Altruizm: Różnice pomiędzy wersjami
m (Dodanie TL;DR) |
m (Dodanie MetaData Description) |
||
Linia 112: | Linia 112: | ||
[[Kategoria:Psychologia]] | [[Kategoria:Psychologia]] | ||
{{a|Michał Mazak}}. | {{a|Michał Mazak}}. | ||
{{#metamaster:description|Altruizm to bezinteresowne postępowanie dla dobra innych. Dowiedz się więcej o tym pojęciu na naszej stronie.}} |
Wersja z 20:11, 9 paź 2023
Altruizm |
---|
Polecane artykuły |
Altruizm – bezinteresowne postępowanie pozbawione intencji nagrody, wyróżnienia. Jako pierwszy sformułowania altruizm użył w 1830 roku filozof francuski August Comte odnosząc się do hasła „vivre pour autrui” (żyć dla innych), które zakładało odstąpienie niektórych praw osobistych na rzecz obowiązków wobec innych [1].
TL;DR
Artykuł omawia pojęcie altruizmu, jego motywacje, składniki, system wartości oraz zastosowanie w biznesie i społecznej odpowiedzialności biznesu. Przedstawione są przykłady altruizmu oraz jego mocne strony i ograniczenia. Omówione są także inne związane podejścia, takie jak samoograniczenie, autonomia, solidarność, dobroczynność i empatia.
Motywacje altruizmu
Przyjmuje się, że funkcjonują dwa podłoża dla działań altruistycznych [2]:
- endocentryczny (motywacja wewnętrzna) - powodem działań jest doznanie satysfakcji, zadowolenia w obrębie własnej osoby,
- egzocentryczny (motywacja zewnętrzna) – powodem działań jest sama niekorzystna sytuacja lub stan osoby, obiektu, w kierunku którego ślemy pomoc.
Istnieje również grupa badaczy, należą do nich głównie ewolucjoniści, którzy twierdzą, że naturalną motywacją altruizmu jest zawsze egoizm. W tym duchu możemy wyróżnić dwie koncepcje [3]:
- altruizm krewniaczy – jego autorem jest W.D. Hamilton [1972], w tej teorii główną myślą przewodnią jest pojęcie egoizmu genów; poświęcamy się dla innych, częściej osób nam spokrewnionych, ponieważ w danej populacji zostaje wtedy większa pula genów,
- altruizm odwzajemniony – jego autorem jest R.L. Trivers [1971], który badał okazywanie pomocy wśród osób niespokrewnionych; według tej teorii okazujemy pomoc licząc i mając nadzieję na jej odwzajemnienie w przyszłości – pomogę mu teraz, a gdy ja będę w potrzebie on pomoże mi. Ten rodzaj altruizmu występuje szczególnie w małych społecznościach, również rodzinach, gdzie wymiana przysług jest bardziej nasilona.
Składniki altruizmu
Według Mieczysława Łobockiego altruizm składa się z czterech elementów [4]:
- Udzielanie pomocy w stosunku do innych znanych nam osób, które może mieć charakter:
- materialny, usługowy (np. danie pieniędzy, naprawa urządzeń, pomoc w pilnowaniu dzieci),
- cielesny (np. opieka w chorobie, ustąpienie miejsca w środkach transportu publicznego, udzielenie pierwszej pomocy),
- informacyjny, orientacyjny (np. wsparcie w trudnych chwilach, dzielenie się wiedzą, doświadczeniem, udzielanie informacji o czasie, kierunku drogi),
- moralny (np. obrona innej osoby przed poniżeniem, skrzywdzeniem, niesłuszną krytyką),
- motywacyjny (np. bycie dla innych podporą w trudnych momentach, dodawanie wiary, optymizmu),
- emocjonalnej, psychologicznej (np. pokazywanie troski, przyjaźni, współczucia, towarzyszeniu, byciu obok, wysłuchanie).
- Altruizm jest uświadomiony to znaczy nie wynika z przypadku bądź splotu wydarzeń, a jest zawsze zamierzonym podejmowaniem dobra, wsparcia, pomocy wraz ze wszystkimi tego konsekwencjami.
- Altruizm jest bezinteresowny, pozbawiony myślenia o potencjalnych korzyściach naszego działania.
