Holding

Holding to organizacja, która grupuje różne, teoretycznie prawnie "samodzielne" podmioty gospodarcze, w mniej lub bardziej wyraźny sposób powiązane ze sobą, przy czym jeden z podmiotów ma w tych powiązaniach pozycję dominującą i podporządkowuje sobie pozostałe. Podległość ta wynikać może przykładowo z posiadania przez jedną ze spółek (często zwaną "nadrzędną", "dominującą", "kontrolującą", "naczelną" lub "matką") odpowiednio znaczącej części majątku innej spółki lub spółek (zwanych spółkami "podporządkowanymi", "zależnymi", "kontrolowanymi" lub "córkami"). Spółce nadrzędnej przypadają zwykle strategiczne funkcje zarządzania dotyczące całości struktury holdingowej, takie jak: przygotowanie planu strategicznego dla spółek podporządkowanych, oraz kontrola ich działalności, a także zarządzanie ich akcjami (udziałami). Spółki zależne z kolei koncentrują się na operatywnych funkcjach zarządzania oraz na działalności produkcyjnej lub usługowej. Utworzenie takiego zgrupowania służy realizacji wspólnych celów gospodarczych w oparciu o powiązania łączące podmioty wchodzące w skład grupy holdingowej (Sikacz H. 2011, s. 49; Janiuk I.2011, s. 86-88)

TL;DR

Holding to organizacja grupująca różne podmioty gospodarcze, w której jeden podmiot ma pozycję dominującą. Holdingi powstają w celu realizacji wspólnych celów gospodarczych. Istnieją różne rodzaje holdingów, np. horyzontalne, wertykalne czy diagonalne. Holdingi mają wiele zalet, takich jak odrębność prawna poszczególnych podmiotów, skonsolidowane zarządzanie, elastyczność, możliwość indywidualnego kształtowania strategii dla podmiotów podległych. Jednak holdingi wymagają specjalnego nadzoru nad systemem informacyjnym i mogą prowadzić do nadmiernego wpływania podmiotu nadrzędnego na podmioty zależne.

Geneza powstawania holdingu

Istnieje wiele niejednoznacznych opinii dotyczących czasu i miejsca powstania holdingu, jednak opierając się na dwóch dominujących poglądach, za kraj pochodzenia tej formy działalności uznaje się Stany Zjednoczone lub Europę. W latach 1870-1890 nastąpiła koncentracja kapitału i rozwój dużych podmiotów gospodarczych złożonych z licznych mniejszych jednostek, w związku czym, okres ten przyjmuje się jako czas powstania instytucji holdingu (Toborek-Mazur J.2010, s. 12-14)

Przyczyny powstawania holdingów

• poprawa skuteczności kierowania zasobami ludzkimi.
• zwiększenie efektywności zarządzania zasobami finansowo-rzeczowymi
• dywersyfikację ryzyka gospodarczego, dzięki zróżnicowaniu oferowanych asortymentów oraz rynków odbiorców i dostawców,
• delegowanie władzy i właściwe zróżnicowanie szczebla decyzyjnego,
• zmniejszenie kosztów pozyskiwania funduszy zewnętrznych na finansowanie działalności operacyjnej i inwestycyjnej przez system wewnętrznych zasileń kredytowych,
• zmniejszenie kosztów wytwarzania produkowanych dóbr i świadczonych usług dzięki stosowaniu systemu wewnętrznych cen transferowych, *rozszerzenie i dywersyfikacja asortymentu produkcji, co może mieć istotne znaczenie dla zredukowania ryzyka wynikającego z możliwości ograniczania popytu na dotychczasowym rynku,
• zdobycie nie ujmowanych w sprawozdaniach finansowych aktywów w postaci zasobów tkwiących w ludzkich możliwościach, ich wiedzy, doświadczeniu, rutynie, kontaktach personalnych itp..
• pozyskanie nowych grup klientów lub rozszerzenie ich dotychczasowego grona.
• zdobycie nowych technologii, które mogą być chronione patentami, tajemnicą produkcji itp.

