Definicja controllingu

Controlling to obejmujący całe przedsiębiorstwo, skoordynowany i zintegrowany, wspierany komputerowo system wspomagania w procesie strategicznego i operacyjnego zarządzania przedsiębiorstwem poprzez koordynacje planowania (ustalania celów przedsiębiorstwa), kontroli (porównania stanu faktycznego z zamierzeniami; analiza odchyleń), kierowania (przeprowadzenia działań korygujących), organizowania (zapewnienia swobodnej komunikacji pomiędzy ośrodkami decyzyjnymi) oraz motywowania (stosowania systemu wynagrodzania w zależności od efektywności). W krótkim okresie controlling przybiera postać zysku, zaś w okresie długim przedstawia się on jako pewność istnienia i rozwoju przedsiębiorstwa.

Controlling bywa też definiowany jako nowa funkcja zarządzania, a dokładniej jako międzyfunkcja - łączy ona w sobie elementy planowania, dyspozycji, kontroli, analizy i zasilania w informacje. Utożsamia się go również z advocatus diaboli. W tym znaczeniu controlling ma na celu pobudzenie kadry kierowniczej do twórczego niepokoju, po to, aby sprowokować ją i tym samym pomóc jej w podejmowaniu lepszych, wielopłaszczyznowych decyzji.

Zadania controllingu

• wyszukiwanie i rozpoznanie celów strategicznych i operatywnych, pomaga w ich formułowaniu, nadzoruje ich realizacje i skutki.
• wyszukiwanie i rozpoznanie właściwiej drogi na przyszłość.
• wyszukiwanie i rozpoznanie wąskich gardeł.
• wprowadzenie miarodajnej kalkulacji kosztów i wydajności.
• tworzenie wskaźników i mierników oceny sytuacji finansowej.
• tworzenie i ciągła aktualizacja struktury systemu planowania finansowego.
• stworzenie odpowiedniego systemu informacyjnego (bieżąca kontrola i porównywanie zaplanowanych celów z faktycznie osiągniętymi wynikami).
• rozwiązywanie wysoce skomplikowanych wzajemnych związków między przedsiębiorstwem a otoczeniem.
• umożliwia stworzenie normy (imperatywu), która skłoni kadrę kierowniczą jak i ich bezpośrednich wykonawców do postępowania zgodnie racjonalnością ekonomiczną i interesem przedsiębiorstwa.
• pozwala na wybór najbardziej optymalnej metody i techniki do wykonywania nowych zadań i analiz oraz stworzenie nowych metod badawczych (np. "systemy wczesnego ostrzegania").

Cele controllingu

• Zabezpieczenie samoregulacji systemu przedsiębiorstwa.
• Centralizacja informacji dotyczących planowania i kontroli.
• Zapewnienie elastyczności firmy.
• Potrzeba koordynacji działań.

Controlling według szkoły amerykańskiej i niemieckiej

Z uwagi na wielorakie znaczenie angielskiego terminu ‘’to control’’ (sterować, kierować, regulować) oraz na fakt, że controlling stosuje się w przedsiębiorstwach o różnorakich strukturach organizacyjnych czy sytuacji finansowej, w literaturze nie istnieje jednolita definicja controllingu. Jak twierdzi P. Preissler: "Każdy ma swoje własne wyobrażenia na temat tego, co controlling znaczy lub znaczyć powinien, tylko że każdy myśli coś innego". (J. Nesterak 2015, s. 23). Największy wkład w zdefiniowanie tego pojęcia przypisuje się specjalistom finansowym z Niemiec oraz Stanów Zjednoczonych.

Szkoła amerykańska

Stany Zjednoczone uważane są za kolebkę controllingu we współczesnym rozumieniu tego słowa To tam, w drugiej połowie XVII wieku zauważono potrzebę kontroli zarządzania finansami publicznymi. Następnie, na skutek dynamicznego rozwoju gospodarki, pojawiają się pierwsze stanowiska controllerów w przedsiębiorstwach (koniec XIX wieku). Według amerykańskich badaczy controlling pełni funkcję pomocniczą w procesie zarządzania, zajmuje się rachunkowością. Obszar jego wpływów obejmuje dział finansów i rachunkowości, a amerykańskiego controllera porównać można do europejskiego głównego księgowego. Planowanie w controllingu amerykańskim nie jest ustrukturalizowane. Controlling pełni tu jedynie funkcje doradcze, a niezbędne do tego informacje czerpie z prostych baz danych opartych na rachunkowości . Obecnie, w gospodarce amerykańskiej, celem controllingu jest przygotowanie i wdrażanie systemu wszechstronnego systemu umożliwiającego optymalne wykorzystanie posiadanych zasobów w celu polepszenia efektywności funkcjonowania danego podmiotu, przy jednoczesnym dostrzeganiu i reagowaniu na zmiany zachodzące w jego otoczeniu.

Szkoła niemiecka

Controlling w gospodarce niemieckiej, podobnie jak w innych krajach europejskich, pojawił się w latach 60.tych XX wieku, na skutek powstawania filii korporacji amerykańskich. Największy udział w procesie dostosowania koncepcji zarządzania opartej na controllingu do warunków europejskich ma szkoła niemiecka. W myśl opracowanej przez jej przedstawicieli teorii controlling rozumiemy szerzej, jako metodę zarządzania. Jest to wszechstronny proces. Obszar działania controllingu obejmuje w tym przypadku całe przedsiębiorstwo. Controlling w tym ujęciu koncentruje się na rozbudowanych systemach informacyjnych. Wiedzę niezbędną do podejmowania decyzji controlling czerpie między innymi z rachunkowości.

Podział controllingu

Controlling można podzielić z uwagi na wielorakie kryteria. Jednym z najczęściej spotykanych jest szczebel zarządzania, Wyróżniamy wówczas controlling operacyjny i strategiczny. Z uwagi na zakres działania rozróżniamy controlling kompleksowy,produkcyjno - finansowy, finansowy. Analizując controlling pod kątem obszaru funkcyjnego dzielimy go na zaopatrzeniowy, produkcyjny, sprzedaży, badań i rozwoju (funkcje pionowe) oraz finansowy, inwestycji, projektów, personalny, marketingu, jakości i eco - controlling (funkcje poziome). Z uwagi na wielorakie znaczenie omawianego pojęcia, controlling podzielić można również w oparciu o zakres kompetencji na raportowy i zarządczy, a także ze względu na formę organizacyjną controllingu na instytucjonalny i nieinstytucjonalny.

Definicja controllingu — artykuły polecane

Paradygmaty zarządzania — Planowanie zasobów ludzkich — William Conway — Zarządzanie strategiczne — Audyt informatyczny — Teoria zarządzania — System zarządzania — Howard Coonley — Polityka personalna — Skutki odejść pracowników

Bibliografia

• Błoch H. (1992), Controlling rachunkowość zarządcza, CIM, Warszawa
• Mikołajczyk Z. (red.) (1993), Jak zarządzać przedsiębiorstwem w gospodarce rynkowej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Nesterak J. (2001), Funkcjonowanie i rozwój organizacji w zmiennym otoczeniu, Materiały ogólnopolskiej konferencji naukowej, Lednica
• Nesterak J. (2015), Controlling zarządczy. Projektowanie i wdrażanie, Wolters Kluwer, Warszawa
• Pocztowski A. (1996), Zarządzanie zasobami ludzkimi, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław
• Vollmuth H. (1993), Controlling - planowanie, kontrola, zarządzanie, Placet, Warszawa

Autor: Mateusz Kaniecki, Małgorzata Dziedzic