Bezrobotny

Bezrobotny to osoba niezatrudniona i nie wykonująca pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie, służbie albo innej pracy zarobkowej, albo, jeżeli jest osobą niepełnosprawną, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w minimum połowie etatu. Bezrobotny to osoba nie ucząca się, pełnoletnia, w wieku produkcyjnym, nie odbywa kary pozbawienia wolności, która nie nabyła prawa do renty (i podobnych), oraz nie posiada więcej niż 2ha powierzchni rolnej. Liczbę bezrobotnych mierzy się w określonym punkcie w czasie, jest to zasób.

Poziom bezrobocia

W Polsce od lat poziom bezrobocia maleje, jednak w wielu branżach podaż pracowników jest zbyt mała. Brakuje w kraju wykwalifikowanych specjalistów takich jak hydraulicy, elektrycy czy kierowcy samochodów ciężarowych i autokarów. Polscy pracownicy chętnie korzystają z ofert firm z zachodu i tam podejmują się pracy zarobkowej. Zapotrzebowanie nie jest pokryte z wielu względów. Są nimi między innymi wysoka ilość pracowników chcących pracować umysłowo, czy brak doświadczenia wśród absolwentów szkół wyższych. Również prawo w ogranicza możliwość pracodawców poprzez reglamentacje czy Kodeks Pracy. Wprowadzone zmiany (2016-2018) odczuwalnie poprawiły prestiż pracy pracowników wymuszając na pracodawcach oferowanie kosztowniejszych warunków zatrudnienia co wpłynęło na przybycie pracowników ze wschodu gdyż wynagrodzenie jest atrakcyjniejsze, ale od pracownika wymaga się większego nakładu (skuteczności) pracy.

Kierunki przepływu osób na rynku pracy

Napływ do grupy bezrobotnych

Napływ osób do grupy bezrobotnych jest nieodłączną częścią rynku pracy. Przyczyny, które prowadzą do tego przepływu, są różnorodne i zależą od wielu czynników. Jednym z głównych powodów jest zwolnienie z pracy. Może to wynikać z różnych czynników, takich jak restrukturyzacja przedsiębiorstwa, redukcja zatrudnienia, bankructwo firmy czy też związane z tym konieczność zwolnień grupowych. Innym powodem napływu do grupy bezrobotnych może być również zakończenie umowy o pracę, na przykład z powodu wygaśnięcia umowy na czas określony lub dobrowolnego odejścia z pracy. Dodatkowo, osoby młode wchodzące na rynek pracy mogą również zostać sklasyfikowane jako bezrobotne, ponieważ nie znalazły jeszcze żadnej pracy.

Odpływ z grupy bezrobotnych

Odpływ osób z grupy bezrobotnych oznacza, że przechodzą one z bezrobocia do zatrudnienia. Może to wynikać z różnych czynników, takich jak znalezienie nowej pracy, podjęcie działalności gospodarczej, rezygnacja z poszukiwania pracy lub osiągnięcie wieku emerytalnego. W niektórych przypadkach osoby mogą również przestać być uznawane za bezrobotne ze względu na wygaśnięcie uprawnień do zasiłku dla bezrobotnych lub brak spełnienia wymogów urzędu pracy, takich jak aktywne poszukiwanie pracy czy uczestnictwo w szkoleniach.

Osoby bezrobotne niezarejestrowane w urzędach pracy

Istnieje grupa osób, które są bezrobotne, ale nie są zarejestrowane w urzędach pracy. Są to osoby, które nie korzystają z usług urzędów pracy lub nie spełniają kryteriów rejestracji, takich jak aktywne poszukiwanie pracy czy uczestnictwo w szkoleniach. Mogą to być osoby, które z różnych powodów zrezygnowały z poszukiwania pracy, takie jak brak perspektyw na znalezienie pracy, decyzja o przejściu na emeryturę lub podejmowanie innych form dochodów, na przykład z pracy nieformalnej. Istnieją również osoby, które nie są świadome możliwości rejestracji w urzędach pracy lub które nie spełniają kryteriów, aby móc zarejestrować się jako bezrobotne. Dlatego ważne jest uwzględnienie tej grupy osób przy analizowaniu bezrobocia (Begg D., 2007, s. 248-249).

