Definicja controllingu

Definicja controllingu
Polecane artykuły
Paradygmaty zarządzania Planowanie zasobów ludzkich William Conway Zarządzanie strategiczne Audyt informatyczny Teoria zarządzania System zarządzania Howard Coonley Polityka personalna

Controlling to obejmujący całe przedsiębiorstwo, skoordynowany i zintegrowany, wspierany komputerowo system wspomagania w procesie strategicznego i operacyjnego zarządzania przedsiębiorstwem poprzez koordynacje planowania (ustalania celów przedsiębiorstwa), kontroli (porównania stanu faktycznego z zamierzeniami; analiza odchyleń), kierowania (przeprowadzenia działań korygujących), organizowania (zapewnienia swobodnej komunikacji pomiędzy ośrodkami decyzyjnymi) oraz motywowania (stosowania systemu wynagrodzania w zależności od efektywności). W krótkim okresie controlling przybiera postać zysku, zaś w okresie długim przedstawia się on jako pewność istnienia i rozwoju przedsiębiorstwa.

Controlling bywa też definiowany jako nowa funkcja zarządzania, a dokładniej jako międzyfunkcja - łączy ona w sobie elementy planowania, dyspozycji, kontroli, analizy i zasilania w informacje. Utożsamia się go również z advocatus diaboli. W tym znaczeniu controlling ma na celu pobudzenie kadry kierowniczej do twórczego niepokoju, po to, aby sprowokować ją i tym samym pomóc jej w podejmowaniu lepszych, wielopłaszczyznowych decyzji.

Zadania controllingu

• wyszukiwanie i rozpoznanie celów strategicznych i operatywnych, pomaga w ich formułowaniu, nadzoruje ich realizacje i skutki.
• wyszukiwanie i rozpoznanie właściwiej drogi na przyszłość.
• wyszukiwanie i rozpoznanie wąskich gardeł.
• wprowadzenie miarodajnej kalkulacji kosztów i wydajności.
• tworzenie wskaźników i mierników oceny sytuacji finansowej.
• tworzenie i ciągła aktualizacja struktury systemu planowania finansowego.
• stworzenie odpowiedniego systemu informacyjnego (bieżąca kontrola i porównywanie zaplanowanych celów z faktycznie osiągniętymi wynikami).
• rozwiązywanie wysoce skomplikowanych wzajemnych związków między przedsiębiorstwem a otoczeniem.
• umożliwia stworzenie normy (imperatywu), która skłoni kadrę kierowniczą jak i ich bezpośrednich wykonawców do postępowania zgodnie racjonalnością ekonomiczną i interesem przedsiębiorstwa.
• pozwala na wybór najbardziej optymalnej metody i techniki do wykonywania nowych zadań i analiz oraz stworzenie nowych metod badawczych (np. "systemy wczesnego ostrzegania").

Cele controllingu

• Zabezpieczenie samoregulacji systemu przedsiębiorstwa.
• Centralizacja informacji dotyczących planowania i kontroli.
• Zapewnienie elastyczności firmy.
• Potrzeba koordynacji działań.

Controlling według szkoły amerykańskiej i niemieckiej

Z uwagi na wielorakie znaczenie angielskiego terminu ‘’to control’’ (sterować, kierować, regulować) oraz na fakt, że controlling stosuje się w przedsiębiorstwach o różnorakich strukturach organizacyjnych czy sytuacji finansowej, w literaturze nie istnieje jednolita definicja controllingu. Jak twierdzi P. Preissler: "Każdy ma swoje własne wyobrażenia na temat tego, co controlling znaczy lub znaczyć powinien, tylko że każdy myśli coś innego”. (J. Nesterak 2015, s. 23). Największy wkład w zdefiniowanie tego pojęcia przypisuje się specjalistom finansowym z Niemiec oraz Stanów Zjednoczonych.

