Warunki podejmowania decyzji
Menedżer, stojąc przed wyborem-decyzją, którą musi podjąć, musi brać pod uwagę zarówno rodzaje decyzji jak i warunki, jakie zajść mogą w jego otoczeniu. Gwałtowność i nieprzewidywalność życia gospodarczego wykształciła trzy różne stany, w jakich znaleźć się może menedżer.
Wyróżnia się następujące warunki podejmowania decyzji:
- Stan pewności
- Stan ryzyka
- Stan niepewności
TL;DR
Menedżerowie stoją przed trzema różnymi stanami w procesie podejmowania decyzji: stanem pewności, ryzyka i niepewności. Stan pewności oznacza, że menedżer zna wszystkie możliwości i ryzyko z nimi związane. Stan ryzyka to sytuacja, w której menedżer zna możliwe wyniki działań, ale nie jest pewny, który z nich się spełni. Stan niepewności to sytuacja, w której menedżer nie zna wszystkich możliwości i ryzyka z nimi związane, co utrudnia podjęcie skutecznej decyzji. Racjonalne podejmowanie decyzji opiera się na pełnej informacji i braku ograniczeń, jednak w praktyce menedżerowie spotykają się z wieloma trudnościami i ograniczeniami.
Stan pewności
Stan, w którym podejmujący decyzję wie, z rozsądnym stopniem pewności, jakie są możliwości i jakie warunki towarzyszą każdej z nich. Sprowadza się to do tego, że menedżer dostrzega wszelkie możliwości i zagrożenia płynące z ewentualnych alternatyw, których w najprostszym przykładzie są dwie. Niestety niewiele decyzji organizacyjnych podejmuje się w warunkach prawdziwej niepewności. Owszem - decyzje podejmowane cyklicznie są opatrzone pewną dozą pewności, lecz w sytuacji, gdy cykliczność zostaje zachwiana np. poprzez bankructwo jednego z dostawców, należy przeprowadzić proces decyzyjny opatrzony pewnym ryzykiem, a to z uwagi na, po pierwsze - szeroki wachlarz możliwości, po drugie - nieznajomość pozostałych podmiotów, po wtóre bezustanną zmienność i gwałtowność owych zmian na rynku.
Stan ryzyka
Stan, w którym dostępność poszczególnych możliwości i związane z każdą z nich potencjalne korzyści i koszty są znane z pewnym szacunkowym prawdopodobieństwem. Ważna staje się tutaj umiejętność przewidywania przez menedżera, potencjalnych wyników działań. Doświadczyć tego można poprzez umiejętne wykorzystanie indywidualnych cech takich jak intuicja czy czerpanie z doświadczeń z przeszłości. Stanowi ryzyka towarzyszy średni poziom niejasności i umiarkowane niebezpieczeństwo podjęcia błędnej decyzji. Naukowcy tłumaczą to stereotypowym powiązaniem ryzyka z hazardem. W świecie zarządzania ryzyko podejmuje się znając "karty przeciwnika", przynajmniej w znacznej części. Nie wiadomo natomiast, jakie skutki może przynieść decyzja optująca za którąkolwiek ze stron.
Stan niepewności
Stan, w którym podejmujący decyzję nie zna wszystkich możliwości wyboru, ryzyka związanego z każdą z nich oraz możliwych konsekwencji. Jest to stan, w którym podejmowanych jest większość współczesnych poważnych decyzji. Dynamika życia gospodarczego determinuje menedżerów do decydowania bez znajomości zarówno wszystkich alternatyw, jak też znajomości ryzyka związanego z alternatywami znanymi (tym bardziej z nieznanymi). Sytuacja taka wiąże się z bardzo wysokim prawdopodobieństwem podjęcia błędnej decyzji, co może wywołać nieefektywne skutki. Przede wszystkim, w celu zmniejszenia ryzyka należy: po pierwsze - zebrać jak najwięcej istotnych informacji, po drugie - podejść do sytuacji w sposób racjonalny i logiczny. Intuicja, prawidłowy osąd i doświadczenie nabierają w takich warunkach pierwszorzędnego znaczenia, choć nie należy zapominać o innych metodach mogących pomóc w podjęciu decyzji.
Racjonalny model podejmowania decyzji
Model ten, przydaje się kierownikom podczas podejmowania decyzji głównie z grupy decyzji nieprogramowych. Model racjonalnego podejmowania decyzji w swoim założeniu zakłada, iż decydent, osoba która zajmuje się danym zagadnieniem, posiada pełne informacje dotyczące danego zagadnienia, oraz, żę nie posiada żądnych ograniczeń w kwestii przetwarzania tych informacji. Podjęcie decyzji w sposób racjonalny charakteryzuje się pewną procedurą jaką powinien stosować decydent:
- decydent nie działa pod wpływem impulsów, lecz myśli o konsekwencjach przyszłościowych,
- w doborze celów, przestrzega systemu wartości grup społecznych w obszarze której działa,
- Ma zamiar osiągnąć cel poprzez stosowanie skutecznych środków,
- w swoim działaniu przestrzega obowiązujących zasad.
Co do zasady, racjonalność w procesie podejmowania decyzji opiera się na rozpoznaniu kryteriów, dzięki któremu możliwe będzie porównanie dostępnych wariantów oraz wybór najlepszego z nich. Głównymi dwoma aspektami racjonalności są: aspekt rzeczowy i aspekt metodologiczny. pierwszy zajmuje się ostatecznym rezultatem, drugi zaś oceną postępowania. W prawdziwym życiu, osoba podejmująca decyzje ma do czynienia z wieloma ograniczeniami racjonalności:
- zdarza się, że decydent nie poddaje analizie wszystkich posiadanych informacji
- sformułowanie celu może sprawiać problemy lub w niektórych przypadkach może stać się niemożliwe (może wystąpić konflikt między wieloma celami),
- Ocena wariantów, w niektórych przypadkach jest bardzo trudna,
- W ogólnym rozrachunku może okazać się iż nie został wybrany najlepszy wariant,
- Mozę okazać się, że nie zostały poddane analizie wszystkie dostępne warianty.
Można dojść do wniosku, iż w praktyce bez akceptacji niepewoności oraz bez skupienia się na aspekcie minimalizacji ryzyka ciężkie jest oddanie pełnej relacji oraz rzeczywistego przebiegu (Latusek-Jurczak D. 2011 s. 42-43) (Oleksiuk A. 2007 s. 75-77)
| Warunki podejmowania decyzji — artykuły polecane |
| Teoria perspektywy — Wpływ informacji na proces decyzyjny — Racjonalność działania — Modele procesów decyzyjnych — Modele podejmowania decyzji — Szkoła systemów społecznych — Zarządzanie ryzykiem — Decydent — Heurystyka |
Bibliografia
- Ciekanowski Z. (2011), Podejmowanie decyzji w sytuacjach kryzysowych, Wydział Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
- Griffin R. (2017), Podstawy zarządzania organizacją, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Latusek-Jurczak D. (2011), Zarządzanie międzyorganizacyjne, Wolters Kluwer, Warszawa
- Łuszczak J. (2012), Pewność, niepewność i ryzyko w decyzjach menedżerskich, Łódź
- Oleksiuk A. (2007), Problemy organizacji. Materiały do studiowania, Key Text, Warszawa
- Stabryła A., Trzcieniecki J. (red.) (1986), Organizacja i zarządzanie. Zarys problematyki, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków
Autor: Jolanta Rusin, Jakub Musiał
