Handel wewnątrzgałęziowy

Handel wewnątrzgałęziowy - terminem tym określa się zazwyczaj wymianę towarów pochodzących z tej samej gałęzi produkcji. Niemniej jednak definicja ta nie jest do końca precyzyjna i jednoznaczna. Bardziej adekwatnym określeniem byłyby słowa Salvatore, który za handel wewnątrzgałęziowy uznał wymianę dobrami zróżnicowanymi należącymi do tej samej gałęzi przemysłu lub szerokiej grupy produktów. Tego rodzaju wymiana nazywana jest również handlem dwukierunkowym (ang. two-way trade), który charakteryzuje się równoczesnym eksportem oraz importem tych samych dóbr ekonomicznych.

Najbardziej powszechnym problemem w badaniu handlu wewnątrzgałęziowego jest wcześniejsze ustalenie co oznacza pojęcie "te same produkty". Ekonomistom trudno się zgodzić co do stopnia zróżnicowania danych produktów, o ile można tu mówić o zróżnicowaniu w ogóle, jako że dane w badaniach powinny być zagregowane na odpowiednim poziomie.

Jedni twierdzą, że klasyfikacja produktów powinna być jak najbardziej uszczegółowiona, podczas kiedy inni są przekonani, że zbyt duża dezagregacja może prowadzić do oddzielenia towarów, które w rzeczywistości mogłyby być produkowane przez tą samą gałąź przemysłu .

TL;DR

Handel wewnątrzgałęziowy to wymiana dóbr z tej samej gałęzi produkcji. Aby zaistniał, muszą być spełnione warunki takie jak wybór konsumenta, korzyści skali produkcji i koszty transportu. Mierzy się go za pomocą indeksu Grubela-Lloyda. W Polsce przykładem handlu wewnątrzgałęziowego jest eksport węgla kamiennego i import samochodów. Istnieją problemy z mierzeniem handlu wewnątrzgałęziowego, takie jak zbyt zagregowany poziom danych i różne genezy handlu. Handle wewnątrzgałęziowy odgrywa dużą rolę w USA i Niemczech.

Warunki zaistnienia wymiany wewnątrzgałęziowej

Aby wymiana wewnątrzgałęziowa mogła zaistnieć, muszą zostać spełnione poniższe warunki :

• wybór konsumenta - popyt na zróżnicowane typy dóbr, krajowych jak i zagranicznych konsumentów, determinuje ich import (będący eksportem z punktu widzenia kraju - dostawcy). Zagraniczny popyt jest istotnym bodźcem do specjalizacji danego kraju w niektórych tylko towarach produkowanych przez daną gałąź na świecie.
• korzyści skali produkcji - poszczególne kraje nie wytwarzają wszystkich gatunków danego towaru w małych ilościach, lecz specjalizują się w produkcji wybranych gatunków, gdyż w pewnym przedziale wielkości produkcji wzrost jej poziomu przynosi dodatkowe korzyści
• koszty transportu - dodatkowo specjalizacja mająca źródło zarówno w zróżnicowaniu popytu, jak i w korzyściach skali, jest ograniczona kosztami transportu, dlatego wymiana wewnątrzgałęziowa między krajami niezbyt odległymi przybierze prawdopodobnie większe rozmiary.

Mierzenie handlu wewnątrzgałęziowego

Wiele teoretycznych sposobów mierzenia IIT (handel wewnątrzgałęziowy czyli intra-industry trade) było proponowanych w literaturze przedmiotu. Większość z nich opiera się na podstawowym indeksie GrubelaLloyda:

$IIT_{R}={\frac {\sum _{i}(X_{R}+M_{R})-\sum _{i}|X_{R}-M_{R}|}{\sum _{i}(X_{R}+M_{R})}}$

gdzie $X_{R}$ i $M_{R}$ stanowią wartość eksportu i wartość importu kraju R grupy produktów i. Zauważamy, że wskaźnik ten może przybierać wartości od 0 do 1. Jest równy jeden, kiedy handel wszystkimi produktami jest wewnątrzgałęziowy, równy zero, kiedy handel jest wyłącznie międzygałęziowy .

