Etyka w sprawozdawczości finansowej

Etyka w sprawozdawczości finansowej - słowo etyka odnosi się do zasad postępowania przedkładających służbę wyższemu dobru ponad dbałość o własny interes. Stosowanie takich zasad niewątpliwie wymaga pewnych poświęceń. Istnieją dwa zasadnicze powody, dla których księgowi powinni zachowywać wysokie standardy etyczne.

Pierwszym z nich jest to, iż ich zadaniem jest bezstronny pomiar sytuacji finansowej (tj. pomiar niezależny i stanowiący obiektywny punkt odniesienia), muszą zapewnić użytkownikom sprawozdań finansowych informacje, będące miarodajnymi i bezstronnymi. Ponieważ informacje księgowe wykorzystywane są w celu podejmowania decyzji finansowych, błąd w pomiarze może mieć niekorzystne konsekwencje. W sytuacjach krańcowych istnieje nawet możliwość celowego zniekształcenia rzeczywistości finansowej.

Po drugie i ważniejsze przestrzeganie wysokich standardów etyki ma na celu zapewnienie rzetelnej prezentacji, świadomie uwzględniając potrzeby sprawozdań finansowych, a szczególnie problem asymetrii informacji (tj. faktu, że osoby z zewnątrz nie mogą wiedzieć o wszystkim, co dzieje się wewnątrz przedsiębiorstwa). Te wysokie standardy dotyczą w szczególności biegłych rewidentów, którzy służą interesowi publicznemu. Rynki kapitałowe mają świadomość, iż sprawozdawczość finansowa pozostawia pewną dowolność w zakresie oszacowań księgowych i ujawnień, co stwarza pole dla "kombinacji" w prezentacji wyników. Rynki te także zdają sobie sprawę z tego, że konflikt w stosunkach agencyjnych (różnica interesów zarządu i akcjonariuszy) może kusić zarząd do przedstawienia się w lepszym świetle dzięki upiększaniu wyników. Wszystkie te uwarunkowania powodują, że biegły rewident musi pełnić funkcję neutralnego eksperta mającego upoważnienie do egzekwowania uczciwej i rzetelnej sprawozdawczości. Jednakże względy praktyczne wymagają, aby to zarząd był odpowiedzialny za sporządzenie sprawozdania finansowego.

Ponadto, ze względu na to, iż rynek nagradza niższe ryzyko księgowe niższym kosztem kapitału (a co za tym idzie wyższą ceną akcji), spółki mają stały bodziec do rzetelnego prowadzenia sprawozdawczości. Rola jaką więc musi odgrywać biegły rewident to pełnienie funkcji nadzorującej (zapewniać niezależną opinię eksperta i dzięki swojej funkcji monitorującej motywować do uczciwej sprawozdawczości). Czasem może wystąpić konieczność bardziej aktywnego podejścia do ochrony akcjonariuszy, także poprzez walkę o ich interesy. Może to oznaczać sankcje odmowy wydania opinii bez zastrzeżeń w przypadku najmniejszego uchybienia rzetelności. Słabym punktem w wypełnianiu przez biegłego jego funkcji jest to, że mimo formalnego mianowania przez akcjonariuszy, trudno jest całkowicie zdystansować się od zarządu, który jest stroną będącą podmiotem dokonywanej kontroli. Ponieważ jednak nieuczciwy zarząd może wywierać presję na uczciwych biegłych rewidentów, potrzebna jest bazowa podstawa w postaci wysokich standardów etycznych poszczególnych księgowych.

Wpływ etyki na decyzje dotyczące ujawnienia informacji finansowych

Przy podejmowaniu decyzji dotyczących ujawnienia informacji finansowych istotne jest uwzględnienie różnych czynników. Po pierwsze, należy brać pod uwagę obowiązujące przepisy prawne i regulacje dotyczące sprawozdawczości finansowej. Jednak etyka wymaga również spojrzenia na szerszy kontekst, uwzględniając interesy różnych grup użytkowników informacji finansowych, takich jak inwestorzy, kredytodawcy, pracownicy, partnerzy biznesowi czy społeczność lokalna. Ponadto, należy uwzględnić wpływ ujawnienia danych finansowych na reputację organizacji oraz potencjalne skutki dla jej interesów.