Funkcjonowanie struktury holdigowej

Holding jest instytucją formalną, tzn. zarówno jak i spółka nadrzędna jak i spółki podporządkowane są odrębnymi podmiotami prawnymi, między którymi występują powiązania kapitałowe i personalne.

Istota powiązań i stosunków między elementami holdingu ma charakter kapitałowo-własnościowy i kojarzy się z własnością prywatną. Odróżnia to struktury holdingowe od form administracyjnego zarządzania i kontroli, gdzie uprawnienia te mają źródła w decyzjach formalnych, np. zrzeszeń czy związków branżowych.

Spółka nadrzędna lub znaczna jej część zajmuje się w sposób aktywny tworzeniem bądź przejmowaniem, a następnie zarządzaniem i kontrolowaniem innych podmiotów. Powstają więc wyspecjalizowane komórki organizacyjne, które zajmują się wyszukiwaniem nowych spółek podporządkowanych, nadających się do wykupienia lub połączenia ze spółką nadrzędną.

Części składowe holdingu mają odrębny status prawny, a zatem z formalnego punktu widzenia są samodzielnymi podmiotami.

Rodzaje holdingów

(Toborek-Mazur J.2010, s. 65-69; Toborek-Mazur J.2005, s. 39; Sikacz H. 2011, s. 37-39)

Stosując kryterium branżowo-obszarowe, można wyróżnić następujące typy holdingów:

• Horyzontalny (poziomy, branżowy) - obejmujący podmioty prowadzące działalność w tej samej dziedzinie, celem jest stworzenie silnej konkurencji w określonej branży.
• Wertykalny (pionowy, kooperacyjny) - grupujący jednostki z jednej branży lub gałęzi przemysłu, będących na różnych etapach procesu wytwarzania np. rafineria i podmioty prowadzące stacje benzynowe.
• Diagonalny (konglomeratowy)-obejmujący podmioty należące do różnych branży i gałęzi gospodarki, np. banki, oraz firmy ubezpieczeniowe.

W oparciu o kryterium podmiotowe i przedmiotowe można wyróżnić:

Podmiotowe - odnoszą się do formy prawnej i statusu jednostek wchodzących w skład holdingu.

• Holding podmiotowo jednolity (właściwy, czysty, monolityczny)składa się wyłącznie z podmiotów gospodarczych o tej samej formie organizacyjno-prawnej, np. spółek akcyjnych, spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, oraz innych jednostek (np. banki).
• Holding mieszany podmiotowy-zgrupowani są w nim uczestnicy prowadzący działalność o różnych formach organizacyjno-prawnych, np. przedsiębiorstwa, banki, spółdzielnie i fundacje, obejmujące także spółki prawa cywilnego lub handlowego i spółdzielnie.

Przedmiotowe - określa cechy relacji pomiędzy jednostkami, istotny jest rodzaj działalności jednostki dominującej.

• Holding przedmiotowo jednolity-rola jednostki dominującej ogranicza się do uczestnictwa w innych jednostkach lub jednoczesnego rozwoju aktywności tradycyjnej o charakterze ubocznym, jednak jej dochody nie przewyższają dochodów wynikających z udziałów w jednostkach zależnych.
• Holding mieszany przedmiotowy-jednostka dominująca oprócz działalności holdingowej, prowadzi równolegle działalność tradycyjną np. produkcję, handel.

Ze względu na kryterium uwzględniające charakter stosunku podległości między jednostkami, można wyróżnić holding:

• jawny - charakteryzuje się posiadaniem przez spółkę matkę ponad połowy kapitału akcyjnego lub udziałów w ich nominalnej wartości (w przypadku spółki nieemitującej akcji)
• ukryty - występuje, gdy do spółki podporządkowanej należą akcje lub udziały innej spółki wchodzącej w skład danego holdingu, czyniąc ją zależną od siebie.

