Doktryna

Doktryna - (z łac. doctrina - nauczanie, wiedza) to system poglądów, twierdzeń i założeń z danej dziedziny wiedzy. W zależności od rodzaju doktryny definicja jest różna.

Istnieje wiele rodzajów klasyfikacji doktryn. Często łączą się one ze sobą wieloma wątkami, dlatego ciężko jest dokładnie rozdzielić poszczególne z nich. Na przykład doktryny polityczne, które zawierają w sobie odniesienia do aspektów społecznych, czy to religijnych czy etycznych (Tokarczyk R. 2010).

TL;DR

Artykuł omawia różne rodzaje doktryn, takie jak ekonomiczne, polityczne, religijne i wojenne. Doktryny są systemami poglądów i założeń, które wpływają na rozwój danej dziedziny wiedzy. W artykule przedstawione są przykłady różnych doktryn, takich jak liberalizm gospodarczy, turkusowe zarządzanie, doktryna laisser faire, konserwatyzm, socjalizm, faszyzm, komunizm, doktryny religijne i doktryny wojskowe. Doktryny często łączą się z innymi dziedzinami, takimi jak etyka, psychologia i ekonomia. Istnieje wiele innych rodzajów doktryn, takich jak doktryna polityki zagranicznej, doktryna precedensu, leseferyzm, relatywizm kulturowy i paternalizm.

Doktryna ekonomiczna

Mieści się w niej ogół twierdzeń i postulatów filozoficznych oraz założeń i przekonań związanych z dziedziną ekonomii. Twierdzenia te są podstawą do tworzenia teorii ekonomicznych (w zakresie między innymi zarządzania jak i mikro i makro ekonomii). Potocznie często mylona z nauką, systemem czy teorią, a w praktyce odnosi się de facto do różnego rodzaju stwierdzeń ogólnych, które wpływały i wciąż wpływają na rozwój zjawisk ekonomicznych (Britannica - Edycja Polska, Tom 9 1999).

Dobrym przykładem doktryny ekonomicznej jest liberalizm gospodarczy. Stwierdzono w niej, że gospodarka sama w sobie dąży do zrównoważonego rozwoju i przez to państwo nie powinno ingerować w jej procesy. Po tym możemy zauważyć, iż doktryny ekonomiczne i polityczne ściśle się ze sobą łączą. Patrząc na rzeczywistość, niezaprzeczalnym faktem jest to, że dyskusje na temat sposobu wpływu polityki kraju na jej gospodarkę, wciąż dzielą ekonomistów, co daje początek ciągle nowym pomysłom i ideą, które stają się nowymi doktrynami ekonomicznymi. Zarządzanie, jako element ekonomii, wlicza się w kategorię doktryn ekonomicznych. Mnogość teorii i sposobów zarządzania przyczyniło się do stworzenia i spisania doktryn właśnie w tej dziedzinie nauki. Pan Andrzej Jacek Blikle napisał książkę "Doktryna Jakości", w której zawarł pomysły i swoje spostrzeżenia. Jego znanym już podejściem do prowadzenia organizacji jest turkusowe zarządzanie. Cechuje się brakiem hierarchii, a jako główny cel obiera sobie samoorganizację.

Kolejną doktryną z dziedziny zarządzania jest doktryna laisser faire, która mówi o sposobie traktowania personelu. Ma ona ścisły związek z rozwojem zarządzania personelem.

Doktryna polityczna

Według pana Andrzeja Sylwestrzaka doktryna to "historycznie ukształtowany pogląd, wyjaśniający powstanie, organizację, funkcjonowanie państwa i prawa, wskazujący zarazem ich cele". Termin "doktryna", a propos doktryny politycznej, nierzadko budzi wątpliwości, gdyż oznacza ona przeważnie wizję rzeczywistości politycznej przedstawioną w sposób schematyczny i dodatkowo nie można jej modyfikować (Sylwestrzak A. 2015).

Analizy doktryn politycznych bardzo często zawierają w sobie elementy socjologii, psychologii czy ekonomii a ponadto łączą się z innymi doktrynami np. etycznymi, religijnymi, prawniczymi itp. Pojęcie "doktryna polityczna" bardzo silnie wiąże się z innym, a mianowicie "myśl polityczna". W podręcznikach o historii tych właśnie doktryn możemy znaleźć rozdziały takie jak (Sylwestrzak A. 2015):

• "Myśl polityczna Marka Tuliusza Cycerona"
• "Myśl polityczna Świętego Augustyna"
• "Myśl polityczna Jeana - Jacques’a"

Ponadto poruszane są tematy np. liberalizmu, socjalizmu, faszyzmu czy komunizmu (Sylwestrzak A. 2015).