Etyczne podejście nakazuje dokładne rozważenie konsekwencji ujawnienia różnych informacji finansowych. Decyzja o ujawnieniu danych finansowych powinna być oparta na zasadzie uczciwości i przejrzystości, uwzględniając potencjalne skutki dla interesariuszy oraz możliwość wpływu na decyzje podejmowane przez nich. Przykładem może być sytuacja, gdy ujawnienie informacji finansowych może wpłynąć na stabilność rynku lub spowodować zmianę cen akcji. Etyczne podejście wymaga również uwzględnienia równego traktowania wszystkich użytkowników informacji finansowych i unikania manipulacji czy selektywnego ujawniania danych.

W niektórych sytuacjach ujawnienie pewnych informacji finansowych może być etycznie nieodpowiednie. Przykładem może być sytuacja, gdy ujawnienie danych finansowych naruszałoby prawo do prywatności lub mogłoby zaszkodzić konkurencji. W takich przypadkach, etyka nakazuje uwzględnienie proporcjonalności i zrównoważenie interesów różnych stron. Istotne jest również zapewnienie, że informacje finansowe są rzetelne i niezawierają błędów czy fałszerstw.

Etyka wpływa na ocenę istotności informacji finansowych poprzez uwzględnienie potrzeb i oczekiwań użytkowników. Nie wszystkie informacje finansowe są równie istotne dla różnych grup interesariuszy. Przykładem może być sytuacja, gdy inwestorzy bardziej interesują się wynikami finansowymi i perspektywami wzrostu, podczas gdy pracownicy zwracają uwagę na informacje dotyczące wynagrodzeń i świadczeń socjalnych. Etyka wymaga uwzględnienia tych różnic i dostosowania ujawnianych informacji do potrzeb różnych grup użytkowników.

Transparentność i uczciwość w ujawnianiu informacji finansowych są kluczowe dla budowania zaufania użytkowników. Przejrzyste i rzetelne ujawnienie danych finansowych daje użytkownikom pewność, że organizacja działa w sposób zgodny z zasadami etycznymi i jest wiarygodna. To zaufanie jest niezbędne dla podjęcia decyzji inwestycyjnych, udzielenia kredytu czy nawiązania współpracy. Ponadto, transparentność i uczciwość przyczyniają się do redukcji ryzyka manipulacji oraz pomagają w identyfikacji potencjalnych nieprawidłowości czy niezgodności z przepisami.

Etyczne wyzwania w sprawozdawczości finansowej

Księgowi i biegli rewidenti mogą być narażeni na różnego rodzaju presje, które skłaniają ich do manipulacji wynikami finansowymi. Przykładem może być presja ze strony zarządu lub inwestorów, mająca na celu przedstawienie lepszych wyników finansowych niż rzeczywiste. Innym czynnikiem jest ryzyko utraty pracy lub nagany za nieosiągnięcie określonych celów finansowych. Presje te mogą prowadzić do fałszowania danych, ukrywania strat lub nadużywania rachunkowości w celu poprawy wyników finansowych.

Manipulacja wynikami finansowymi ma poważne konsekwencje zarówno dla interesariuszy, jak i samej organizacji. Interesariusze, tak jak inwestorzy czy kredytodawcy, mogą podjąć niekorzystne decyzje na podstawie fałszywych lub zmanipulowanych informacji. To z kolei może prowadzić do utraty zaufania, strat finansowych czy ryzyka upadłości. Dla samej organizacji manipulacja wynikami finansowymi wiąże się z ryzykiem reputacyjnym, sankcjami prawno-finansowymi oraz utratą zaufania pracowników i klientów.

Radzenie sobie z presją i manipulacją wynikami finansowymi w sposób etyczny wymaga od księgowych i biegłych rewidentów silnego charakteru i przywiązania do zasad etycznych. Ważne jest, aby utrzymywać niezależność w swojej pracy i nie poddawać się presji zewnętrznej. Istotne jest również posiadanie odpowiedniego systemu kontroli wewnętrznej, który zapobiega manipulacjom i umożliwia wykrycie nieprawidłowości. W przypadku napotkania presji lub nieuczciwości, kluczowe jest zgłoszenie tego do odpowiednich organów zarządzających lub organów nadzorczych.

W sprawozdawczości finansowej mogą wystąpić różnego rodzaju konflikty interesów. Przykładem może być sytuacja, gdy zarząd organizacji dąży do przedstawienia lepszych wyników finansowych niż rzeczywiste, podczas gdy biegli rewidenti mają obowiązek prezentowania rzetelnych informacji. W takich sytuacjach, rozwiązaniem konfliktu interesów jest przyjęcie etycznego podejścia, które opiera się na zasadach uczciwości, rzetelności i niezależności. Ważne jest, aby biegli rewidenti pozostali niezależni i niezależnie oceniali dane finansowe organizacji, unikając wpływu ze strony zarządu czy innych interesariuszy.

