banki określonych kryteriów, takich jak jakość danych, odpowiednie modele ratingowe i skuteczne procesy zarządzania ryzykiem. KNB ma za zadanie monitorować i oceniać banki, które korzystają z metody IRB, aby zapewnić, że są one w stanie skutecznie oceniać i zarządzać ryzykiem kredytowym.

System ratingowy

Metoda wewnętrznych ratingów (Internal Ratings-Based, IRB) jest jedną z technik oceny ryzyka kredytowego stosowanych przez banki. System ratingowy odgrywa kluczową rolę w tej metodzie, ponieważ umożliwia bankom przyporządkowanie odpowiednich ratingów dla każdej ekspozycji kredytowej. Ratingi te służą jako podstawa do wyznaczania adekwatności kapitałowej i ustalania wymaganego poziomu rezerwy kapitałowej.

System ratingowy oparty jest na ocenie ryzyka kredytowego dla poszczególnych kredytobiorców lub grup kredytowych. Banki tworzą hierarchię różnych klas aktywów, które odzwierciedlają stopień ryzyka związany z daną ekspozycją. Ratingi są zwykle przypisywane na podstawie analizy informacji finansowych, historii kredytowej, zdolności do spłaty długu oraz innych czynników wpływających na ryzyko kredytowe. Im niższy rating, tym większe ryzyko i większa konieczność utworzenia rezerwy kapitałowej.

Przykłady klasyfikacji i przyporządkowania ekspozycji bankowych do klas aktywów zależą od indywidualnej polityki banku oraz specyfiki danej branży. Banki mogą stosować różne kryteria klasyfikacyjne, takie jak wielkość przedsiębiorstwa, branża, region geograficzny, stopień zabezpieczenia, zdolność do spłaty długu, historia kredytowa itp.

Na przykład, bank może stworzyć klasy aktywów, takie jak: niska, średnia i wysoka jakość kredytowa. Ekspozycje o niskim ryzyku kredytowym mogą zostać przyporządkowane do klasy "niska jakość kredytowa", podczas gdy te o wyższym ryzyku mogą zostać przypisane do klasy "średnia jakość kredytowa" lub "wysoka jakość kredytowa".

Klasyfikacja ta pozwala bankowi na dokładniejsze określenie ryzyka związanego z daną ekspozycją i ustalenie adekwatnej rezerwy kapitałowej. Ponadto, umożliwia to bankom monitorowanie i zarządzanie ryzykiem kredytowym w bardziej precyzyjny sposób.

Parametry ryzyka

W metodzie IRB kluczowe parametry ryzyka, takie jak PD (Probability of Default), LGD (Loss Given Default), EAD (Exposure at Default) i M (Maturity), odgrywają ważną rolę w ocenie ryzyka kredytowego.

PD to prawdopodobieństwo niewypłacalności kredytobiorcy w określonym okresie czasu. Jest to miara ryzyka, która informuje bank o szansach na niewypłacalność danego kredytobiorcy. Im wyższe PD, tym większe ryzyko związane z danym kredytem.

LGD określa stopę strat, jaką bank poniesie w przypadku niewypłacalności kredytobiorcy. Im wyższe LGD, tym większe straty banku w przypadku niewypłacalności.

EAD to wartość ekspozycji bankowej w momencie niewypłacalności kredytobiorcy. Odpowiada ona kwocie, którą bank jest narażony na utratę w przypadku niewypłacalności.

M oznacza czas trwania kredytu. Im dłuższy okres, tym większe ryzyko niewypłacalności.

Te parametry są kluczowe dla szacowania adekwatności kapitałowej. Pozwalają bankom oszacować wielkość rezerwy kapitałowej, która jest konieczna do pokrycia potencjalnych strat związanych z niewypłacalnością kredytobiorców.

