Ryzyko ubezpieczeniowe

Ryzyko ubezpieczeniowe jest definiowane następująco według różnych autorów:

• A.Willet 1901r. - koncepcja ekonomicznej teorii ryzyka, bazująca na założeniach determinizmu filozoficznego (negacja przypadkowości procesów świata zewnętrznego). Ryzyko jest więc stanem świata zewnętrznego, czymś obiektywnym skorelowanym z niepewnością (obiektywny korelat subiektywnej niepewności),
• F.Knight 1992 r. - koncepcja niepewności mierzalnej oraz niemierzalnej. Ryzyko jest to niepewność mierzalna, a niepewność (sensu stricte) - niepewnością niemierzalną,
• Komisja ds. Terminologii Ubezpieczeniowej USA 1966 r. - 2 definicje,
  • Ryzyko ubezpieczeniowe to niepewność co do nastąpienia określonego zdarzenia w warunkach istnienia dwóch lub więcej możliwości,
  • Ryzyko to osoba ubezpieczona lub przedmiot ubezpieczenia
• D. Ostrowska 2016r - ryzyko ubezpieczeniowe czyli dotyczące przedmiotu ubezpieczenia, jest to ryzyko przed którym zabezpiecza się ubezpieczający

Ryzyko nie jest czymś jednorodnym dlatego też nie można ująć go jednej uniwersalnej definicji, należy wziąć pod uwagę kilka różnych podejść do określenia pojęcia ryzyka. Jest czymś zmiennym, zależnym od czasu. Ryzyko powinno być traktowane jako proces, a analizy uwzględniać jego dynamikę. Przy badaniu ryzyka powinno się brać pod uwagę czynniki, które mają wpływ na jego istotę i wymiar [W. Ronka-Chmielowiec 2016, s. 12]

TL;DR

Artykuł przedstawia różne definicje ryzyka ubezpieczeniowego, a także czynniki, warunki ubezpieczalności oraz klasyfikację tego ryzyka. Omawiane są również metody zarządzania i manipulacji ryzykiem ubezpieczeniowym.

Czynniki ryzyka ubezpieczeniowego

Zagrożenie (hazard) - zespół warunków i okoliczności, w których dane niebezpieczeństwo się realizuje, które mają wpływ na jego wielkość i rozmiary,

Niebezpieczeństwo (peril) - przyczyna lub źródło straty, jest to potencjalne zagrożenie wynikające z pojawienia się określonych zdarzeń, o których wiadomo z przeszłości, że mogą prowadzić do wystąpienia niepożądanych sytuacji, niekorzystnych zdarzeń, które wygenerują straty.

W ubezpieczeniowej teorii ryzyka wyróżniamy trzy kategorie hazardu,

1. Fizyczny ("physical hazard") - warunki zewnętrzne (o charakterze pozapodmiotowym) lub cechy fizyczne, które mają bezpośredni wpływ na nasilenie przyczyn strat,
2. Moralny ("moral hazard") - zespół warunków podmiotowych danej osoby, wyrażających się w negatywnych tendencjach charakterologicznych, czy osobowościowych takich jak nieuczciwość czy skłonność do defraudacji,
3. Motywacyjny, duchowy ("morale hazard") - subiektywna (indywidualna) reakcja ubezpieczeniowego, wywołana świadomością istnienia ochrony ubezpieczeniowej. Efektem hazardu duchowego są wtórne postawy motywacyjne wywołane samym faktem istnienia ubezpieczenia,

Warunki ubezpieczalności ryzyka

Do warunków ubezpieczalnośći ryzyka zaliczamy:

• Istnieje wystarczająca liczba i wielkość obiektów, aby skalkulować prawdopodobieństwo wystąpienia szkody
• Ewentualne zdarzenia muszą być incydentalne i niezmierzone z punktu widzenia ubezpieczonego
• Szkody muszą być możliwe do ustalenia i oceny
• Potencjalne straty są poważne i spowodują trudności finansowe
• Prawdopodobieństwo straty nie może być zbyt wysokie, gdyż koszty transferu ryzyka będą zbyt wysokie [W. Ronka-Chmielowiec 2016, s. 16]
• Strata powstała w wyniku ryzyka nie może mieć charakteru katastrofy

Zastosowanie powyższych warunków ma miejsce przede wszystkim w ubezpieczeniach majątkowych. W ubezpieczeniach na życie nie stosuje się pojęcia straty lecz powstaniu lub zwiększeniu potrzeb finansowych. Co więcej ryzyko osobowe jest trudne do wyceny, jednak istnieje możliwość określenia w przybliżeniu wartości potrzeb majątkowych wynikających z pewnych zdarzeń. Funkcjonowanie ubezpieczeń na życie nie opiera się na zasadzie wyrównania szkody lecz wypłaty świadczenia umówionej sumy. Charakterystyczną kwestią ubezpieczeń majątkowych jest funkcjonowanie zasady odszkodowania. Do podstawowych zasad prawa ubezpieczeniowego należą:

• zasada pełności ochrony ubezpieczeniowej - celem ubezpieczenia jest pełna rekompensata doznanego przez ubezpieczonego uszczerbku, nieprzekraczająca jednak poniesionych strat i utraconych korzyści
• zasada realności ochrony ubezpieczeniowej - ubezpieczony musi mieć gwarancję, że w przypadku wystąpienia określonego wypadku ubezpieczeniowego doznane przez niego straty bądź powstałe potrzeby finansowe zostaną zaspokojone przez ubezpieczyciela
• zasada gwarancji ochrony ubezpieczeniowej - możliwość korzystania z ochrony, a co najważniejsze w zakresie kondycji finansowej zakładu ubezpieczeń i funkcjonowania przepisów prawa ubezpieczeniowego [W. Ronka-Chmielowiec 2016, s. 16]

Klasyfikacja ryzyka ubezpieczeniowego

I.