Szkoła amerykańska

Stany Zjednoczone uważane są za kolebkę controllingu we współczesnym rozumieniu tego słowa To tam, w drugiej połowie XVII wieku zauważono potrzebę kontroli zarządzania finansami publicznymi. Następnie, na skutek dynamicznego rozwoju gospodarki, pojawiają się pierwsze stanowiska controllerów w przedsiębiorstwach (koniec XIX wieku). Według amerykańskich badaczy controlling pełni funkcję pomocniczą w procesie zarządzania, zajmuje się rachunkowością. Obszar jego wpływów obejmuje dział finansów i rachunkowości, a amerykańskiego controllera porównać można do europejskiego głównego księgowego. Planowanie w controllingu amerykańskim nie jest ustrukturalizowane. Controlling pełni tu jedynie funkcje doradcze, a niezbędne do tego informacje czerpie z prostych baz danych opartych na rachunkowości . Obecnie, w gospodarce amerykańskiej, celem controllingu jest przygotowanie i wdrażanie systemu wszechstronnego systemu umożliwiającego optymalne wykorzystanie posiadanych zasobów w celu polepszenia efektywności funkcjonowania danego podmiotu, przy jednoczesnym dostrzeganiu i reagowaniu na zmiany zachodzące w jego otoczeniu.

Szkoła niemiecka

Controlling w gospodarce niemieckiej, podobnie jak w innych krajach europejskich, pojawił się w latach 60.tych XX wieku, na skutek powstawania filii korporacji amerykańskich. Największy udział w procesie dostosowania koncepcji zarządzania opartej na controllingu do warunków europejskich ma szkoła niemiecka. W myśl opracowanej przez jej przedstawicieli teorii controlling rozumiemy szerzej, jako metodę zarządzania. Jest to wszechstronny proces. Obszar działania controllingu obejmuje w tym przypadku całe przedsiębiorstwo. Controlling w tym ujęciu koncentruje się na rozbudowanych systemach informacyjnych. Wiedzę niezbędną do podejmowania decyzji controlling czerpie między innymi z rachunkowości.

Podział controllingu

Controlling można podzielić z uwagi na wielorakie kryteria. Jednym z najczęściej spotykanych jest szczebel zarządzania, Wyróżniamy wówczas controlling operacyjny i strategiczny. Z uwagi na zakres działania rozróżniamy controlling kompleksowy,produkcyjno - finansowy, finansowy. Analizując controlling pod kątem obszaru funkcyjnego dzielimy go na zaopatrzeniowy, produkcyjny, sprzedaży, badań i rozwoju (funkcje pionowe) oraz finansowy, inwestycji, projektów, personalny, marketingu, jakości i eco - controlling (funkcje poziome). Z uwagi na wielorakie znaczenie omawianego pojęcia, controlling podzielić można również w oparciu o zakres kompetencji na raportowy i zarządczy, a także ze względu na formę organizacyjną controllingu na instytucjonalny i nieinstytucjonalny.

Bibliografia

• Błoch H. (1992) Controlling rachunkowość zarządcza, CIM, Warszawa, s. 1-5*
• Jak zarządzać przedsiębiorstwem w gospodarce rynkowej, pod red. Z. Mikołajczyk, PWN, Warszawa 1993, s. 72-81
• Nesterak J. (2001) Funkcjonowanie i rozwój organizacji w zmiennym otoczeniu, Materiały ogólnopolskiej konferencji naukowej, Lednica, (https://webmatic.pl/controll/24.pdf)
• Nesterak J. (2015) Controlling zarządczy. Projektowanie i wdrażanie, Wolters Kluwer SA, Warszawa, s. 23-41
• Pocztowski A. (1996), Zarządzanie zasobami ludzkimi, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław
• Vollmuth H.J. (1993) Controlling - planowanie, kontrola, zarządzanie, Placet, Warszawa, s. 15-17

Autor: Mateusz Kaniecki, Małgorzata Dziedzic