Wyznaczanie adekwatności kapitałowej

Wyznaczanie adekwatności kapitałowej w metodzie IRB obejmuje kilka etapów. Pierwszym krokiem jest określenie minimalnej rezerwy kapitałowej, która jest wymagana dla każdej ekspozycji kredytowej. Ta rezerwa jest obliczana na podstawie parametrów ryzyka, takich jak PD, LGD, EAD i M.

Następnie bank musi uwzględnić różne czynniki korygujące, takie jak dywersyfikacja portfela kredytowego, zabezpieczenia, ratingi zewnętrzne itp. Te czynniki mogą wpływać na wielkość rezerwy kapitałowej.

Kolejnym etapem jest agregacja rezerw kapitałowych dla różnych ekspozycji kredytowych. Bank musi uwzględnić różne czynniki, takie jak korelacje między różnymi kredytami, aby obliczyć łączną rezerwę kapitałową dla całego portfela kredytowego.

Wreszcie, bank musi ocenić, czy obliczona rezerwa kapitałowa jest adekwatna w kontekście wymagań regulacyjnych. Jeśli rezerwa kapitałowa jest poniżej wymaganego poziomu, bank musi zwiększyć kapitał w celu spełnienia tych wymagań.

Funkcje ważenia aktywów ryzykiem są używane w metodzie IRB do określenia wpływu poszczególnych aktywów na wymagania kapitałowe banku. Przykładowo, bank może zastosować różne wagi dla różnych klas aktywów w zależności od ich ryzyka kredytowego.

Na przykład, aktywa o wyższym ryzyku kredytowym mogą być obciążane większą wagą, co oznacza większą rezerwę kapitałową. Odwrotnie, aktywa o niższym ryzyku kredytowym mogą być obciążane mniejszą wagą, co oznacza mniejszą rezerwę kapitałową.

Zastosowanie funkcji ważenia aktywów ryzykiem pozwala bankom na bardziej precyzyjne określenie adekwatności kapitałowej dla różnych typów aktywów. Dzięki temu banki mogą lepiej zarządzać ryzykiem kredytowym i utrzymywać odpowiedni poziom kapitałowy.

Metoda wewnętrznych ratingów — artykuły polecane

Ocena zdolności kredytowej — SDR — Wskaźnik Altmana — VAR — Agregat M1 — Agencja ratingowa — Analiza preferencji — Wiarygodność kredytowa — Wzorcowanie przyrządów pomiarowych

Bibliografia

• Dobrzańska A. (2012), W kierunku jednolitego nadzoru bankowego w Unii Europejskiej, Bezpieczny Bank 4(49)
• Gafrikova V., Milic-Czerniak R. (2011), Bazylea III - Zmiany kapitałowe i ich konsekwencje, Bezpieczny Bank 2(44)
• Kluge P. (2013), Możliwości zastosowania wskaźników logistycznych z punktu widzenia ratingów kredytowych, Logistyka 5
• Kryński K. (2011), Zaawansowana metoda pomiaru ryzyka operacyjnego AMA przez pryzmat Nowej Umowy Kapitałowej, Bezpieczny Bank 2(44)
• NBP (2007), Metoda wewnętrznych ratingów, Dziennik urzędowy NBP nr 2, Załącznik nr 5 do uchwały nr 1/2007 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 13 marca 2007 r., poz. 3
• Niedziółka P. (2011), Kredytowe instrumenty pochodne a stabilność finansowa, Szkoła Główna Handlowa Oficyna Wydawnicza, Warszawa
• Schab I. (2005), Ocena ryzyka kredytowego w ramach wewnętrznych systemów ratingowych - charakterystyka podejścia oraz podstawowych wymogów, Bank i Kredyt 1, BFG, Warszawa
• Stefański M. (2006), Nowe regulacje dotyczące wymagań kapitałowych wobec banków, Materiały i Studia, nr 212
• Zombirt J. (2007), Nowa Umowa Kapitałowa: ewolucja czy rewolucja, CeDeWu, Warszawa

Autor: Michał Gruca, Grzegorz Bandura