Metody pomiaru bezrobocia

W Polsce w można wyróżnić dwie metody pomiaru bezrobocia, a co za tym idzie definiujące w odmienny sposób bezrobotnego.

Pierwsza metoda jest wykorzystywana w statystyce urzędów pracy. Wówczas bezrobotnymi są osoby (według stanu prawnego na rok 1995, określonego w Ustawie o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu z dnia 14 grudnia 1994 r. Zob. Kwartalna informacja o rynku pracy, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, sierpień 1995 s. 1):

• " zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia w ramach stosunku pracy,
• pozostające bez pracy i nie uczące się w szkole z wyjątkiem szkół wieczorowych i zaocznych,
• zarejestrowane w urzędzie pracy, jeżeli:
  • ukończyły 18 lat,
  • kobiety nie ukończyły 60 lat, a mężczyźni 65 lat,
  • nie nabyły prawa do emerytury,
  • nie są właścicielami lub posiadaczami gospodarstwa rolnego,
  • nie prowadzą pozarolniczej działalności gospodarczej". (Milewski R., 2003, s. 399)

Druga metoda jest wykorzystywana w badaniach aktywności ekonomicznej ludności (w skrócie: BAEL). Bezrobotny musi spełniać równocześnie trzy warunki:

• w okresie badanego tygodnia nie może pracować
• aktywnie poszukuje pracy
• jest gotowy do podjęcia pracy w badanym bądź następnym tygodniu (Milewski R., 2003, s. 399)

Czynniki paradoksalnie wpływające na poziom bezrobocia

Brak wykwalifikowanych specjalistów w Polsce

W Polsce brakuje wykwalifikowanych specjalistów w wielu dziedzinach. Brakuje przede wszystkim hydraulików, elektryków, kierowców samochodów ciężarowych i wielu innych zawodów. Ta sytuacja wynika z kilku czynników. Po pierwsze, polska edukacja zawodowa nie jest wystarczająco rozwinięta. Istnieje niedobór odpowiednich szkół i programów nauczania, które mogą przygotować młodych ludzi do pracy w tych specjalistycznych branżach. W rezultacie, wielu absolwentów szkół średnich nie posiada odpowiednich umiejętności i kwalifikacji, które są wymagane na rynku pracy. Po drugie, brak inwestycji w rozwój zawodowy i szkolenia pracowników. Wiele firm i przedsiębiorstw nie inwestuje w rozwój swojej kadry, co prowadzi do stagnacji umiejętności pracowników i braku możliwości awansu. W rezultacie, brakuje wykwalifikowanych specjalistów, którzy mogliby zaspokoić popyt na konkretne zawody.

Oznacza to, że z jednej strony istnieje duże zapotrzebowanie na specjalistów, ale jednocześnie osoby poszukujące pracy nie posiadają kompetencji niezbędnych do wykonywania prac specjalistycznych. Rośnie zatem bezrobocie strukturalne mimo braku pracowników.

Emigracja Polaków w poszukiwaniu pracy za granicą

Wielu młodych i wykwalifikowanych Polaków decyduje się na wyjazd do krajów zachodnich, gdzie mają większe szanse na znalezienie lepiej płatnej pracy. Kraje zachodnie oferują lepsze warunki pracy, wyższe płace i lepsze perspektywy rozwoju zawodowego. W Polsce często brakuje możliwości awansu, a pensje są niskie w porównaniu do innych krajów.

