Pozapłacowe koszty pracy

Pozapłacowe koszty pracy (tzw. klin podatkowy) obejmują wszystkie elementy całkowitych kosztów pracy, które są ponoszone przez przedsiębiorstwo poza wynagrodzeniem bezpośrednim. Do nich należą między innym podatki, składki na ubezpieczenia społeczne, fundusze zasilające budżet państwa. Tworzą one zatem znaczną część przeciętnych wydatków przedsiębiorstwa na pracę. Stanowią szczególną kategorię badawczą, niezwykle zróżnicowana oraz zindywidualizowaną. Na ich występowanie, wielkość a także strukturę ma wpływ bardzo dużo różnych czynników w tym między innymi przepisy prawne, postanowienia zbiorowych układów pracy, sytuacja ekonomiczna przedsiębiorstwa oraz jego polityka personalna (A.Furmańska-Maruszak, 2008, s. 42-51)

Klasyfikacja pozapłacowych kosztów pracy

Pozapłacowe koszty pracy można podzielić na dwie zasadnicze kategorie: bezpośrednie oraz pośrednie.

Bezpośrednie pozapłacowe koszty pracy:

• Wynagrodzenie za czas nieprzepracowany:
• Wynagrodzenie za czas urlopów wypoczynkowych,
• Dodatki wakacyjne,
• Wynagrodzenie za czas oficjalnych dni świątecznych,
• Inne wynagrodzenia za czas nieprzepracowany przyjęty na podstawie uzgodnień statutowych, kontraktowych lub dobrowolnych,
• Płatności w naturze (w szczególności koszty mieszkań, ogrzewania, żywności i odzieży)

Pośrednie pozapłacowe koszty pracy:

• Koszty ubezpieczeń społecznych (mają największy udział, stanowią ponad 1/3 płacy brutto):
• Wydatki statutowe (obowiązkowe ubezpieczenia społeczne takie jak np. ubezpieczenia zdrowotne, macierzyńskie, emerytalne,

gwarantowana płaca za okres choroby, ubezpieczenia w razie chorób zawodowych lub wypadków przy pracy, zasiłki rodzinne),

• Tradycyjne, kontraktowe lub dobrowolne koszty ubezpieczeń społecznych (np. dodatkowe systemy emerytalne, dodatkowe ubezpieczenia od bezrobocia, kontraktowe lub dobrowolne płatności dodatkowe w razie choroby lub wypadku),
• Pozostałe składniki:
• Inne wydatki (w szczególności transport, wydatki na kulturę i opiekę zdrowotną),
• Koszty szkolenia zawodowego (wynagrodzenia uczniów),
• Podatki i subsydia (socjalne).

Zewnętrzne czynniki kształtujące pozapłacowe koszty pracy

Do czynników kształtujących pozapłacowe koszty pracy, oddziałujących z zewnątrz na przedsiębiorstwo, można zaliczyć:

• Ubezpieczenia społeczne:
• Koncepcje i zakres ubezpieczeń społecznych w danym kraju,
• Przepisy prawne i finansowe,
• Ochrona pracy:
• Polityka rynku pracy,
• Ustawodawstwo pracy,
• Zakres ustawodawstwa ochronnego wyznaczającego przedsiębiorstwu określone obowiązki w zakresie warunków pracy,
• Edukacja:
• Przepisy regulujące wstępne (potem cykliczne) obowiązkowe szkolenia bhp,
• Działalność socjalna:
• Polityka społeczna państwa,
• Siła związków zawodowych,
• Ustawodawstwo pracy,
• Układy zbiorowe.

Bariery

• Pozapłacowe koszty pracy są uciążliwe dla przedsiębiorstw, ponieważ są bardzo wysokie i mają znaczny wpływ na zmniejszenie konkurencyjności średnich i małych przedsiębiorstw. Prawo pracy jest nieelastyczne i utrudnia budowanie zespołów w pracy (A. Borowska, 2013, s. 5)
• Według właścicieli małych i średnich przedsiębiorstw obniżenie pozapłacowych kosztów pracy wpłynęłoby pozytywnie na zatrudnienie. Można by było zatrudnić więcej osób i zmniejszyło by to szarą strefę. (M. Starczewska-Krzyszoszek, 2008, s. 2)
• Istotnym elementem pozapłacowych kosztów pracy jest poziom ochrony zatrudnienia. Wynika to z regulacji prawnych związanych z zatrudnieniem i zwalnianiem pracowników. W okresie wypowiedzenia spada wydajność pracownika i przyczynia się to do podwyższenia jednostkowych kosztów pracy (J. Stasiak, 2006, s. 9)