1. finansowe - realizacja ryzyka ma charakter ekonomiczny,
2. niefinansowe - realizacja ryzyka nie ma charakteru ekonomicznego;

II.

1. statyczne - występuje niezależnie od czasu, nawet gdy nie ma zmian ekonomicznych, technologicznych i cywilizacyjnych,
2. dynamiczne - związane ściśle ze zmianami ekonomicznymi, technologicznymi i cywilizacyjnymi,

III.

1. fundamentalne - ryzyko bezosobowe, wpływa na dużą liczbę jednostek lub całe społeczeństwo, ma przyczyny społeczne, ekonomiczne lub polityczne; 2.partykularne - stwarzają zagrożenia (powodują straty) w skali interesów indywidualnych,

IV.

1. czyste - jeżeli wystąpi ryzyko to podmiot na pewno przyniesie stratę: niezrealizowane nie przynosi żadnych korzyści,
2. spekulatywne - jeżeli wystąpi ryzyko podmiot może ponieść stratę lub osiągnąć zysk; niezrealizowane się tego ryzyka to brak straty lub zysku;

V.

1. osobowe - przedmiotem umowy ubezpieczenia jest zdrowie, życie lub zdolność do wykonywania pracy;
2. majątkowe - zagrażające dobrom majątkowym,

VI.

1. probabilistyczne - dające się obliczyć metodami matematycznymi (ryzyko aprioryczne) lub tylko na podstawie danych statystycznych (ryzyko statystyczne),
2. estymatyczne - dające się obliczyć metodami statystycznymi, prawdopodobieństwo a priori;

Zarządzanie ryzykiem ubezpieczeniowym

1. Analiza ryzyka - identyfikacja i oszacowanie ryzyka oraz ustalenie hierarchii ryzyk,

1. Aktywne podejście do ryzyka - eliminowanie, ograniczanie, segmentowanie, podział, kontrola i przemieszczenie ryzyka,
2. Finansowanie ryzyka - rozeznanie możliwości samoubezpieczenia lub ubezpieczenia w systemie ubezpieczeń gospodarczych (transfer ryzyka),
3. Administrowanie ryzykiem ; forma działania, w której systematycznie oszacowuje się przyjęty program działania, ocenia się jego przebieg i dostosowuje się do procesu zarządzania ryzykiem;

Manipulacja ryzykiem ubezpieczeniowym

1.Unikanie ryzyka - negatywna metoda manipulacji ryzykiem. Występuje gdy indywidualnie i świadomie odmawiam akceptacji występowania ryzyka (nawet w krótkim okresie czasu);powoduje kumulację ryzyka w dłuższym czasie i skutkuje paraliżem działania państwa,

1. Zatrzymanie ryzyka - najczęstsza metoda manipulacji ryzykiem,

a. Aktywne - jest rezultatem świadomie podjętych decyzji, podmiot ma świadomość ryzyka, decyduje się na zaakceptowanie tego ryzyka - całości lub części (przerzucenie ryzyka na inny podmiot),

b. Bierne - nieświadome, bezwiedne podjęcie ryzyka na swoją odpowiedzialność, może wynikać z niewiedzy, ignorancji, lenistwa lub arogancji,

1. Transfer ryzyka (przeniesienie) - pozytywna metoda manipulacji, polega na przeniesieniu ryzyka na inny podmiot, transfer ryzyka może dokonywać się poprzez przeniesienie działalności lub przeniesienie odpowiedzialności na inny podmiot.

Ryzyko ubezpieczeniowe — artykuły polecane

Ryzyko — Ilościowe techniki oceny zagrożeń i szans — Warunki podejmowania decyzji — Sytuacja kryzysowa — Skłonność do podejmowania ryzyka — Trwały uszczerbek na zdrowiu — Ryzyko inwestycyjne — Niepewność — Zarządzanie ryzykiem — Czynniki stresogenne

Bibliografia

• Kamieński W. (2014), Główne świadczenia stron umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, Rozprawy Ubezpieczeniowe, nr 2(17)
• Kluszczyńska Z., Koczur W., Rubel K., Szpor G., Szumlicz T. (2003), System ubezpieczeń społecznych zagadnienia podstawowe, LexisNexis, Warszawa
• Kwiecień I. (2010), Czynniki determinujące skuteczność transferu ryzyka poniesienia ciężaru kompensacji szkód na osobie poprzez obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej, Wiadomości Ubezpieczeniowe, nr 4
• Monkiewicz J. (red.) (2003), Podstawy ubezpieczeń, Poltext, Warszawa
• Orlicki M. (2011), Kilka uwag o technice tworzenia ogólnych warunków ubezpieczenia, Wiadomości Ubezpieczeniowe nr 1
• Orlicki M. (2017), Znaczenie prawne informacji o istotnych elementach wzorca umowy w świetle art. 17 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej. Prawo Asekuracyjne nr 1
• Ostrowska D., Jamróz P. (red.) (2016), Ubezpieczenia gospodarcze i społeczne w Polsce, CeDeWu, Warszawa
• Ronka-Chmielowiec W. (red.) (2016), Ubezpieczenia, C.H.Beck, Warszawa
• Sangowski T. (red.) (2001), Ubezpieczenia gospodarcze, Poltext, Warszawa
• Szumlicz T. (2005), Ubezpieczenia społeczne, BRANTA, Bydgoszcz
• Ustawa z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej Dz.U. 2015 poz. 1844

Autor: Urszula Jabłońska, Magdalena Postawa