Ryzyko w transakcjach międzynarodowych

Ryzyko w transakcjach międzynarodowych to możliwość nastąpienia zdarzeń i okoliczności niezależnych od działającego podmiotu, których nie może on dokładnie przewidzieć i którym nie może w pełni zapobiec, a które przez zmniejszenie wyników użytecznych lub przez zwiększenie nakładów odbierają działaniu zupełnie lub częściowo cechę skuteczności, korzystności lub ekonomiczności.

TL;DR

Artykuł omawia ryzyko w transakcjach międzynarodowych. Opisuje różne rodzaje ryzyka, takie jak ryzyko kursowe, ubezpieczeniowe, towarowe, handlowe i polityczne. Celem oszacowania ryzyka jest przedstawienie konkretnych informacji i analiza dotycząca występującego ryzyka. Warto stosować strategie, takie jak unikanie, zmniejszanie, przenoszenie, akceptacja lub kompensacja ryzyka.

Ryzyko transakcyjne

Ten rodzaj ryzyka występuje gdy rozliczenie wyniku należności i zobowiązań z transakcji zagranicznych dokonywanych na bieżąco przyczynia się do złego stanu salda na rachunku zysków i strat przez to, że zmienia się kurs walutowy. Ryzyko transakcyjne ujmowane jest wtedy na dwóch płaszczyznach. Z jednej strony znajduje odzwierciedlenie w rozliczonych transakcjach, które były już w okresie sprawozdawczym oraz na rachunku zysków i strat na koniec roku obrotowego. Pozostała część wynika z nierozliczonych zobowiązań i należności ale zaksięgowanych. Ta część obciąży w przyszłości dochody i nie może być brana pod uwagę.

Ryzyko kursowe transakcyjne występuje, wtedy gdy dokonujemy wymiany usługi, towarów lub operacji kredytowych za granicą naszego państwa, w obcej walucie. Ryzyko to może też wystąpić gdy są inwestycje bezpośrednie lub portfelowe. Ponieważ czasami czas zapłaty różni się od terminu realizacji mogą wystąpić różnice kursowe, które negatywnie wpływają na wynik finansowy podmiotu. Te różnice stają się kosztem w rachunku zysków i strat (E. Najlepszy 2013, s.140)

Dziś podstawą współczesnego życia nie są już transakcje krajowe, zawierane pomiędzy podmiotami gospodarczymi jednego kraju, ale przede wszystkim transakcje globalne - w handlu zagranicznym. Zawieranie transakcji międzynarodowej różni się zasadniczo od zawierania transakcji krajowej. Różnica ta wynika przede wszystkim z większej ilości czynników instytucjonalnych (przepisy prawne, normy techniczne, zasady organizacji rynku itp.) i rynkowych (cena, warunki konkurencji, popyt itp.) wpływających na działalność poszczególnych podmiotów gospodarczych. Transakcje w handlu zagranicznym są to działania, które zmierzają do osiągnięcia podstawowego celu jakim jest kontrakt.

Ryzyko zawierania transakcji jest znacznie większe w obrocie zagranicznym niż krajowym i jest ono z tą działalnością nierozłączne. Ryzyko w handlu zagranicznym ponoszone jest przez wszystkich uczestników biorących udział w wymianie międzynarodowej tzn. firmy produkcyjne, handlowe, usługowe od transportowych, spedycyjnych do ubezpieczeniowych, finansowych itd. Zostało ono uznane za nieodłączny element decyzji warunkujących postęp, a powszechność ryzyka w dziedzinie handlu zagranicznego znalazła określenie w zdaniu "nie ma handlu bez ryzyka".

Czynniki ryzyka w transakcjach międzynarodowych

Zawierając transakcje międzynarodowe musimy liczyć się z wypadkami losowymi tzw. siłą wyższą w handlu międzynarodowym np:

• klęski i wypadki żywiołowe np: trzęsienia ziemi, powodzie,
• konflikty społeczne takie jak strajki, kradzieże, skutki terroryzmu czy wojny domowe,
• awarie i inne wypadki techniczne, np: zawalenie się mostu, tunelu,
• wypadki transportowe np: zatonięcie statku przewożącego towar i inne.

Do najważniejszych rodzajów ryzyka występujących w transakcjach międzynarodowych można zaliczyć:

