Produkcja - formy organizacji

Proces produkcji to uporządkowany ciąg działań prowadzących do wytworzenia produktu. Proces produkcyjny można definiować również jako ogół zdarzeń i świadomie podejmowanych decyzji, które powodują, że w danym produkcie następują oczekiwane zmiany. Gromadząc się powodują to, iż dany produkt nabiera cechy, które przybliżają go do celowego towaru. Uzyskanie wszystkich koniecznych cech w przewidywanym okresie oznacza finalizację procesu produkcyjnego (B. Liwowski, R. Kozłowski 2011, s. 15)

Proces produkcji dzielimy na:

• operacje technologiczne - następuje tutaj zmiana właściwości fizycznych, chemicznych biologicznych oraz psychicznych, skutkiem tych działań jest nowy kształt przedmiotu, lepsze właściwości oraz nowe umiejętności,
• operacje kontrolne - sprawdzenie poprawności wykonywanych operacji technologicznych w porównaniu z przyjętymi wzorcami, normami, operacje kontrolne przeprowadzane są po to by uniknąć strat, braków i odstępstw od norm,
• operacje transportowe - pojawiają się w momencie, gdy przedmiot przemieszczany jest z jednego miejsca na drugie,
• operacje magazynowania i składowania - przedmiot jest w stanie "bezczynności", oczekuje na dalsze operacje lub jest przekazywany klientowi,
• operacje wspierające - czynności dodatkowe np. zakonserwowanie przedmiotu, segregowanie, pakowanie.

Kolejnym podziałem klasyfikacji procesów jest podział ze względu na sposób ich powiązania z wytworzonym produktem podstawowoym dla konkretnego przedsiębiorstwa. Wyróżnić można:

• procesy produkcji podstawowej - służą wytworzeniu produktu, do którego wykonania powołano przedsiębiorstwo. Źródłem przychodów jest w tym przypadku sprzedaż tego prduktu.
• procesy produkcji pomocniczej - w wyniku tego procesu powstaje produkt, który przedsiębiorstwo zużywa na własne potrzeby.
• procesy obsługi - w wyniku tego procesu przedsiębiorstwo zaspokaja swoje własne potrzeby, a ich produktem są usługi.
• procesy utylizacyjne - doprowadzają do utylizacji przedmiotów, które okazują się dla przedsiębiorstwa nieprzydatne. Proces ten polega min. na sprzedaży odpadów zewnętrznemu odbiorcy, nadaniu użyteczności danemu produktowi i ponownym wykorzystaniu go w przedsiębiorstwie (B. Liwowski, R. Kozłowski 2011, s. 20-22)

Cykl produkcyjny to odcinek czasu między pobraniem surowca do produkcji, zebraniem danych do realizacji zamówienia, a przekazaniem wyrobu do magazynu lub do klienta. Skrócenie tego cyklu przejawia się w uwolnieniu środków kapitałowych zamrożonych w zapasach magazynowych i zapasach powstających między operacjami.

TL;DR

Artykuł omawia proces produkcji oraz różne formy organizacji i systemy produkcyjne. Proces produkcji składa się z operacji technologicznych, kontrolnych, transportowych, magazynowania i składowania oraz wspierających. W zależności od powiązania z produktem, procesy są podzielone na produkcję podstawową, pomocniczą, obsługę i utylizację. Cykl produkcyjny to czas od pobrania surowca do przekazania wyrobu. Formy organizacji produkcji to niepotokowa, potokowa, stacjonarna i organizacja gniazdowa. Systemy produkcyjne to technologia grupowa i elastyczny system produkcyjny.

Formy organizacji produkcji

Niepotokowa - podział procesu na poszczególne operacje oraz wykonywanie każdej operacji na całej partii wyrobów. Cechy charakterystyczne to:

• długi okres oczekiwania na następną operacje,
• trudność organizacyjna,
• możliwość niesprawnego przepływu prac,
• powolny przyrost wartości dodanej.

Cele form niepotokowych:

• skoncentrować kwalifikacje,
• osiągnąć wysokie wykorzystanie maszyn i urządzeń.

Potokowa - zadania wykonywane w sposób ciągły, progresywny bez przerw związanych z okresami oczekiwania bezczynności, czas poszczególnych operacji powinien mieć jednakową długość. Cele produkcji potokowej:

• ulepszony przepływ materiału i przebieg prac,
• niższe kwalifikacje ludzi,
• szybszy przyrost wartości dodanej i szybsze tempo realizacji prac.

Potokowa forma organizacji produkcji wyodrębnia:

• potok asynchroniczny
• potok synchroniczny
• potok z wymuszonym taktem
• potok zautomatyzowany (R. Knosala i in. 2017, s. 41)

Różnice jakie odróżniają formę potokową od niepotokowej to:

1. dokładnie sprecyzowany harmonogram przebiegu procesu produkcyjnego
2. liniowe rozlokowanie maszyn i urządzeń produkcyjnych
3. wysoki poziom specjalizacji stanowisk roboczych
4. ciąg ruchu wykonywanych przedmiotów
5. regularność pracy stanowisk roboczych (R. Knosala i in. 2017, s. 41)

Stacjonarna - jest to taka organizacja pracy, przy której należy alokować środki pracy oraz pracowników wokół położonego przedmiotu lub kiedy przemieszczenie tego przedmiotu jest małe, występują tu zadania na niskim oraz wysokim poziomie technicznym.

