Fundusze unijne

Fundusze unijne (fundusze strukturalne, fundusze europejskie) to środki finansowe Unii Europejskiej, które wspomagają gospodarkę państw członkowskich. Wpływają m.in. na rozwój uboższych regionów tych krajów, zmniejszenie w nich bezrobocia, poprawę komunikacji szynowej, drogowej i lotniczej (Ministerstwo Rozwoju 2014-2017)

Fundusze unijne przeznaczane są głównie na realizację polityki spójności, często zwanej także polityką strukturalną bądź polityką regionalną.

TL;DR

Fundusze unijne to środki finansowe Unii Europejskiej, które mają na celu wspomaganie gospodarki państw członkowskich. Są one przeznaczone głównie na realizację polityki spójności, która ma doprowadzić do wyrównania warunków ekonomicznych i społecznych we wszystkich regionach UE. Fundusze unijne są finansowane m.in. z krajowych dochodów, podatku VAT oraz cła, a ich podział obejmuje różne obszary, takie jak rozwój regionalny, społeczny, rolnictwo, rybołówstwo itp. Cele funduszy strukturalnych obejmują pomoc dla regionów gospodarczo zacofanych, walkę z bezrobociem, adaptację do zmian technologicznych, reformy strukturalne w rolnictwie i wiele innych. Strategia Europa 2020 zastąpiła strategię lizbońską i skupia się na zrównoważonym wzroście gospodarczym i społecznym.

Polityka spójności

Polityka spójności (strukturalna) związana jest z funkcjonowaniem Europejskiego Funduszu Spójności (Coheshion Fund) i funduszy strukturalnych. Fundusz Spójności formalnie nie jest zaliczany do funduszy strukturalnych. Głównym obszarem jego działalności są przemiany strukturalne, które mają doprowadzać do spójności w aspekcie społecznym i gospodarczym. Fundusz Spójności skierowany jest na programy ogólnokrajowe. Fundusze strukturalne zaś są realizowane poprzez programy regionalne, działające w ramach poszczególnych danych regionów.

Celem polityki spójności jest doprowadzenie do wyrównania warunków ekonomicznych i społecznych we wszystkich regionach Unii Europejskiej.

Formy pomocy unijnej

• pomoc publiczna m.in. dotacje, pożyczki nisko oprocentowane
  • pomoc regionalna, dotyczy wsparcia nowych inwestycji. Przyczynia się do tworzenia nowych miejsc pracy.
  • pomoc horyzontalna, dotyczy restrukturyzacji przedsiębiorstw, ochrony środowiska, prac badawczo-rozwojowych itp.
  • pomoc sektorowa, dotyczy sektorów motoryzacyjnych, budownictwa okrętowego, włókien syntetycznych

"Formy pomocy znalazły wyraz w Funduszu Spójności, funduszach strukturalnych, inicjatywach wspólnotowych i programach wspólnotowych". (R. Pawlicki 2014, str, 73)

Zasady działania funduszy strukturalnych

• Zasada subsydiarności - każde działanie powinno być wykonywana przez jak najniższy możliwy do realizacji danego zadania.
• Zasada koncentracji - środki pochodzące z funduszy unijnych są kierowane głównie do obszarów jak najsłabiej rozwiniętych.
• Zasada programowania - kontrolowanie i monitorowania w jaki sposób są realizowane fundusze pochodzące z Unii Europejskiej. Głównie chodzi o to by dofinansowaniu podlegały całe programy rozwoju regionalnego, a nie same pojedyncze projekty.
• Zasada koordynacji - skupienie uwagi na najważniejszych priorytetach, jeśli chodzi o spójność społeczną i gospodarczą. Należy skupiać się na regionach z największymi trudnościami.
• Zasada partnerstwa - władze unijne, krajowe lub regionalne powinny konsultować programy pomocowe
• Zasada dodatkowości - środki unijne, jako dodatek do krajowych środków publicznych i prywatnych
• Zasada komplementarności - pomoc unijna uzupełnia środki krajowe (regionalne i lokalne) (B. Rogoda 2009, s. 7)

Źródła finansowania funduszy unijnych

• 0,73 % krajowego PNB - taka część dochodu państwowego przeznaczona jest na środki dla Unii Europejskiej. Stanowi 69 % budżetu Unii Europejskiej, więc jest to największe źródło finansowania. Kraje bardziej bogate mają obowiązek by wpłacać na budżet Unii Europejskiej więcej środków niż kraje o niższym PNB. W takiej sytuacji często zdarza się, że kraje, które wpłaciły mniejszą kwotę otrzymują nieraz większą kwotę dofinansowania z Unii Europejskiej. Przykładem takiego kraju jest Polska.
• Dochody VAT z których każde państwo jest zobowiązane do zapłacenia Unii Europejskiej określonej części tegoż podatku (stanowi ok. 15 % całości budżetu Unii Europejskiej).
• Cła pochodzące z importowanych towarów od poszczególnych krajów, nie należących do Unii Europejskiej (również stanowi ok. 15% całości budżetu Unii Europejskiej).
• Pozostałe źródła np. podatki pochodzące z wypłat dla pracowników pracujących w różnych instytucjach Unii Europejskiej, czy też kary, które są nałożone na przedsiębiorstwa łamiące prawo (1% stanowiący niewielki, najmniejszy odsetek budżetu Unii Europejskiej).