Brak etyki w sprawozdawczości finansowej ma poważne skutki dla reputacji organizacji i zaufania użytkowników. Jeżeli organizacja nie działa w sposób uczciwy i transparentny, traci zaufanie zarówno inwestorów, jak i klientów. To prowadzi do utraty klientów, zmniejszenia wartości akcji, trudności w pozyskiwaniu kapitału czy utraty konkurencyjności na rynku. Ponadto, brak etyki w sprawozdawczości finansowej może prowadzić do sankcji prawnych, kar finansowych czy utraty licencji działalności.

Rola kodeksów etycznych w zapewnianiu rzetelności sprawozdawczości finansowej

Kodeksy etyczne dla księgowych i biegłych rewidentów promują szereg zasad i wartości. Wśród głównych zasad znajdują się uczciwość, rzetelność, niezależność, poufność oraz profesjonalizm. Księgowi i biegli rewidenti powinni działać zgodnie z prawem, przestrzegać standardów rachunkowości i etyki zawodowej, a także dbać o dobro interesariuszy. Ważne jest również utrzymywanie wysokiego poziomu kompetencji zawodowych i ciągłe podnoszenie kwalifikacji.

Przestrzeganie kodeksów etycznych ma kluczowe znaczenie w zapobieganiu manipulacjom i uchybieniom etycznym w sprawozdawczości finansowej. Kodeksy etyczne określają standardy postępowania, które mają na celu zachowanie uczciwości, przejrzystości i rzetelności w prezentacji danych finansowych. Poprzez przestrzeganie tych standardów, księgowi i biegli rewidenti są zobowiązani do działania w najlepszym interesie organizacji i jej interesariuszy, eliminując ryzyko manipulacji czy fałszerstw.

Naruszenie kodeksów etycznych w sprawozdawczości finansowej może prowadzić do różnego rodzaju sankcji. Są to między innymi kary finansowe, utrata licencji zawodowej, zakaz wykonywania zawodu, utrata reputacji czy odpowiedzialność prawna. Organizacje branżowe i instytucje nadzorcze mają również uprawnienia do wszczęcia postępowań dyscyplinarnych i ukarania osób naruszających zasady etyczne. Sankcje te mają na celu zapewnienie przestrzegania wysokich standardów etycznych w sprawozdawczości finansowej oraz ochronę interesariuszy.

Przestrzeganie kodeksów etycznych w sprawozdawczości finansowej przynosi korzyści zarówno organizacji, jak i jej interesariuszom. Dla organizacji, przestrzeganie zasad etycznych przyczynia się do budowy pozytywnego wizerunku, zwiększenia wiarygodności i zaufania oraz redukcji ryzyka manipulacji czy fałszerstw. Dla interesariuszy, przestrzeganie kodeksów etycznych oznacza dostęp do rzetelnych i wiarygodnych informacji finansowych, co umożliwia podejmowanie lepszych decyzji inwestycyjnych czy udzielanie kredytów na bardziej solidnych podstawach.

Egzekwowanie przestrzegania kodeksów etycznych w sprawozdawczości finansowej może napotkać różne wyzwania. Jednym z wyzwań jest brak świadomości i wiedzy na temat zasad etyki zawodowej. Warto zatem inwestować w edukację i szkolenia, które zwiększą świadomość pracowników na temat znaczenia etyki w sprawozdawczości finansowej. Innym wyzwaniem jest brak odpowiednich systemów kontroli i nadzoru, które mogą wykryć nieprawidłowości i manipulacje. W takich sytuacjach, istotne jest wdrożenie skutecznych mechanizmów monitorowania oraz odpowiedzialność za przestrzeganie etyki zawodowej.

Etyka w sprawozdawczości finansowej — artykuły polecane

Kreatywna rachunkowość — Audyt zewnętrzny — Zasada ostrożności — Warunki podejmowania decyzji — Srebrna reguła bilansowa — Rating — Fundusz hedgingowy — Fundusz inwestycyjny otwarty — Rachunkowość

Bibliografia

• Fil P., Michalczyk A. (2007), Problemy wyceny aktywów i pasywów według MSR/MSSF i ustawy o rachunkowości, Wydawnictwo ODDK, Gdańsk
• Turyna J. (2006), Standardy sprawozdawczości finansowej, Difin, Warszawa

Autor: Małgorzata Rugiełło