Kreatywna rachunkowość

Kreatywna rachunkowość to takie wykorzystanie zakresu wolności osób, które sporządzają sprawozdania finansowych, który wynika z braku odpowiednich wzorców, standardów, reguł i procedur, będących podstawą przy podejmowaniu decyzji dotyczących procesu tworzenia informacji prezentowanych w sprawozdaniach finansowych przedsiębiorstw, a mianowicie uznawania, wyceny, ujawniania i prezentacji informacji.

TL;DR

Kreatywna rachunkowość to wykorzystanie swobody wyboru w tworzeniu sprawozdań finansowych. Może dotyczyć kreatywności, manipulowania wskaźnikami, ukrywania ryzyka i osiągania premii. Jest różna od rachunkowości agresywnej i oszukańczej, które mają negatywne skutki i są niezgodne z prawem.

Zjawiska w kreatywnej rachunkowości

Rachunkowość kreatywna może dotyczyć czterech grup zjawisk:

• kreatywności, która jest pojmowana jako element twórczy wykorzystywany przy tworzeniu sprawozdań finansowych. Szczególnie uwzględniane jest to przy podejmowaniu decyzji co do wyboru sposobu liczenia, który pozwoli ująć w sprawozdaniu informacje jak najbardziej wiarygodne,
• zastosowania takich technik aby dokonany pomiar był zgodny z interesem producenta informacji oraz unikania skutków regulacji, które obowiązują w rachunkowości,
• uwzględnienia w sprawozdaniach finansowych takich pozycji, które nie podlegały wcześniej regulacjom, co niesie ze sobą zmiany w stosowanych praktykach pomiaru,
• działań, które związane są z oszustwami np. nie ujmowanie w sprawozdaniach niektórych pozycji, prezentowanie danych niezgodnych ze stanem faktycznym.

Pierwsza grupa powyższych zagadnień związana jest z naturalną cechą pomiaru, ostatnia dotyczy zjawisk niezgodnych z prawem, czyli oszust księgowych, zatem jedynie grupy druga i trzecia powiązane są bezpośrednio z rachunkowością kreatywną.

Cele kreatywnej rachunkowości

Podstawowymi celami kreatywnej rachunkowości są:

• zmniejszanie strat lub zwiększanie zysku,
• manipulowanie wskaźnikami, które są używane podczas analizy finansowej,
• przekonanie innych o swojej wiarygodności np. partnerów handlowych, pożyczkodawców, kredytodawców,
• ukrywanie ryzyka finansowego,
• sterowanie osiągnięciami menedżerów aby możliwe było osiąganie premii za wyniki,
• unikanie negatywnych skutków które mogą wyniknąć z przeprowadzonej bezpośrednio lub pośrednio kontroli przez akcjonariuszy,
• umożliwienie uzyskania kapitału, który w innym sposób byłby niedostępny.

Rachunkowość kreatywna a agresywna i oszukańcza

W języku potocznym, w odniesieniu do rachunkowość kreatywnej, coraz częściej można spotkać się z określeniami "agresywna" i "oszukańcza", stosowanymi zamiennie i traktowanymi jako synonimy lub pojęcia bliskoznaczne. Jest to postępowanie błędnie, gdyż wszystkie trzy określenia wykorzystywane są w odmiennych aspektach rachunkowości i służą osiąganiu różnych cel.

Rachunkowość kreatywna dopuszcza pewną swobodę wyboru w zakresie dokonywania ewidencji i obejmuje działania pozostające w obrębie prawa. Korzystając zatem z narzędzi rachunkowości oraz nieograniczonej regulacjami prawnymi swobody, możliwe przedstawienie sytuacji finansowej i majątkowej przedsiębiorstwa w sprawozdaniach finansowych na różne sposoby, pozostające w zgodzie z koncepcją rzetelnego i prawdziwego obrazu [Gierusz, Martyniuk, 2006, s. 66] Jest to negatywny aspekt rachunkowości kreatywnej, klasyfikujący ją już do rachunkowości agresywnej.

W odróżnieniu od rachunkowości kreatywnej, która wykorzystując możliwości płynące z nieograniczonych prawem swobód, prezentuje wiarygodny i rzeczywisty obraz jednostki, rachunkowość agresywna jest celową manipulacją danymi finansowymi i wprowadzeniem w błąd odbiorców informacji.

Najczęściej praktyce rachunkowości agresywnej oddają się osoby dzierżące stanowiska kierownicze, które w celu poprawy swoich wyników upiększają lub zniekształcają prezentowany obraz sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Ukierunkowują one rachunkowość na sztuczne zawyżanie zysków, ukrywanie ryzyka finansowego oraz unikanie ograniczeń podczas zaciągania pożyczek, a także manipulację wskaźnikami finansowymi stosowanymi w analizach na potrzeby rynku, potencjalnych inwestorów bądź kredytodawców.

Rachunkowość kreatywna wykorzystuje prawa wyboru polityki rachunkowości w ramach obowiązującego prawa, zgodnie z koncepcją rzetelnego i jasnego obrazu, w celu przedstawienia wizerunku przedsiębiorstwa zgodnego z założeniami postawionymi sobie przez zarządzających.

Rachunkowość agresywna wykorzystuje prawa wyboru polityki rachunkowości, których swoboda nie jest w żaden sposób ograniczona, w sposób prowadzący do manipulacji danymi finansowymi oraz mający na celu wprowadzenie w błąd odbiorców informacji zawartych w zniekształconym sprawozdaniu finansowym.

Rachunkowość oszukańcza oznacza natomiast celowe oszustwo księgowe, tj. działanie niezgodne z prawem, obejmujące manipulacje danymi finansowymi, mające na celu osiągnięcie pewnych korzyści.

Kreatywna rachunkowość — artykuły polecane

Etyka w sprawozdawczości finansowej — Audyt zewnętrzny — Zasady rachunkowości — Rachunkowość — Oszustwo finansowe — Rachunek kosztów jakości — Inwestycje społecznie odpowiedzialne — Opinia biegłego rewidenta — Zasada ostrożności

Bibliografia

• Gierusz B., Martyniuk T. (2007), Kreowanie wizerunku przedsiębiorstwa w sprawozdaniu finansowym, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań
• Maćkowiak E. (2015), Rachunkowość kreatywna a rachunkowość agresywna - próba poprawy wyniku finansowego jednostki gospodarczej, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 855
• Maślankowski K. (2004), Rachunkowość kreatywna a wartość informacyjna sprawozdań finansowych, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości nr 81
• Schneider K. (2008), Kreatywne i agresywne aspekty rachunkowości, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, nr 44
• Schneider K. (2015), Przestępczość ekonomiczno-finansowa a kreatywne aspekty księgowości, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 390
• Surdykowska S. (2004), Rachunkowość kreatywna a MSR/MSSF Wydawnictwo Polska Szkoła Rachunkowości, SGH Warszawa
• Wąsowski W. (2010), Kreatywna rachunkowość. Fałszowanie sprawozdań finansowych, Difin, Warszawa

Autor: Agnieszka Miszczyszyn, Ilona Durał