- Altruizm jest dobrowolny, nie jest efektem przymusu lub wykonywania swoich obowiązków służbowych. Na przykład nie każdy lekarz czy żołnierz będzie altruistą, a ten, który wykonuje czynności, które są ponad jego powinność.
Altruistyczny system wartości
Altruistyczny system wartości przynależy do jednego z pięciu głównych systemów funkcjonujących w dziejach ludzkości (pierwotny, plemienny, tradycyjny, altruistyczny, współczesny) [5]. Do altruistycznego systemu wartości, będącego rozwinięciem jego pierwotnej formy, nalezą cechy [6]:
- egalitarne,
- humanistyczne,
- samarytańskie,
- kolektywistyczne.
Altruizm w biznesie
Podkreśla się złożoność problematyki altruizmu w obszarze zawodowym, biznesowym człowieka. Należy zwrócić uwagę, że bardzo często praca i zachowania jakimi kieruje się pracownik podczas jej wykonywania wynikają w głównej mierze z obawy i lęku przed potencjalnym nieszczęściem. A zatem postawy w zakresie wykonywanych obowiązków zawodowych nie wynikają z bezinteresowności danej jednostki[7].
Z doświadczenia działalności firm można wysnuć tezę, że współpraca i uruchomienie altruizmu w jednostkach służy całemu przedsiębiorstwu – oddziałuje na wydajność i rozwój. Firmy, które są nastawione na niekonkurencyjną współpracę, osadzone w altruizmie odwzajemnionym – gdzie pomoc działa na zasadzie wzajemności są lepiej odbierane i szybciej i łatwiej osiągają sukces. Zgodnie z tym tokiem myślenia firmy, które chcą przodować w konkurencyjnym świecie powinny zbudować jak największą sieć niekonkurujących relacji, aprobujących altruizm biznesowy [8].
W świecie wielkich konkurencyjnych przedsiębiorstw i koncernów coraz mocniejszy głos ma model altruistyczny, który skupia się wokół społecznej odpowiedzialności biznesu. Firmy ogniskują swoją działalność dla otoczenia i na rzecz innych jednostek [9].
Społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR)
Społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR) jest koncepcją wypływającą z duchu zrównoważonego rozwoju, gdzie polityka zarządzania firmą jest dobrowolnie ukierunkowana nie tylko na zyski a na dbanie o aktualne i przyszłe pokolenia, demokratyczną otwartą współpracę na poziomie lokalnym i regionalnym oraz dbanie o środowisko. Na pierwszy rzut oka jest to pożądany profil, który w konsekwencji przyczynia się do powszechnego dobra, niestety coraz częściej mamy do czynienia z sytuacją gdzie firmy pod płaszczem społecznej odpowiedzialności biznesu manipulują swoimi interesariuszami i wykorzystują działania mające poprawić życie jednostek i środowiska tylko na poziomie wizerunkowym czy reklamowym. Spółki, które wprowadzają w przestrzeń publiczną komunikaty mówiące na przykład o zmniejszeniu ilości plastiku lub zwiększeniu stopnia recyklingu plastiku w produkcji wód butelkowanych są dobrze odbierane społecznie, ale tak naprawdę ich działania nie przyczyniają się do znaczących zmian w środowisku. Plastiku wciąż jest za dużo. Od naprawdę odpowiedzialnych przedsiębiorstw oczekuje się bardziej radykalnych zmian czyli na przykład zastąpienie plastiku szkłem. Niestety w obecnym systemie społeczno-gospodarczym takie zdecydowane działania mogą być trudne, mogą wymagać całkowitej zmiany profilu produkcji, a w ostateczności obarczać zbyt dużym ryzykiem strat. Z kolei firmy, które w jakimś obszarze były krytykowane chcąc uratować swój wizerunek uruchamiają przeciwstawne działania. Wyrazistym przykładem może tu być McDonald's oskarżany o powodowanie epidemii otyłości, który założył „Fundację Ronalda McDonalda” zajmującą się profilaktyką zdrowotną dzieci. Podejrzenie, że firmie nie zależy na misji i odpowiedzialności społecznej a bardziej na zabiegach PR-owych jest tutaj uzasadnione [10].
