Produktywność

Produktywność to stosunek ilości wytworzonej oraz sprzedanej produkcji w określonym i rozpatrywanym okresie, do ilości wykorzystywanych lub zużytych zasobów wejściowych. Zasoby wejściowe, o których mowa, to nic innego jak rozmaite zasilenia systemu i zasoby systemu wykorzystywane do wytworzenia produktu końcowego. Zasileniami systemu mogą być np. materiały, energia oraz informacje, a zasobami systemu mogą być np. ludzie oraz kapitał. Możemy podzielić produktywność na dwie główne kategorie:

• Produktywność całkowita - Stosunek ogólnej ilości produkcji do łącznej ilości zasobów które zostały wykorzystane przy produkcji.
• Produktywność cząstkowa - Stosunek ogólnej ilości produkcji, bądź też poszczególnych rodzajów, do ilości poszczególnych rodzajów zasobów, które zostały wykorzystywane przy produkcji.

Produktywność jest pojęciem powszechnie używanym i odnoszącym się do wszelkich rodzajów działalności. Może to być produkcja dóbr, działalność usługowa, administracja, przetwarzanie informacji, itp. Jest to również termin, który odnosi się do systemów różnych stopni, np. gospodarki narodowej, danego regionu, branży, przedsiębiorstwa, a nawet pojedynczego stanowiska pracy.

W kontekście organizacji, produktywność bada pięć następujących elementów:

• Stopień realizacji podstawowych zadań i celów organizacji
• Sprawność aktualnej produkcji w stosunku do zużytych zasobów, jak również i ilość zużytych zasobów w stosunku do ich dysponowanej ilości.
• Stwierdzenie, co jest obecnie osiągane w stosunku do tego co mogłoby być osiągane, w odniesieniu do produkcji, jak również i zużytych zasobów.
• Porównywalność wskaźników obliczonych dla analizowania danego systemu z odpowiednimi wskaźnikami produktywności uzyskanymi przez inne organizacje.
• Trendy określające zmiany wskaźników produktywności, oraz ich tendencje w czasie.

Ogólnie ujmując, taka analiza pozwala organizacji na stwierdzenie, jak dobrze radzi sobie obecnie, o ile lepsza może być, i co trzeba zrobić w przyszłości, aby przetrwać i sukcesywnie się rozwijać.

Głównym założeniem produktywności jest mierzenie obecnej efektywności działania konkretnego systemu, oraz ciągłe poszukiwanie dróg poprawy obecnego systemu. W wielu krajach produktywność uznaje się już za cel ogólnospołeczny i w połączeniu z filozofią, produktywność definiuje się jako:

• stan świadomości
• ciągłość ulepszania tego, co już istnieje
• poprawa stanu obecnego, niezależnie od tego jak dobry jest naprawdę
• ciągłe dopasowanie się do zmieniających się warunków ekonomicznych oraz społecznych
• wiara w postęp ludzkości
• ciągłe dążenie do stosowania nowych technik i nowych metod

TL;DR

Produktywność to stosunek ilości wyprodukowanej i sprzedanej produkcji do ilości wykorzystywanych zasobów. Można ją podzielić na produktywność całkowitą i cząstkową. Analiza produktywności obejmuje stopień realizacji celów organizacji, efektywność produkcji, porównywalność z innymi organizacjami oraz trendy. Czynniki wpływające na produktywność to zarówno czynniki zewnętrzne (np. polityka rządu, globalizacja gospodarki) jak i wewnętrzne (np. zasoby ludzkie, środki pracy, materiały i energia, proces produkcyjny, zarządzanie).

Czynniki produktywności

Czynników, mających wpływ na produktywność jest wiele. Podstawowym podziałem tych elementów jest klasyfikacja ich na dwie główne grupy. Są to:

• czynniki zewnętrzne
• czynniki wewnętrzne

Do czynników zewnętrznych (niekontrolowanych) zalicza się te, które wymuszają na przedsiębiorstwie świeże podejście do zarządzania, w tym zwłaszcza całościowe spojrzenie na produktywność. Wymienia się tutaj:

• politykę rządu - uwarunkowania polityczne, społeczne, ekonomiczne i mechanizmy instytucjonalne, zmiany systemowe w gospodarce,
• globalizację gospodarki - przekształcenie się rynku krajowego w rynek globalny, co oznacza dla przedsiębiorstwa konieczność rywalizowania na tym rynku,
• wirtualizacja gospodarki
• pojawienie się na rynku międzynarodowym nowych krajów - istotnie wpływają one na układ gospodarczy świata. Chiny i Indie są prekursorami nowych reguł, między innymi w obszarze produktywności pracy (ze względu na tanią siłę roboczą) i przyciągają międzynarodowy kapitał,
• zmiany wymagań odbiorców, które zmuszają do poszerzania asortymentu i skracania cykli życia wyrobów,
• ewolucje społeczne, takie jak zmiany systemu wartości, poziomu wykształcenia społeczeństwa, czy zwiększające się wymagania i aspiracje pracowników,
• wzrost znaczenia ekologii i ochrony środowiska, zasoby naturalne (ziemia, energia, surowce, woda, powietrze).

Czynniki wewnętrzne tworzą te, które podlegają weryfikacji oraz wewnętrznej kontroli przedsiębiorstwa. Zalicza się do nich:

• czynniki związane z zasobami ludzkimi - pracownicy odgrywają znaczącą rolę w każdej organizacji. Stwierdza się, że każde przedsiębiorstwo posiada niewykorzystane zdolności produkcyjne w postaci właśnie personelu.
• czynniki związane ze środkami pracy - budynkami, maszynami, narzędziami, środkami transportowymi. Produktywność środków pracy może być poprawiana głównie poprzez redukowanie czasów oczekiwania i bardziej efektywne wykorzystanie możliwości produkcyjnych maszyn i zdolności produkcyjnych całego przedsiębiorstwa.
• czynniki związane z materiałami i energią- minimalny stopień ograniczenia zużycia materiałów i energii może przynieść firmie spore rezultaty.
• czynniki związane z procesem produkcyjnym- innowacje technologiczne, organizacje procesu produkcyjnego w czasie i przestrzeni, metody i techniki pracy. Te ostatnie mają na celu zwiększenie produktywności pracy poprzez usprawnianie samego procesu pracy, ruchów roboczych, używanych narzędzi, organizacji stanowisk pracy itp.
• czynniki związane z zarządzaniem, wpływające głównie na cele organizacji, prowadzoną politykę wobec personelu, planowanie prac, politykę inwestycyjną, kapitał stały i obrotowy.

Produktywność — artykuły polecane

Rozwój gospodarczy — Kapitał ludzki — Zarządzanie przedsiębiorstwem — Wydajność — Technologia — Analiza kosztów parku maszynowego — Społeczeństwo informacyjne — System produkcyjny — Czynniki wpływające na zarządzanie kadrami

Bibliografia

• Kamerschen D. (1991), Ekonomia, Houghton Mifflin Company
• Kosieradzka A. (2012), Zarządzanie produktywnością w przedsiębiorstwie, C.H. Beck, Warszawa
• Lis S. (red.) (1999), Vademecum produktywności, Placet, Warszawa
• Piętowska-Laska R. (2012), Doskonalenie produktywności we współczesnych przedsiębiorstwach, Economy and Management, nr 2

Autor: Jarosław Szot, Karolina Kaletka