Wpływ pozapłacowych kosztów pracy na konkurencyjność przedsiębiorstw

Wysokie pozapłacowe koszty pracy mogą negatywnie wpływać na konkurencyjność przedsiębiorstw na rynku krajowym na kilka sposobów. Po pierwsze, mogą one zwiększać ogólne koszty prowadzenia działalności, co może prowadzić do wzrostu cen oferowanych produktów lub usług. To z kolei może wpływać na zmniejszenie popytu ze strony krajowych klientów, którzy mogą zdecydować się na zakup tańszych produktów lub usług oferowanych przez konkurencyjne przedsiębiorstwa. Po drugie, wysokie pozapłacowe koszty pracy mogą ograniczać możliwości przedsiębiorstw związane z inwestycjami, badaniami i rozwojem, co może prowadzić do spowolnienia innowacji i postępu technologicznego. To z kolei może wpływać na zdolność przedsiębiorstw do konkurowania z innymi firmami, które korzystają z nowoczesnych technologii i procesów.

Wysokie pozapłacowe koszty pracy mogą mieć jeszcze większy wpływ na konkurencyjność przedsiębiorstw na rynku międzynarodowym. Wysokie koszty pracy mogą sprawić, że produkty lub usługi oferowane przez przedsiębiorstwa będą droższe niż konkurencja zagraniczna, co może prowadzić do utraty rynku eksportowego. Ponadto, wysokie koszty pracy mogą wpływać na lokalizację inwestycji zagranicznych, ponieważ przedsiębiorstwa mogą wybierać kraje o niższych kosztach pracy. To z kolei może prowadzić do utraty miejsc pracy i ograniczenia wzrostu gospodarczego w kraju.

Wysokie pozapłacowe koszty pracy mogą ograniczać inwestycje, wzrost i rozwój przedsiębiorstw z kilku powodów. Po pierwsze, wysokie koszty pracy mogą prowadzić do ograniczenia zysków przedsiębiorstw, co może wpływać na ich zdolność do gromadzenia kapitału na inwestycje. Po drugie, wysokie koszty pracy mogą wpływać na elastyczność przedsiębiorstw w zakresie zatrudniania i zwalniania pracowników, co może utrudniać dostosowanie się do zmian w popycie na produkty lub usługi. Po trzecie, wysokie koszty pracy mogą prowadzić do wzrostu cen produktów lub usług, co może ograniczać popyt ze strony klientów. Wreszcie, wysokie koszty pracy mogą wpływać na konkurencyjność przedsiębiorstw na rynku międzynarodowym, jak wcześniej wspomniano.

Przedsiębiorstwa mogą podjąć różne działania w celu zmniejszenia pozapłacowych kosztów pracy i zwiększenia swojej konkurencyjności. Jednym z możliwych rozwiązań jest automatyzacja procesów produkcyjnych, co może zmniejszyć potrzebę zatrudnienia pracowników i koszty związane z nimi. Innym rozwiązaniem może być inwestowanie w szkolenia pracowników, aby zwiększyć ich efektywność i umiejętności, co może prowadzić do wzrostu produktywności i zmniejszenia kosztów pracy. Przedsiębiorstwa mogą również szukać możliwości outsourcingu niektórych zadań, co może prowadzić do obniżenia kosztów pracy. Ponadto, przedsiębiorstwa mogą negocjować z pracownikami elastyczne warunki zatrudnienia, takie jak skrócone godziny pracy czy elastyczne grafiki, co może przyczynić się do obniżenia kosztów pracy.

Redukcja pozapłacowych kosztów pracy może przynieść przedsiębiorstwom wiele korzyści. Przede wszystkim, może to prowadzić do obniżenia ogólnych kosztów prowadzenia działalności, co może zwiększyć zyski przedsiębiorstw. Ponadto, redukcja kosztów pracy może przyczynić się do zwiększenia konkurencyjności przedsiębiorstw poprzez obniżenie cen oferowanych produktów lub usług. Dodatkowo, zmniejszenie kosztów pracy może umożliwić przedsiębiorstwom większe inwestycje w badania i rozwój, co może prowadzić do innowacji i postępu technologicznego. Wprowadzenie zmian mających na celu redukcję kosztów pracy może jednak wiązać się również z pewnymi wyzwaniami. Przykładowo, może to wymagać zmian w organizacji pracy i kulturze organizacyjnej, co może spotkać się z oporem ze strony pracowników. Ponadto, redukcja kosztów pracy może prowadzić do zmniejszenia zatrudnienia lub restrukturyzacji miejsc pracy, co może mieć negatywny wpływ na pracowników i społeczność lokalną.