Przedsiębiorstwo społeczne. Niektórzy badacze teoretycy uważają, że pojęcie przedsiębiorstwa społecznego jest sprzeczne z samym pojęciem przedsiębiorstwa. W definicji przedsiębiorstwa uwypukla się nastawienie na interesowność właściciela, chęć maksymalnego zysku. Przymiotnik „społeczny” kłóci się z egoistycznym wymiarem przedsiębiorstwa dając do zrozumienia o jego etycznym, społecznym wymiarze. Do wyróżniających się cech przedsiębiorstwa społecznego zaliczamy [11]:
- działalność ukierunkowaną na integracje społeczną,
- partnerski system zarządzania,
- demokratyczny monitoring kontrahentów, klientów, konsumentów, dostawców,
- przeznaczanie funduszy na realizację misji społecznej.
Wymieniając symbole przedsiębiorstwa społecznego można przytoczyć takie określenia jak: wspólnotowość, korzyść grupy, dbałość o drugiego, solidarność i ostrożność, własność wspólna. Główną misją przedsiębiorstwa społecznego jest włączanie w sferę zawodową osób wykluczonych: bezrobotnych, starszych, niepełnosprawnych, samotnych rodziców, osób uzależnionych.
Do wymiarów filozofii moralnej jednostki decydującej o altruistycznym sposobie działania należą między innymi złota reguła sprawiedliwości oraz utylitaryzm. Złota reguła sprawiedliwości jest jedną z najbardziej powszechnych zasad etycznych na świecie. Ukazuje się ona szczególnie w filozofiach czy religiach, ale bierze się ją pod uwagę również w etyce biznesu. Złota reguła sprawiedliwości odnosi się do sposobu postępowania, w jej duchu powinniśmy postępować tak, jak sami chcielibyśmy być traktowani. Utylitaryzm z kolei zakłada, że każde zachowanie jest moralnie słuszne jeśli wpływa pozytywnie na dobro ogółu. Menadżerowie i pracownicy firm podczas podejmowania decyzji etycznych oraz określaniu sądów moralnych coraz częściej posługują się ujęciem utylitarystycznym [12].
Altruizm - przykłady
- Oddawanie krwi dla potrzebujących jest przykładem altruizmu, ponieważ oddający nie otrzymuje żadnego wynagrodzenia, a jedynie wie, że w ten sposób może pomóc innym.
- Prowadzenie zbiórek – organizowanie zbiórek dla potrzebujących, szczególnie w czasie klęsk żywiołowych, to kolejny przykład altruizmu, gdyż osoba, która to robi, nie otrzymuje żadnego wynagrodzenia, a jedynie wie, że pomaga innym.
- Wolontariat to kolejny przykład altruizmu, gdyż osoba, która to robi, nie otrzymuje żadnego wynagrodzenia, a jedynie wie, że jej praca może pomóc innym.
- Dzielenie się jedzeniem – dzielenie się jedzeniem z tymi, którzy potrzebują jest przykładem altruizmu, ponieważ osoba, która to robi, nie otrzymuje żadnego wynagrodzenia, a jedynie wie, że jej czyn pomaga innym.
- Oddawanie czasu – poświęcanie czasu na pomaganie innym, np. czytanie książek dzieciom w szpitalu czy pomaganie osobom starszym w codziennych czynnościach, to kolejny przykład altruizmu, gdyż osoba, która to robi, nie otrzymuje żadnego wynagrodzenia, a jedynie wie, że jej czyn pomaga innym.
Altruizm - mocne strony
Altruizm to bezinteresowne postępowanie pozbawione intencji nagrody lub wyróżnienia. Jest to postawa, która jest wysoce pożądana wśród współczesnych społeczeństw, ponieważ może nam pomóc w tworzeniu silnych i zaangażowanych społeczności. Mocne strony altruizmu to:
- Wykazywanie zrozumienia dla innych: Altruiści są zazwyczaj bardzo wrażliwi na potrzeby innych i życzliwi w stosunku do nich. To zachęca innych do wyrażania swoich uczuć i zwiększa poziom zaufania w społeczności.
- Pomoc innym: Altruiści są skłonni pomagać innym bez oczekiwania wynagrodzenia. Jest to szczególnie ważne w sytuacjach kryzysowych, gdzie potrzebna jest szybka i bezinteresowna pomoc.
- Budowanie silnych więzi: Altruiści są bardziej skłonni do nawiązywania i utrzymywania długotrwałych więzi z innymi. Dzięki temu tworzą silne społeczności i łączą ludzi z różnych środowisk.
