Polityka spójności

Polityka spójności
Polecane artykuły
Fundusze unijne Strategia Europa 2020 Interreg Cele zrównoważonego rozwoju Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Europejski Fundusz Społeczny Turystyka zrównoważona Program Operacyjny Kapitał Ludzki Polityka regionalna

Polityka spójności polega na wzmocnieniu spójności gospodarczej i społecznej Wspólnoty Europejskiej, poprzez zmniejszenie dysproporcji w poziomach rozwoju różnych regionów oraz zacofania regionów lub wysp najmniej uprzywilejowanych, w tym obszarów wiejskich. Celem polityki spójności jest przyczynianie się do wzrostu gospodarczego, zwiększanie konkurencyjności i zatrudnienia poprzez włączenie priorytetów Wspólnoty dotyczących trwałego rozwoju określonych na posiedzeniu Rady Europejskiej w Lizbonie w dniach 23 i 24 marca 2000 r. i na posiedzeniu Rady Europejskiej w Geteborgu w dniach 15 i 16 czerwca 2001 r. Założenia polityki spójności zmierzają do osiągnięcia harmonijnego, równoważonego i trwałego rozwoju Wspólnoty.

TL;DR

Polityka spójności Unii Europejskiej ma na celu wyrównywanie dysproporcji w rozwoju różnych regionów poprzez inwestowanie w uboższe obszary i promowanie zatrudnienia. Działania realizowane są poprzez trzy cele: konwergencję, konkurencyjność regionalną i zatrudnienie oraz europejską współpracę terytorialną. Fundusze takie jak EFRR, EFS i Fundusz Spójności są wykorzystywane do realizacji polityki. Programy operacyjne, takie jak Infrastruktura i Środowisko czy Innowacyjna Gospodarka, są głównymi instrumentami realizacji. Rada ustala strategiczne wytyczne dla spójności, a państwa członkowskie przedstawiają narodowe strategiczne ramy odniesienia. Polityka spójności ma na celu poprawę warunków życia w Europie, jednak nadal istnieją różnice w poziomie życia między wschodnimi i zachodnimi Europejczykami.

Polityka regionalna i socjalna

Polityka spójności podzielona jest na dwie części (J.McCormick 2010, s. 283-284):

1. Polityka regionalna:

Jest jedynym z najważniejszych obszarów działań Unii Europejskiej.

Polityka regionalna skupia się na:

• wyrównywaniu dysproporcji w poziomie zasobności danego regionu,
• wyrównywaniu dysproporcji w poziomie dochodu, poprzez inwestowanie w regiony uboższe,
• polepszenie warunków życia,
• promowanie aktywności zawodowej.

Głównym celem polityki regionalnej jest wzmocnienie rynku europejskiego.

2. Polityka socjalna:

Nadrzędnym celem polityki socjalnej jest walka z bezrobociem poprzez:

• kreowanie nowych miejsc pracy,
• poprawę warunków pracy,
• umożliwianie swobodnego przepływu siły roboczej,
• ochronę praw pracowników.

Cele polityki spójności

Działania w ramach polityki spójności mają na celu zmniejszenie dysproporcji gospodarczych, społecznych i terytorialnych, które powstają zwłaszcza w państwach i regionach opóźnionych w rozwoju i w związku z restrukturyzacją gospodarczą i społeczną oraz z procesem starzenia się ludności.

Polityka spójności polega na realizacji trzech najważniejszych celów:

1. Celu Konwergencja, który jest ukierunkowany na przyspieszenie konwergencji najsłabiej rozwiniętych państw członkowskich i regionów poprzez poprawę warunków wzrostu i zatrudnienia dzięki zwiększaniu ilości i poprawie jakości inwestycji w kapitał rzeczowy i ludzki, rozwojowi innowacyjności i społeczeństwa opartego na wiedzy, zdolnościom adaptacyjnym do zmian gospodarczych i społecznych, ochronie i poprawie jakości środowiska naturalnego oraz zwiększaniu wydajności administracji. Cel ten stanowi priorytet funduszy,

1. Celu Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie, który, poza najsłabiej rozwiniętymi regionami, jest ukierunkowany na zwiększanie konkurencyjności i atrakcyjności regionów, jak również zatrudnienia poprzez przewidywanie zmian gospodarczych i społecznych, w tym związanych z liberalizacją handlu, poprzez zwiększenie i poprawę jakości inwestycji w kapitał ludzki, innowacyjność i promowanie społeczeństwa opartego na wiedzy, przedsiębiorczość, ochronę i poprawę jakości środowiska naturalnego oraz poprawę dostępności, zdolności adaptacyjnych pracowników i podmiotów gospodarczych, jak również rozwój rynków pracy sprzyjających integracji społecznej;
2. Celu Europejska współpraca terytorialna, który jest ukierunkowany na umacnianie współpracy transgranicznej poprzez wspólne inicjatywy lokalne i regionalne, umacnianie współpracy transnarodowej za pomocą działań sprzyjających zintegrowanemu rozwojowi terytorialnemu powiązanemu z priorytetami Wspólnoty oraz umacnianie współpracy międzyregionalnej i wymiany doświadczeń na właściwym szczeblu terytorialnym.

Pomoc funduszy w ramach trzech celów, uwzględnia, zgodnie z ich charakterem, z jednej strony szczególne uwarunkowania gospodarcze i społeczne, a z drugiej - szczególne uwarunkowania terytorialne. Pomoc służy wspieraniu, w odpowiedni sposób, zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich, w szczególności jako elementu rozwoju regionalnego, oraz odnowy obszarów wiejskich i obszarów zależnych od rybołówstwa poprzez dywersyfikację gospodarczą. Pomoc służy również wspieraniu obszarów o niekorzystnym położeniu geograficznym lub warunkach przyrodniczych, które pogłębiają ich problemy rozwojowe, w szczególności regionów najbardziej oddalonych, jak również obszarów północnych o bardzo niskiej gęstości zaludnienia, określonych wysp i państw członkowskich będących wyspami oraz obszarów górskich.