Rozwiązania mające na celu redukcję pozapłacowych kosztów pracy

Przedsiębiorstwa mogą zastosować różne strategie i narzędzia w celu zmniejszenia pozapłacowych kosztów pracy. Jednym z możliwych rozwiązań jest inwestowanie w technologie, które mogą zwiększyć efektywność i automatyzację procesów produkcyjnych. Automatyzacja może ograniczyć potrzebę zatrudnienia pracowników i tym samym zmniejszyć koszty pracy. Przedsiębiorstwa mogą również zdecydować się na outsourcing niektórych zadań, co może być tańsze niż utrzymywanie wewnętrznych zespołów pracowników. Innym rozwiązaniem może być inwestowanie w szkolenia pracowników, aby zwiększyć ich umiejętności i efektywność, co może prowadzić do wzrostu produktywności i zmniejszenia kosztów pracy. Ponadto, przedsiębiorstwa mogą negocjować elastyczne warunki zatrudnienia, takie jak skrócone godziny pracy czy elastyczne grafiki, co może przyczynić się do obniżenia kosztów pracy.

Wprowadzenie rozwiązań mających na celu redukcję pozapłacowych kosztów pracy może przynieść przedsiębiorstwom wiele korzyści. Przede wszystkim, może to prowadzić do obniżenia ogólnych kosztów prowadzenia działalności, co może zwiększyć zyski przedsiębiorstw. Dodatkowo, obniżenie kosztów pracy może przyczynić się do obniżenia cen oferowanych produktów lub usług, co może zwiększyć konkurencyjność przedsiębiorstw. Ponadto, redukcja kosztów pracy może umożliwić przedsiębiorstwom większe inwestycje w badania i rozwój, co może prowadzić do innowacji i postępu technologicznego.

Wprowadzenie rozwiązań mających na celu redukcję pozapłacowych kosztów pracy może wiązać się z pewnymi wyzwaniami. Po pierwsze, może to wymagać inwestycji w nowe technologie lub szkolenia pracowników, co może wiązać się z kosztami i koniecznością przeprowadzenia zmian w organizacji pracy. To z kolei może spotkać się z oporem ze strony pracowników lub wymagać zmiany kultury organizacyjnej. Ponadto, redukcja kosztów pracy może prowadzić do restrukturyzacji miejsc pracy lub zmniejszenia zatrudnienia, co może mieć negatywne skutki dla pracowników i społeczności lokalnych. Wprowadzanie zmian może również wymagać odpowiednich umiejętności i wiedzy, aby skutecznie zarządzać procesem transformacji.

Przedsiębiorstwa podejmują różne działania w celu redukcji pozapłacowych kosztów pracy. Jednym z przykładów jest inwestowanie w technologie, takie jak robotyzacja lub sztuczna inteligencja, które mogą zautomatyzować procesy produkcyjne i zmniejszyć potrzebę zatrudnienia pracowników. Inne działania obejmują outsourcing niektórych zadań, które mogą być bardziej opłacalne, niż utrzymywanie wewnętrznych zespołów pracowników. Przedsiębiorstwa mogą również inwestować w szkolenia pracowników, aby zwiększyć ich umiejętności i efektywność, co może prowadzić do wzrostu produktywności i zmniejszenia kosztów pracy. Negocjowanie elastycznych warunków zatrudnienia, takich jak skrócone godziny pracy czy elastyczne grafiki, również może przyczynić się do obniżenia kosztów pracy.

Przedsiębiorstwa mogą ocenić skuteczność wprowadzonych działań mających na celu redukcję pozapłacowych kosztów pracy na kilka sposobów. Przede wszystkim, mogą monitorować zmiany w kosztach pracy i porównywać je z wcześniejszymi okresami, aby ocenić, czy wprowadzone działania przyniosły zamierzone efekty. Ponadto, przedsiębiorstwa mogą analizować inne wskaźniki, takie jak wydajność pracy czy jakość produktów lub usług, aby ocenić wpływ wprowadzonych działań na ogólną efektywność przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwa mogą również przeprowadzać badania satysfakcji pracowników, aby ocenić, czy wprowadzone zmiany miały pozytywny wpływ na ich doświadczenie zawodowe i zadowolenie z pracy.

Pozapłacowe koszty pracy — artykuły polecane

Zapłata — Przeciętne wynagrodzenie — Minimalne wynagrodzenie — Aktywność zawodowa — Koszty pracy — Struktura zatrudnienia — Klin podatkowy — Średnie wynagrodzenie — Wynagrodzenie

Bibliografia

• Borowska A. (2013), Determinanty i bariery przedsiębiorczości kobiet w Polsce, Politechnika Białostocka, Wydział Zarządzania, Katedra Ekonomii i Nauk Społecznych
• Furmańska-Maruszak A., (2008), Koszty pracy a zatrudnienie. Współczesne koncepcje a rzeczywistość, Wydawnictwo "Dom Organizatora", Toruń
• Pocztowski A. (1996), Zarządzanie zasobami ludzkimi, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław
• Starczewska-Krzysztoszek M., (2008), Bariery rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Infos, nr 4(28)
• Stasiak J. (2006), Koszty pracy w Polsce w latach 1993-2003, Acta Universitatis Lodiensis Folia Oeconomica, nr 201

Autor: Patrycja Grzesińska, Aleksandra Popiołek