Altruizm - ograniczenia
Altruizm może mieć pewne ograniczenia i słabe strony.
- Po pierwsze, altruiści mogą być nadmiernie wykorzystywani przez innych, którzy wykorzystują ich poświęcenie dla własnych celów.
- Po drugie, ludzie mają tendencję do oczekiwania, że altruizm będzie wykorzystywany w nagłych sytuacjach, a nie jako codzienna praktyka.
- Po trzecie, altruizm może być trudny do zachowania, zwłaszcza gdy jest to niewygodne dla samego altruisty.
- Po czwarte, altruizm może prowadzić do poczucia winy i pesymizmu, jeśli altruista czuje, że nie spełnia wystarczających wymagań w stosunku do innych.
- Po piąte, ludzie często wykorzystują altruizm, aby uzyskać określone korzyści, a nie dla dobra innych.
Altruizm - inne związane podejścia
Altruizm to bezinteresowne postępowanie pozbawione intencji nagrody czy wyróżnienia. Inne metody lub podejścia związane z altruizmem to:
- Samoograniczenie - zakłada, że osoba zyskuje korzyści z ograniczania swojego własnego dobrobytu w celu poprawienia sytuacji innych.
- Autonomia - polega na podkreśleniu autonomii innych ludzi, aby móc wybrać, jak mogą korzystać z dóbr, pomocy lub wsparcia.
- Solidarność - ta metoda zakłada współdziałanie z innymi ludźmi w celu wspierania ich potrzeb.
- Dobroczynność - w przeciwieństwie do altruizmu, dobroczynność polega na dawaniu darów innym, głównie dlatego, że jest to dobre lub dlatego, że jest to oczekiwane.
- Empatia - wiąże się z umiejętnością dostrzegania i zrozumienia perspektywy innych ludzi, a także z wyborem postępowania, które może pomóc im w ich potrzebach.
Przypisy
- ↑ Łobocki M. 1996, s. 43
- ↑ Śliwak J., Zarzycka B. 2013, s. 41
- ↑ Solarz M. 2016, s. 404-405
- ↑ Łobocki M. 1996, s. 45-46
- ↑ Stanisławek J. 2017, s. 78
- ↑ Stanisławek J. 2017, s. 84
- ↑ Kania A. 2015, s. 35
- ↑ Rumianowski K. 2016, s.171
- ↑ Lewandowska K. 2013, s.57
- ↑ Pytlik Sz. 2014, s.106-110
- ↑ Filek J. 2008, s.13
- ↑ Chudzicka-Czupała A. 2012, s. 539
Bibliografia
- Chudzicka-Czupała A. (2012), Filozofia moralna jednostek jako przesłanka dobrych praktyk w biznesie, Zarządzanie i Finanse, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Katowice
- Filek J. (2008), Garść rozważań wokół problematyki przedsiębiorstwa społecznego, Ekonomia Społeczna, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków
- Kania A. (2015), Altruizm w gospodarce, czyli ekonomia daru w teorii i praktyce, Ekonomia, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie – Oficyna Wydawnicza
- Lewandowska, K. (2013), Współpraca kultury i biznesu na rynku polskim i europejskim, Uniwersytet ekonomiczny w Poznaniu, Poznań
- Łobocki M. (1996), Altruizm jako troska o dobro innych ludzi, Dydaktyka Literatury, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Zielona Góra
- Pytlik Sz. (2014), Nie wszystko złoto, co się świeci, Zrównoważony rozwój - debiut naukowy 2013, Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Raciborzu, Racibórz
- Rumianowski K. (2016), Zarządzanie kapitałem społecznym przedsiębiorstwa – networking, Przedsiębiorczość i zarządzanie, Wydawnictwo San, Łódź-Warszawa
- Solarz, M. (2016)., Altruizm a odporność finansowa gospodarstw domowych, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu (nr 437), Wrocław
- Stanisławek, J. (2017), Główne formy kultury, Edukacja Filozoficzna (nr 64), Politechnika Warszawska, Warszawa
- Śliwak J., Zarzycka B. (2013), Formy świadomości a altruizm, czyli kiedy koncentracja na sobie sprzyja pomaganiu innym, Sprawności moralne a rozwój moralny, Wydawnictwo Zapol, Szczecin
Autor: Michał Mazak
.