Podmioty realizujące politykę spójności

Podstawowe fundusze, realizujące cele polityki spójności oraz udzielające pomocy w jej ramach to:

• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR),
• Europejski Fundusz Społecznego (EFS),
• Fundusz Spójności.

Cel Konwergencja realizują EFRR, EFS i Fundusz Spójności, cel Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie- EFRR i ES, a cel Europejska współpraca terytorialna- EFRR.

Wieloletnie programowanie ukierunkowane jest na osiąganie celów funduszy poprzez zapewnienie dostępności niezbędnych zasobów finansowych oraz spójności i ciągłości wspólnych działań Wspólnoty i państw członkowskich.

Instrumenty realizacji polityki spójności

Podstawowymi instrumentami realizacji polityki spójności są następujące programy operacyjne:

• Program Infrastruktura i Środowisko - współfinansowany z EFRR i Funduszu Spójności,
• Program Innowacyjna Gospodarka - współfinansowany z EFRR,
• Program Kapitał Ludzki - współfinansowany z EFS,
• 16 Programów Regionalnych - finansowane z EFRR,
• Program Rozwój Polski Wschodniej - finansowany z EFRR,
• Program Pomoc Techniczna - finansowany z EFRR,
• Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej - finansowany z EFRR.

Strategiczne wytyczne Wspólnoty dla spójności

Rada ustanawia na poziomie Wspólnoty zwięzłe strategiczne wytyczne dla spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej, określające indykatywne ramy interwencji funduszy, z uwzględnieniem innych stosownych polityk Wspólnoty. Dla każdego z celów funduszy wytyczne te nadają w szczególności moc priorytetom Wspólnoty w celu promowania harmonijnego, zrównoważonego i trwałego rozwoju Wspólnoty.

Narodowe strategiczne ramy odniesienia

Państwo członkowskie przedstawia Komisji narodowe strategiczne ramy odniesienia, które zapewniają, aby pomocy funduszy była zgodna ze strategicznymi wytycznymi Wspólnoty dla spójności i które określają związek pomiędzy priorytetami Wspólnoty, z jednej strony, a krajowym programem reform, z drugiej strony. Aby uruchomić środki z funduszy Unii Europejskiej każde państwo członkowskie powinno przygotować NSRO oraz uzyskać\ akceptację tego dokumentu przez Komisję Europejską.

Na podstawie wytycznych UE określających główne cele polityki spójności oraz uwzględniając uwarunkowania społeczno-gospodarcze Polski przygotowano Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007-2013 (NSRO) wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie. Dokument określa kierunki wsparcia ze środków finansowych dostępnych z budżetu UE w okresie 7 najbliższych lat w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności.

Traktat z Amsterdamu, a polityka spójności

Włączenie klauzuli o zatrudnienie było jedną ze zmian nałożoną na mocy traktatu z Amsterdamu. Wzywała ona wszystkie państwa członkowskie UE do współpracy na rzecz zatrudnienia.

"Jedynym wymaganiem, jakie zawiera klauzula, jest obowiązek nałożony na Komisję i państwa członkowskie dotyczące raportowania nawzajem, natomiast w większości odpowiedzialność za politykę zatrudnienia ponoszą państwa członkowskie"(J.McCormick 2010, s. 293)

Poziom życia w Europie

W każdym państwie członkowskim Unii Europejskiej istnieje własny system opieki zdrowotnej, edukacji, czy socjalnej. Jednak polityka socjalna nie w każdym kraju idzie zgodnie z założeniami. Ubóstwo nie zniknęło, a w niektórych regionach się poszerzyło co prowadzi do jeszcze większych podziałów w Europie. Zadaniem polityki spójności jest więc monitorowanie i wprowadzanie działań, które będą polepszać warunki życia w całej UE. (J.McCormick 2010, s. 287-288)

Według większości kryteriów poziom życia zachodnich Europejczyków jest jednym z najwyższych wśród ludzi na całym świecie. Związane jest to z łatwym dostępem do wysokiej jakości służby medycznej, edukacji, opieki socjalnej, transportu i komunikacji. Poziom umieralności u noworodków jest coraz niższy, a przeciętny Europejczyk żyje 75 lat. Wśród zachodnich Europejczyków występuje znikomy analfabetyzm, a warunki pracy są jednymi z najlepszych na świecie.

Poziom życia wschodnich Europejczyków jest nieco niższy, ale poprzez możliwości stwarzane dzięki integracji europejskiej, z roku na rok odczuwane są duże zmiany.

Bibliografia

• Greta M, Tomczak Woźniak E.(2013) Problem spójności w nowej polityce regionalnej UE na lata 2014-2020, Optimum. Studia ekonomiczne, Nr 4, s. 3-12
• Malendowski W. (2010) Suwerenność państw w procesie integracji europejskiej, Nr 4, Poznań, s. 7-20
• McCormick J. (2010). Zrozumieć Unię Europejską, PWN, Warszawa
• Rozporządzenie (WE) nr 1081/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1784/1999.
• Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające (WE) nr 1260/1999.
• Rozporządzenie Rady (WE) nr 1084/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające Fundusz Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1164/94.s. 99-102
• Zielińska-Głębocka A. (1999) Dynamika Unii Europejskiej w świetle teorii integracji, Studia Europejskie, Nr 3, s. 11-32
• Rozporządzenie (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1783/1999.
• Narodowe strategiczne ramy odniesienia 2007-2013 wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2007.

Autor: Jolanta Rusin, Agnieszka Wójcik