1. RYZYKO TOWAROWE, które wiąże się z niebezpieczeństwem utraty lub uszkodzenia towaru, zmiany jego ilości, jakości i kondycji handlowej; wyróżniamy:
   • Ryzyko związane z jakością towaru i opakowaniem - traktowane jako ryzyko zawinione odpowiedzialność ponosi wytwórca, wynika przede wszystkim z technologii produkcji oraz poziomu tzw. kultury technicznej, wyrażającej się w niedotrzymaniu odpowiednich norm ze strony producentów,
   • Ryzyko transportowe - związane z wszelkimi problemami jakie mogą wyniknąć podczas transportu np. wypadek, kradzież itp.,
   • Ryzyko ubezpieczeniowe - z jednej strony ryzyko firmy ubezpieczeniowej (ryzyko produktu, utraty płynności) z drugiej natomiast ryzyko klienta (ryzyko obawy, że firma może ogłosić upadłość).
2. RYZYKO HANDLOWE, które dzielimy na dwie grupy:
   • Ryzyko rynkowe - związane z sytuacją na rynku; do tej grupy zaliczamy:
     • ryzyko zbytu - występuje gdy przy niekorzystnej sytuacji rynkowej, zastosowaniu instrumentów protekcjonistycznych (cła, opłaty wyrównawcze) lub innych narzędzi polityki handlowej mamy trudności ze sprzedażą danego towaru a nawet niemożność jego zbytu,
     • ryzyko cenowe - występuje w sytuacji, gdy cena towaru ulega zmianie w czasie pomiędzy datą zawarcia kontraktu a datą jego płatności na niekorzyść uczestników obrotu międzynarodowego,
     • ryzyko kursowo-walutowe - polega na niebezpieczeństwie wzrostu lub spadku kursu waluty zagranicznej pomiędzy terminem zawarcia kontraktu a terminem jego płatności co powoduje wzrost zobowiązań lub zmniejszenie należności.
   • Ryzyko transakcyjne (kontraktowe) zmniejsza prawidłowe ułożenie stosunków kontraktowych między podmiotami transakcji. Dotyczy ono oprócz kapitału zaangażowanego bezpośrednio w transakcję również kapitału pośredniego, czyli możliwość poniesienia strat związanych z niewykonaniem lub zły wykonaniem transakcji przez kolejne podmioty w niej uczestniczące. Ryzyko to może występować przy transakcjach zwykłych, gdy istnieje niebezpieczeństwo niedotrzymania zobowiązań kontraktowych, poprzez odmowę wykonania kontraktu lub świadome dostarczeniu towarów wadliwych lub w niedostatecznej ilości. Występuje ono również w transakcjach innego rodzaju i związane jest z niebezpieczeństwem np. niedotrzymania zobowiązań przez partnerów handlowych, powierzeniem praw przedstawicielowi lub agentowi, umową komisu tzw. ryzyko komisowe itp.
3. RYZYKO POLITYCZNE do którego zaliczamy:
   • ryzyko zawieszenia lub anulowania transakcji z przyczyn politycznych (zamieszki, wojna),
   • ryzyko wprowadzania różnorodnych ograniczeń po zawarciu transakcji,
   • ryzyko zawieszenia przez administrację państwową płatności wobec zagranicy,
   • ryzyko urzędowej decyzji konwersji waluty lub zmiany kursu walutowego,
   • ryzyko rekwizycji lub konfiskaty towaru przez władze państwowe.
4. INNE RODZAJE RYZYKA:
   • ryzyko strat będących rezultatem działania sił przyrody np. mgła, sztorm, trzęsienie ziemi, uderzenia pioruna,
   • ryzyko strat będących rezultatem działań ludzkich np. działania przestępczego: kradzież, rabunek; następstw konfliktów społecznych: strajki, zamieszki czy występującego z winy osób uczestniczących przy załadunku, przewożeniu czy składowaniu.

Cel oszacowania ryzyka

Celem oszacowania ryzyka jest przedstawienie konkretnych informacji w tym danych liczbowych oraz zrealizować analizę odnośnie stwierdzonego ryzyka. Można też podkreślić, że w ramach szacowania ryzyka możemy zobaczyć rodzaje ryzyka i zobaczyć słabe punkty struktury. Dzięki strategi i polityce możemy ułatwić podjęcie decyzji odpowiadając na pytanie: kiedy, w jaki sposób i w jakim zakresie zostanie dokonane oszacowanie ryzyka. Aby oszacować to ryzyko musimy wiedzieć jakie są cele i granice ustalone przez przedsiębiorstwo. Dzięki nim ustalone są górne i dolne granice ryzyka.

Celem zidentyfikowania ryzyka jest przewidzenie sytuacji, w której mogłoby dojść do utrudnień. Identyfikacja ta obejmuje ustalenie źródła i przyczyny, które mogą wpływać na nieosiągnięcie celu (T. T. Kaczmarek 2010, s.20)

Aby uniknąć ryzyka możemy skorzystać ze strategi tj.:

• unikanie ryzyka,
• zmniejszanie ryzyka,
• przeniesienie ryzyka,
• akceptacja ryzyka lub jego kompensacja.

Ryzyko w transakcjach międzynarodowych — artykuły polecane

Cena transferowa — Ryzyko kursowe — Arbitraż — Ryzyko cenowe — Internacjonalizacja — Agencyjna teoria przedsiębiorstwa — Wymiana — Ryzyko polityczne — Rynek ubezpieczeń

Bibliografia

• Białecki K., Dorosz A., Januszkiewicz W. (1993), Słownik handlu zagranicznego, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Budzowski K., Wydymus S. (2007), Problemy handlu międzynarodowego, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Kaczmarek T. (2008), Ryzyko i zarządzanie ryzykiem. Ujęcie interdyscyplinarne, Difin, Warszawa
• Konecka S. (2007), Ryzyko a relacje w świecie dostaw, Koncepcje i strategie logistyczne, nr 1
• Najlepszy E. (2013), Finanse międzynarodowe przedsiębiorstw, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Olkiewicz A. (2012), Ryzyko i jego wpływ na decyzje przedsiębiorstw, Zeszyty naukowe uniwersytetu Szczecińskiego nr 737
• Osiatyński L. (1983), Ryzyko w transakcjach handlu zagranicznego, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Polak P. (2013), Ryzyko można dzielić, Eurologistics nr 5

Autor: Gabriela Hołówka, Natalia Ryś