Podział funduszy unijnych

W ramach funduszy unijnych tworzone są nowe programy na dane lata. Nowe programy tworzone są średnio co 6 lat np. 2000-2006, 2007-2013, 2014-2020 itd.

W latach 2000-2006 dla Polski przeznaczono ok. 13 mld euro. W kolejnych 6 latach ponad 67 mld euro. Na realizacje kolejnego programu przypadającego na lata 2014-2020 Polska otrzymała 82,5 mld euro. Jest to najwyższa kwota na dofinansowanie wśród państw członkowskich.

Fundusze 2000-2006

• Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej
• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
• Europejski Fundusz Społeczny
• Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa

Fundusze 2007-2013

• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - celem jest przyczynianie się do zmniejszania dysproporcji występujących w regionach. Pomoc udzielana jest szczególnie tym regionom, które są opóźnione w rozwoju i przeżywają pewne trudności. Główne kierunki działania EFRR:
  • wspieranie inwestycji przyczyniających się do tworzenia trwałych miejsc pracy
  • rozbudowa infrastruktury transportowej
  • rozwój sektora energetycznego
  • wspieranie ochrony środowiska naturalnego (L. Oręziak 2004, s. 155)
• Europejski Fundusz Społeczny - zakres interwencji funduszu obejmuje pięć form wsparcia:
  • aktywne formy walki z bezrobociem
  • przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu
  • rozwój powszechnego kształcenia ustawicznego
  • doskonalenie kadr gospodarki
  • aktywizacja zawodowa kobiet (J. Babiak 2006, s. 16)
• Europejski Fundusz Rolny Obszarów Wiejskich - związany z realizacją celów polityki rolnej. Najważniejsze jest zwiększenie wydajności rolnictwa poprzez wsparcie postępu technicznego i optymalnego wykorzystania wszystkich czynników produkcji (głównie jest to siła robocza).
• Europejski Fundusz Rybacki - celem jest zapewnienie ciągłości w obszarze rybołówstwa oraz optymalne wykorzystanie tej działalności. Istotną kwestią jest także ochrona środowiska lądowego i morskiego (związanego z rybołówstwem).

Fundusze 2014-2020

Główne fundusze wspierające rozwój gospodarczy państw członkowskich zgodnie z celami strategii Europa 2020:

• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
• Europejski Fundusz Społeczny
• Fundusz Spójności
• Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich
• Europejski Fundusz Morski i Rybacki

Cele stawiane przed funduszami strukturalnymi

Bazując na reformie funduszy strukturalnych, które weszły w roku 1989, określono pięć głównych zadań:

• pomoc dla regionów gospodarczo zacofanych.
• pomoc dla regionów dotkniętych upadkiem tradycyjnych gałęzi przemysłu.
• walka z długoterminowym bezrobociem (dłuższym niż 12 miesięcy) oraz włączenie do rynku pracy ludzi młodych, poniżej 25 lat.
• pomoc dla robotników w adaptacji do zmian technologicznych.
• reformy strukturalne w rolnictwie
• pomoc dla terenów rolnych.

Strategia Europa 2020

Strategia Europa 2020 zastąpiła strategię lizbońską realizowaną w latach 2000-2010. Celem nowo powstałej strategii jest nadal wzrost gospodarczy, jednak szczególną uwagę zwrócono na zrównoważenie tego procesu. Skupia się ona głównie na gospodarce bazującej na wiedzy, promującej przyjazne środowisku technologie, oszczędnie dysponującej zasobami, kreującej nowe miejsca pracy, a przy tym zachowującej dbałość o spójność społeczną. (R. Pawlicki 2014, str, 45)

Fundusze unijne — artykuły polecane

Polityka spójności — Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka — Europejski Fundusz Społeczny — Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego — Interreg — Program Operacyjny Kapitał Ludzki — Dotacja — Polityka innowacyjna — Subsydia

Bibliografia

• Babiaka J. (red.) (2006), Fundusze Unii Europejskiej - doświadczenia i perspektywy, Wydawnictwo Studio Emka, Warszawa
• Chrzanowska P. (2015), Wykorzystanie funduszy europejskich przez samorządy terytorialne w kontekście rozwoju ekonomiczno-gospodarczego gminy, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego W Siedlcach Seria: Administracja i Zarządzanie, nr 106
• Gwiazda M., Kosewska-Kwaśny M., Żółciński S. (red.) (2014), Fundusze UE 2014-2020, Warszawa
• Ministerstwo Rozwoju (2017), Fundusze Europejskie w Polsce, Biuletyn Informacyjny nr 44
• Oręziak L. (2004), Finanse Unii Europejskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Pawlicki R. (2014), Strategia finansowa dla Polski 2014-2020, Difin, Warszawa
• Rogoda B. (2009), Fundusze pomocowe Unii Europejskiej wspierające przedsiębiorczość, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Kraków
• Strona internetowa: Portal Funduszy Europejskich

Autor: Monika Plakut, Pola Maj