Posługując się z kolei kryterium terytorialnego zasięgu struktury holdingowej, można wyróżnić następujące holdingi:

• Krajowy-w którym podmiot kontrolujący, mający swą siedzibę w określonym kraju, nabywa udziały lub akcje w innych firmach, funkcjonujących jedynie na obszarze jego kraju.
• Zagraniczny-utworzony wprawdzie przez podmiot krajowy, ale obejmujący zagraniczne jednostki kontrolowane i funkcjonujący poza granicami danego kraju.
• Międzynarodowy-tworzony z reguły przez duże podmioty prawno-gospodarcze, przeważają w nim spółki akcyjne dysponujące z reguły dużym potencjałem gospodarczym, przedsiębiorstwa jednopodmiotowe oraz silne finansowo banki rozwijające działalność międzynarodową. Liczba uczestników holdingu musi sięgać co najmniej trzech podmiotów, więc zaangażowane muszą być także co najmniej trzy kraje.

Zalety holdingu

• Spółki lub przedsiębiorstwa wchodzące w skład holdingu posiadają własną, odrębną osobowość prawną- z tego tytułu np. w razie upadku jednego z podmiotów wchodzącego w skład holdingu, pozostałe narażają się tylko na ewentualną stratę należności wynikających z prowadzonej współpracy gospodarczej i posiadanych udziałów kapitałowych, a nie ciąży na nich konieczność na przykład pokrywania zobowiązań upadającego podmiotu, poza tym dzięki odrębności prawnej żaden z uczestników struktury nie traci własnej nazwy, a tym samym zdobytej dotychczas renomy na rynku i posiadanych klientów.
• Możliwość prowadzenia skonsolidowanego zarządzania co umożliwia formułowanie celów strategicznych, dla polepszenia efektywności działania, każdego z uczestników struktury.
• Struktura holdingowa, dzięki swej elastyczności daje możliwość indywidualnego kształtowania strategii przez spółki podległe, w jednolicie określonych dla wszystkich struktury ramach.
• Dzięki przejrzystości i prostocie tej struktury oraz jej wielkiej pojemności, a jednocześnie możliwości w miarę szybkiej zmiany poszczególnych jej elementów, holding odpowiednio zarządzany, jest wyjątkowym połączeniem rozmiaru, siły i odporności na burzliwe zmiany otoczenia.
• Możliwość stworzenia własnego zaplecza surowcowego, własnej sieci sprzedaży i towarzyszącej jej sieci usługowej oraz prowadzenia własnej polityki cenowej.
• Siłą holdingu jest niewątpliwie możliwość wzajemnego finansowania działalności poszczególnych podmiotów bez pośrednictwa banków.
• Wielopodmiotowość struktury wymusza przekształcenie się podmiotu nadrzędnego w jednostkę zajmującą się także zarządzaniem, co daje możliwość "odchudzania" administracji.
• Możliwość skonsolidowanego opodatkowania całej struktury.

Wady holdingów

• Wymagany jest szczególny nadzór ze strony zarządu nad systemem informacyjnym w zakresie obiegu informacji. Błędy i niedopatrzenia w tej kwestii prowadzą do błędów a nawet zaniku koordynacji między poszczególnymi elementami.
• Możliwość nadmiernego wpływania na podmioty zależne przez podmiot nadrzędny.
• Możliwość wystąpienia dużych rozbieżności, szczególnie dla słabszych uczestników holdingu, w uwzględnieniu interesów poszczególnych podmiotów zależnych w strategii całego holdingu.

Holding — artykuły polecane

Koncern — Konglomerat — Dystrybucja franchisingowa — Internacjonalizacja — Keiretsu — Stosunki międzynarodowe — Korporacja międzynarodowa — Alians strategiczny — Strategia kooperacji

Bibliografia

• Janiuk I. (2011), Grupy kapitałowe w procesie koncentracji przetwórstwa mięsnego, Organizacja i zarządzanie, nr 2 (145)
• Sikacz H. (2011), Ocena sytuacji finansowej grup kapitałowych, Wolters Kluwer, Warszawa
• Sztucki T. (red.) (1998), Encyklopedia marketingu, Placet, Warszawa
• Toborek-Mazur J. (2005), Holding w aspekcie prawnym, bilansowym i podatkowym, Wolters Kluwer, Kraków
• Toborek-Mazur J. (2010), Holding jako podmiot rachunkowości, Wolters Kluwer, Warszawa

Autor: Przemysław Świgoń, Karolina Lisowska

,