Występuje zatem zjawisko drenowania rynku pracy. Osoby zaradne, odważne, przedsiębiorcze częściej emigrują. Osoby mniej zaradne, bierne, niewykazujące zachowań przedsiębiorczych częściej pozostają w kraju. Cechy te powodują, że osoby takie rzadziej znajdują pracę i niejednokrotnie pozwalają się wypchnąć z rynku pracy. Cechy te tylko częściowo są zależne od tych osób. Zależą także od środowiska, w którym się wychowały, postaw w rodzinie, wykształcenia. Przywrócenie takich osób na rynek pracy jest szczególnie trudne.

Podnoszenie płacy minimalnej

Niektóre negatywne czynniki związane z pracą mogą skłaniać bezrobotnych do pozostania w bezrobociu, pomimo dostępnych możliwości zatrudnienia. Niskie wynagrodzenie, brak perspektyw rozwoju zawodowego, nieodpowiednie warunki pracy czy nadmierne obciążenie pracą to tylko niektóre z czynników, które mogą wpływać na decyzję o pozostaniu bezrobotnym. Jednym z powodów takiego zachowania może być obawa przed ryzykiem i niepewnością związaną z podjęciem nowego zatrudnienia. Bezrobotni mogą obawiać się, że nowa praca nie spełni ich oczekiwań, nie zapewni stabilności finansowej lub nie będzie zgodna z ich umiejętnościami i zainteresowaniami.

Koszty dojazdów do pracy oraz wynikające z podjęcia pracy, np. koszt opiekunki mogą być wyższe niż dochody z tytułu wykonywania pracy. Przykładowo, podniesienie płacy minimalnej powoduje, że legalne zatrudnienie opiekunki staje się droższe. Jednocześnie nie zwiększają się pensje osób, które dotychczas zarabiały powyżej pensji minimalnej. W efekcie wykonywanie pracy mniej się opłaca, a gorzej zarabiające osoby wypychane są na bezrobocie. Jest to sytuacja niebezpieczna dla tych osób, ponieważ już kilka miesięcy na bezrobociu wpływa na psychikę w sposób, który znacząco utrudnia ponowne podjęcie pracy.

Działania państwa i polityka rynku pracy

Rola polityki rynku pracy w zarządzaniu bezrobociem

Jednym z głównych celów polityki rynku pracy jest aktywizacja zawodowa bezrobotnych. Państwo powinno inwestować w szkolenia i edukację, aby zwiększyć umiejętności i kwalifikacje osób bezrobotnych. Programy szkoleniowe i programy wymiany zawodowej mogą pomóc w dostosowaniu się do zmieniających się warunków rynkowych i zwiększeniu szans na zatrudnienie.

Ponadto, polityka rynku pracy powinna promować przedsiębiorczość i wspierać tworzenie nowych miejsc pracy. Państwo może wprowadzać różnego rodzaju zachęty, takie jak ulgi podatkowe czy dotacje, które zachęcają przedsiębiorców do tworzenia nowych miejsc pracy. Wspieranie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw może przyczynić się do wzrostu zatrudnienia i redukcji bezrobocia.

Partnerstwo publiczno-prywatne jako forma wspierania bezrobotnych

Współpraca między sektorem publicznym a prywatnym może obejmować różne formy, takie jak programy stażowe, praktyki zawodowe czy umowy o pracę na czas określony. Partnerstwo publiczno-prywatne może pomóc w tworzeniu nowych miejsc pracy, zapewnieniu szkoleń i wsparcia dla bezrobotnych oraz w promowaniu aktywizacji zawodowej.

Ważnym aspektem partnerstwa publiczno-prywatnego jest również dostarczanie informacji i poradnictwa dla osób bezrobotnych. Państwo i partnerzy prywatni mogą wspólnie tworzyć centra informacyjne, gdzie bezrobotni mogą uzyskać pomoc w poszukiwaniu pracy, tworzeniu CV, rozwijaniu umiejętności miękkich i innych aspektach związanych z poszukiwaniem zatrudnienia.