Na niskim poziomie technicznym zadania charakteryzują się:

• prostą organizacją,
• różnorodnymi umiejętnościami pracowników,
• szybką realizacją zadań i szybkim przyrostem wartości dodanej,
• łatwą do opanowania różnorodnością zadań,
• łatwym dostosowaniem zadań do potrzeb klienta,
• niskim wykorzystaniem wyposażenia.

Natomiast na wysokim poziomie technicznym cechami sterowania przedsięwzięciem są:

• jasno sformułowane cele,
• uzgodnienie kwantyfikowalnych wyników do uzyskania w określonych przedziałach czasu,
• istnienie zespołu zarządzającego przedsięwzięciem, który posiada uprawnienia decyzyjne.

Organizacja gniazdowa produkcji określana jest również jako technologia grupowa (GT). Próbuje łączyć ze sobą zalety organizacji potokowych i niepotokowych (E. Pająk 2006, s. 143)

Organizacja gniazdowa produkcji dzieli się na:

• gniazda technologiczne tzn. grupy maszyn i urządzeń pozwalające na realizację określonych czynności technologicznych
• gniazda przedmiotowe tzn. grupy maszyn i urządzeń pozwalające na wytwarzanie określonej części (elementu) produktu (E. Grandys 2013, s. 44)

Procesy produkcyjne dzielimy jeszcze ze względu na powtarzalność i wielkość produkcji są to:

• projekt,
• produkcja jednostkowa,
• produkcja seryjna,
• produkcja masowa.

Struktura procesu produkcji

Struktura procesu produkcji - układ faz procesu i wykonywanych operacji, wyróżnia się dwa układy strukturalne:

• struktura funkcjonalna - przepływ produktów odbywa się po różnych drogach, dzięki temu otrzymuje się wysoką elastyczność związana z szerokością asortymentu produktu, ponadto uzyskuje się dobre wykorzystanie wyposażenia produkcyjnego, głównymi wadami tej struktury jest trudność w planowaniu i sterowaniu oraz wolne tempo realizacji prac.
• struktura przedmiotowa - przepływ przedmiotów z góry zdeterminowany, nowy produkt nie jest poddawany innym czynnością niż te, które występują w procesach, zaletami jest szybki przepływ przedmiotu, niewielki cykl produkcyjny, łatwa kontrola, mały zakres wewnętrznego transportu minimalne zapasy.

Czynniki wpływające na wybór formy organizacji systemu produkcyjnego to:

• wymagany poziom kwalifikacji pracowników
• uzależnienie od specyfikacji wyposażenia produkcyjnego.

Systemy produkcyjne

Technologia grupowa (GT) - polega na grupowaniu komórek lub stanowisk roboczych w celu przetwarzania rodzin podobnych wyrobów. Zaletą tego systemu jest skrócenie czasu w procesach przygotowawczo-zakończeniowych, wzbogacenie treści pracy oraz zwiększenie autonomii wewnątrz grup pracowników.

Kod produktu - zawiera charakterystyczne cechy np. kształt, wymiary oraz techniki wytwarzania.

Poprzez identyfikowanie podobnych cech produktów można łączyć zasoby do powstawania poszczególnych rodzin produktów w gniazda produkcyjne, które obejmują cały proces powstania produktu. Polega on na tym, iż maszyny i urządzenia grupuję się pod kątem określonych zadań, jednak są one od siebie niezależne i wykonują pracę w obrębie specjalizacji przedmiotowej. Wspólnie z gniazdami łączy się pracę grup autonomicznych - są to pracownicy, którzy funkcjonują według zasad samodzielności oraz niezależności.

Zalety tego systemu to:

• skrócony cykl produkcyjny
• uproszczenie planowania i sterowania
• zmniejszenie poziomu zapasów
• zwiększenie efektywności maszyn i urządzeń

Elastyczny system produkcyjny (ESP) - zawiera pewną liczbę modułów składających się ze sterowanych komputerowo obrabiarek, zautomatyzowaną manipulację materiałami - wózki automatyczne, roboty i zautomatyzowany system magazynowy oraz centralny komputer sprawujący funkcje nadzorcze.

Cechami charakterystycznymi są:

• zdolność do zarządzania różnorodnością wyrobów, następuje tutaj obniżenie cykli dostaw i poziomu zapasów
• projekty specjalne, mają na celu zaspokoić potrzeby rynku,
• zdolność do szybkich reakcji na zmiany wyrobu jak i popytu
• lepsza jakość wyrobu
• duże początkowe nakłady kapitałowe
• wysokie koszty eksploatacji sprzętu i oprogramowań

Produkcja - formy organizacji — artykuły polecane

Produkcja na zamówienie — Produkcja potokowa — Rytmiczność produkcji — Formy produkcji — Planowanie logistyczne — Proces magazynowania — Przedsiębiorstwo produkcyjne — Cykl produkcyjny — Linia produkcyjna

Bibliografia

• Błaszczyk W. (2013), Metody organizacji i zarządzania, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Grandys E. (2013), Podstawy zarządzania produkcją, Difin, Warszawa
• Knosala R. (red.) (2017), Inżynieria produkcji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Kozłowski R., Liwowski B. (2011), Podstawowe zagadnienia zarządzania produkcją, Wolters Kluwer, Warszawa
• Munhlemann A., Oakland J., Lockyer K. (2001), Zarządzanie produkcją i usługami, PWN, Warszawa
• Pająk E. (2013), Zarządzanie produkcją. Produkt, technologia, organizacja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Zalewski W. (2011), Analiza systemów informatycznych wspomagających zarządzanie produkcją w wybranych przedsiębiorstwach, Economy and Management, Vol.2011, Nr 4

Autor: Ewelina Bełzowska, Paulina Suśniak