Polityka handlowa

Polityka handlowa to różne formy aktywności ekonomicznej rządów zmierzających do oddziaływania na rozmiary, kierunki oraz strukturę obrotów w handlu zagranicznym (P. Krugman 1997, s. 133)

TL;DR

Polityka handlowa to działania rządów mające wpływ na handel zagraniczny. Instrumenty polityki handlowej to m.in. cła, kontyngenty, bariery pozataryfowe i subwencje eksportowe. Polityka wolnego handlu polega na braku restrykcji i opiera się na idei maksymalizacji korzyści z wymiany handlowej. Protekcjonizm gospodarczy to polityka ochrony produkcji krajowej przed konkurencją zagraniczną. Obejmuje stosowanie różnych środków ochronnych i wspieranie rodzimych producentów.

Instrumenty polityki handlowej

• Cła - jest najprostszym instrumentem polityki handlowej. Oznacza obciążenia podatkowe przy imporcie produktów. Cło od ilości stanowi stałą opłatę nakładaną na każdą jednostkę produktu importowanego, cło od wartości stanowi opłatę stanowiącą ułamek wartości produktu importowanego.
• Ograniczenia ilościowe - inaczej kontyngenty lub kwoty importowe, oznaczają wprowadzenie górnego pułapu importu określonych towarów do danego kraju.
• Bariery pozataryfowe - to przepisy administracyjne dyskryminujące towary zagraniczne w porównaniu z krajowymi.
• Subwencje eksportowe - to różne formy pomocy finansowej, udzielanej przez państwo krajowym eksporterom w celu wzmocnienia ich pozycji konkurencyjne wobec producentów zagranicznych (D. Begg 2003, s. 405-406)

Polityka wolnego handlu

W czystej postaci polityka wolnego handlu oznacza brak jakichkolwiek środków bezpośredniego wpływu na stosunki handlowe z zagranicą, a stosowanie instrumentów restrykcji zostaje zastąpione przez politykę negocjacji, w rezultacie której uzgadnia się sposób regulowania zakresu dostępu do narodowych rynków dóbr, usług i czynników produkcji.

Nie występują w nim żadne bariery handlowe, natomiast kraje nie prowadzą działań o charakterze interwencyjnym w obszarze wymiany z zagranicą. Koncepcja wolnego handlu opiera się na idei, która mówi, że tylko przy swobodnej konkurencji na rynkach, realne jest optymalne zastosowanie czynników produkcji oraz uzyskanie maksymalnych korzyści z wymiany handlowej z zagranicą. Zwolennicy tej polityki uważają, że jest ona głównym źródłem wspólnego dobrobytu, natomiast jakiekolwiek odstępstwa od idei wolnego handlu, powodują uszczuplenie pożytku uczestników międzynarodowego podziału pracy. Teoria wolnego handlu, która jest rozpatrywana z perspektywy wybranego państwa, który uczestniczy w wymianie, uważa dobrobyt narodowy za główny cel polityki gospodarczej i próbuje pokazać, że wolny handel dąży do maksymalizacji. Wolny handel w wielu państwach zawęża się tylko do niektórych sektorów gospodarki, szczególnie tych, w których jest wysoka konkurencyjność. W odniesieniu do innych branż podejmują one w dużej mierze działania interwencyjne, ponieważ chcą one chronić krajową produkcję na rynkach za granicą. Według ekonomistów koncepcja wolnego handlu jest uznawana za najlepsze rozwiązanie dla światowej gospodarki, ponieważ poszczególne kraje czerpią wiele korzyści ze swobodnej wymiany towarowej. Korzyści czerpiące z polityki wolnego handlu można podzielić na dwie grupy. Pierwsza grupa dotyczy korzyści, jakie uzyskuje konsument, poprzez zwiększenie liczby oferowanych dóbr zarówno dzięki obniżeniu poziomu ceny, jak i wymianie handlowej. Dzięki wymianie wzrastają możliwości wzrostu i wyboru dobrobytu konsumenta, inaczej zwanym poziomem użyteczności. Druga grupa korzyści dotyczy sfery produkcyjnej i opiera się na tym, że w wyniku specjalizacji ma miejsce transfer zasobów z sektora o niższej efektywności do sektora, w którym efektywność jest wyższa. Teoria wolnego handlu, która oparta jest na zasadach liberalnej gospodarki rynkowej, została ustalona przez przedstawicieli klasycznych teorii - A. Smith oraz D. Ricardo, wierzących, że wyeliminowanie wszelkich przeszkód w swobodnej wymianie towarowej umożliwia krajową specjalizację i użycie niekompletnych światowych zasobów. Wolny handel ma na celu osiągnięcie przez wszystkich uczestników zamianę korzyści, które są zależne od ilości, wartości, struktury towarowej oraz geograficznych handlowych obrotów (E. Bombińska 2012, s. 220-223)

Protekcjonizm gospodarczy

To polityka ochrony produkcji krajowej lub rynku narodowego przed konkurencją zagraniczną za pomocą różnego rodzaju środków administracyjnych (przede wszystkim ceł, ale także zakazów importu) oraz stymulowaniu rodzimych producentów i eksporterów poprzez stosowanie dopłat, ulg podatkowych czy gwarancji kredytowych (Z. Dach 2004, s. 213-214) Według ekonomistów protekcjonizm nie jest uzasadniony, lecz znalazł odzwierciedlenie w GATT/WTO, kiedy państwa, które się rozwijają na podstawie specjalnego oraz różnorodnego traktowania, utrzymywały wyższy poziom protekcjonizmu. Jeden z najważniejszych motywów protekcjonizmu to ochrona przed konkurencją z zagranicy raczkujących przemysłów. Czasowa ochrona raczkujących przemysłów może doprowadzić do wystarczających przesłanek protekcji handlowej. Nie może istnieć tak zwany monopol narodu, który dysponuje olbrzymim przemysłem. Wtedy trzeba zwyciężać trudności przy pomocy polityki protekcyjnej, używając cła wychowawcze, które chronią jeszcze osłabiony przemysł. Kolejnym motywem tej idei jest poprawa warunków handlu. Wprowadzając cło importowe albo cło eksportowe, można poprawić warunki handlu i w rezultacie podnieść dobrobyt krajowy. Taka okoliczność występuje wtedy, kiedy protekcjonizm powoduje obniżenie cen produktów, które są importowane do państwa, gdy wzrost protekcji nakłania dostawców z zagranicy do obniżenia cen oferowanych przez nich towarów albo kiedy wspieranie eksportu zwiększa ceny towarów (W. Dugiel 2013, s. 24-27)

Polityka handlowa — artykuły polecane

Polityka proeksportowa — Protekcjonizm — Cło — Polityka protekcyjna państwa — Bariery pozataryfowe — Import — Dumping — Merkantylizm — Cena transferowa

Bibliografia

• Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (2007), Ekonomia. Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Bombińska E., Pera B., Wydymus S. (2012), Handel międzynarodowy w warunkach kryzysu gospodarczego, CeDeWu Sp. z o. o., Warszawa
• Dach Z., Szopa B. (2004), Podstawy makroekonomii, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków
• Dugiel W. (2013), Światowy system handlu, nowe wyzwania i próby reform, Oficyna wydawnicza, Warszawa
• Krugman P., Obstfeld M. (1997), Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Sadowski R. (2012), Perspektywy umowy o wolnym handlu UE - Ukraina, "Komentarze OSW", Nr 92

Autor: Krzysztof Wąsowicz, Weronika Jaśkowska