Wpływ globalnej konkurencji na rynek pracy i bezrobocie

Wzrost globalnej konkurencji ma istotny wpływ na rynek pracy i bezrobocie. Wprowadzenie nowych technologii, globalizacja rynków i zmiany w strukturze gospodarki mogą prowadzić do utraty miejsc pracy w niektórych sektorach. Jednocześnie, globalna konkurencja może otworzyć nowe możliwości zatrudnienia w innych sektorach.

W odpowiedzi na te wyzwania, państwo powinno dążyć do tworzenia elastycznego rynku pracy, który będzie w stanie dostosować się do zmian. Polityka rynku pracy powinna stawiać na rozwój sektorów innowacyjnych i nowych technologii, które mogą generować nowe miejsca pracy. Jednocześnie, państwo powinno inwestować w reedukację i przekwalifikowanie osób, które utraciły pracę z powodu zmian na rynku.

Dopasowanie umiejętności i kwalifikacji a bezrobocie strukturalne

Dopasowanie umiejętności i kwalifikacji jest kluczowym czynnikiem wpływającym na bezrobocie strukturalne. Wielu bezrobotnych ma trudności ze znalezieniem pracy, ponieważ ich umiejętności i kwalifikacje nie są dostosowane do wymagań rynku.

Państwo powinno inwestować w system edukacji, który będzie skupiał się na rozwijaniu umiejętności, które są potrzebne na rynku pracy. Programy szkoleniowe, praktyki zawodowe i staże mogą pomóc w dostosowaniu umiejętności osób bezrobotnych do potrzeb pracodawców.

Ponadto, państwo powinno wspierać tworzenie partnerstw między szkołami i uczelniami a przedsiębiorstwami. Współpraca ta może pomóc w dostosowaniu programów nauczania do wymagań rynku i lepszym przygotowaniu absolwentów do wejścia na rynek pracy.

Wykluczenie społeczne i izolacja bezrobotnych

Bezrobocie może prowadzić do wykluczenia społecznego i izolacji bezrobotnych. Osoby bez pracy często odczuwają brak pewności siebie, utratę tożsamości zawodowej i poczucie bezwartościowości. W rezultacie, mogą się izolować społecznie i tracić kontakt z rynkiem pracy.

Polityka rynku pracy powinna skupiać się na zapobieganiu wykluczeniu społecznemu i izolacji bezrobotnych. Państwo powinno inwestować w programy wsparcia psychologicznego i społecznego, które pomogą osobom bezrobotnym w zachowaniu pozytywnego podejścia i integracji społecznej.

Partnerstwo publiczno-prywatne może również odegrać istotną rolę w zwalczaniu wykluczenia społecznego. Współpraca z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami może pomóc w dostarczaniu pomocy i wsparcia dla osób bezrobotnych w różnych aspektach ich życia.

Bezrobotny — artykuły polecane

Aktywność zawodowa — Wiek produkcyjny — Bezrobocie frykcyjne — Średnie wynagrodzenie — Stopa zatrudnienia — Badanie aktywności ekonomicznej ludności — Minimalna stawka godzinowa — Praca dorywcza — Siła robocza

Bibliografia

• Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (2007), Ekonomia. Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Kaczmarek B., Roge M. (2017), Wykorzystanie funduszy unijnych jako forma przeciwdziałania bezrobociu
• Milewski R. (red.) (2022), Elementarne zagadnienia ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Samuelson P., Nordhaus W., (2007), Ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Słupska-Kwatkowska K. (2011), Praca - możliwość zaspokajania potrzeb - perspektywy, czyli o tym, co robić, by ta triada mogła się urzeczywistnić
• Walendzik, Nowacki, (2017), Brak zawodowych kierowców zagrożeniem dla przedsiębiorstw transportu drogowego, Autobusy, nr 12

Autor: Sawicka Karolina, Brzózka Adrian