Na to jak wyglądają pojedyncze doktryny polityczne wpłynęło wiele czynników, możemy podać wydarzenia takie jak np. wybuch rewolucji francuskiej, I i II wojna światowa czy chociażby różnego rodzaju zrywy narodowościowe (Tokarczyk R. 2010). Co więcej w "Doktrynie Faszyzmu" Benito Mussoliniego, możemy przeczytać, iż jego zdaniem doktryna (a zwłaszcza jego własna) powstaje z powodu ludzkiej potrzeby działania, ale też sama w sobie jest działaniem. Pisze również o tym, że zaczyna się od plątaniny idei i przewidywań, a po latach określa się w konkretne punkty i tworzy doktrynę (Mussolini B. 1935).

Tak jak same doktryny możemy podzielić na kilka rodzajów, tak polityczne również się dzielą:

• Konserwatywne (mają na celu zachować istniejące stosunki polityczne)
• Rewolucyjne (mają na celu wprowadzenie zmian przez rewolucje)
• Reformistyczne (mają na celu stopniowe wprowadzenie zmian)
• Reakcyjne (mają na celu przywrócić starego ładu politycznego, często jest łączona z doktryną konserwatywną)

Doktryna religijna

Skupia ona swoją uwagę na sferze sacrum. Mówi o tym, w jaki sposób powstał wszechświat i człowiek, oraz jakimi cechami charakteryzuje się bóg danej religii. Opisywane są w księgach świętych cuda i wydarzenia, które udowadniają prawdziwość i słuszność wiary. Ponadto doktryny religijne określają sposób życia jej wyznawców, tłumaczą ich zachowania oraz zasady. Zalicza się je, jako jeden z elementów systemu religijnego.

Same doktryny, czyli myśli religijne są od wieków przekazywane ustnie, przez kapłanów oraz wyznawców danych religii, co łączy się z tym, że na przestrzeni wieków formowały się i zmieniały (Ptaszek R.2016). Pisemną wersją doktryny religijnej są księgi święte, od chrześcijańskiego Starego i Nowego Testamentu, poprzez Tanach, czyli świętą księgę judaizmu, Rygwede najstarszą księgę świętą hinduizmu, aż po religie New Age.

Doktryna wojenna

W zależności od źródeł również nazywana doktryną wojskową. Zawiera się w niej oficjalne zdanie danego państwa o jego charakterze wojen oraz sposobie wykorzystania sił zbrojnych. Możemy dowiedzieć się z niej o działaniach zbrojnych i koalicjach na wypadek wojny. W zależności od położenia geograficznego kraju i jego możliwości ekonomicznych taką doktrynę opiera się na doświadczeniach z odbytych już wojen oraz na przewidywaniach ewentualnych zagrożeń zewnętrznych (Popularna Encyklopedia Powszechna, 1994).

W Polsce istnieje strona rządowa Centrum Doktryn i Szkolenia Sił Zbrojnych, która ma na celu szeroko pojęte prace związane z siłami zbrojnymi kraju i ich działaniami.

Inne doktryny

Oprócz wyżej wymienionych jest wiele innych doktryn, które skupiają się na innych kontekstach, ale wciąż przeplatają się w nich wspólne aspekty. Innymi przykładami doktryn są np.:

• doktryna polityki zagranicznej - są to zasady, mówiące o sposobie polityki zagranicznej danego państwa, przykładowe to Doktryna Estrady - Meksyk, Doktryna Kennedy’ego - Stany Zjednoczone.
• doktryna precedensu - mówi ona o zasadach a propos roli wyroku sądowych, dzieli się je na dwa rodzaje: wiążącego i perswazyjnego precedensu.
• leseferyzm - mówi o tym, że państwo nie powinno wywierać wpływu na gospodarkę, powinno ograniczyć się do utrzymywania porządku.
• relatywizm kulturowy - jako doktryna sformułowana w XX wieku. Mówi o umiejętności zauważania i akceptowania mnogości kultur.
• paternalizm - jako doktryna ekonomiczna mówi o autorytarnym sposobie zarządzania, oraz silnym wpływie ośrodka kierowniczego na społeczeństwo.

Doktryna — artykuły polecane

Etyka — Antropologia kulturowa — Nauki społeczne — Relatywizm kulturowy — Dziedzictwo kulturowe — Świadomość społeczna — Merytokracja — Friedrich Engels — System społeczny

Bibliografia

• Blikle A. (2018), Doktryna jakości (wydanie II turkusowe) - rzecz o turkusowej samoorganizacji, Wydawnictwo Onepress, Warszawa
• Fogra (1995), Popularna Encyklopedia Powszechna, Wydawnictwo Oficyna Wydawnicza Fogra, Kraków
• Grzesiak K. (red.) (1999), Britannica - Edycja Polska, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań
• Mussolini B. (1935), Doktryna faszyzmu, Wydawnictwo Nakładem Filomaty, Lwów
• Ptaszek R. (2016), Nowa era religii? Ruch New Age i jego doktryna - aspekt filozoficzny, Wydawnictwo KUL, Lublin
• Sylwestrzak A. (2015), Historia doktryn politycznych i prawnych, Wydawnictwo Wolters Kluwer SA, Warszawa
• Tokarczyk R. (2010), Współczesne doktryny polityczne, Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska, Warszawa

Autor: Gabriela Ocieczek