Im bardziej jednorodne są produkty tym silniej strukturę wymiany określa przewaga komparatywna wynikająca z obfitości czynników produkcji. Natomiast im bardziej zaawansowany technicznie i technologicznie jest dany towar, tym większą rolę w wyjaśnieniu handlu tym towarem należy przypisywać zróżnicowaniu produktu oraz korzyściom skali produkcji.

Specjalizacja wewnątrzgałęziowa dokonuje się przede wszystkim w obrębie grupy towarów przemysłowych. Jej wyrazem są rosnące obroty towarami przemysłowymi między krajami wysoko rozwiniętymi .

Problemy z mierzeniem handlu wewenątrzgałęziowego

Jednymi z częstych problemów, które pojawiają się przy mierzeniu poziomu handlu wewnątrzgałęziowego to mierzenie IIT na zbyt zagregowanym poziomie zarówno jeśli chodzi o kwestię produktową (na przykład produktów z grup CN2), jak i geograficzną (badanie handlu przeprowadza się dla całej grupy państw, na przykład Unii Europejskiej). Nie uwzględnia się również różnej genezy tego handlu i charakteru/jakości produktów. W badaniach empirycznych często bierze się pod uwagę handel danego państwa zresztą świata. Wyniki mogą być całkowicie różne, jeśli badane są bilateralne obroty handlowe z poszczególnymi państwami. Weźmy przykładowo państwo A, które handluje z blokiem państw B i C. Wyniki empiryczne przeprowadzonego badania dla handlu z blokiem państw wskazują na handel wewnątrzgałęziowy np. równy 100. Jeśli natomiast zbadamy bilateralny handel, to może okazać się, że przepływy handlowe są jednokierunkowe, gdyż A importuje z B, a eksportuje do C. Z tych powodów w badaniu kształtowania się handlu wewnątrzgałęziowego Unii Europejskiej z Polską nie należy agregować danych dla całej UE lecz przeprowadzać badania z podziałem na poszczególne kraje. Znaczącym problemem jest odpowiedni wybór nomenklatury handlowej oraz stopień dezagregacji .

Przykład

Przykładem może tu być Polska, która eksportuje węgiel kamienny, ale również sprawdza pewną jego ilość z zagranicy. Niemcy produkują samochody, ale również je sprowadzają z Japonii, Francji, Włoch. Miarą handlu wewnątrzgałęziowego jest porównanie salda obrotów handlu międzynarodowego w wybranej branży z ich łączoną wielkością. Ten miernik nosi nazwę, indeksu handlu wewnątrzgałęziowego. Licznik przedstawia wartość bezwzględną różnicy między eksportem a importem w wybranej gałęzi, a mianownik sumę eksportu i importu danej gałęzi. Może się tak zdarzyć, że miernik będzie wynosił 0, ma to miejsce wtedy gdy dany kraj jest jednym eksporterem lub importerem produktów w danej gałęzi. Kiedy w kraju mamy do czynienie z handlem wewnątrzgałęziowym, czyli kraj eksportuje i importuje dany produkt, miernik ten kształtuje się w przedziale od 0 do 1. Maksymalna wartość miernika to 1, będzie ona występowała wtedy, kiedy eksport i import w danej gałęzi będą sobie równe. Będzie to oznaczało największe zaangażowanie w danej gałęzi handlu wewnątrzgałęziowego. Handle wewnątrzgałęziowy odgrywa dużą rolę w Stanach Zjednoczonych i Niemczech, a Japonii jest niższy. Na występowanie handlu wewnątrzgałęziowego wpływają koszty transportu, strategia marketingowa duży koncernów tzw. polityka zróżnicowania produktu. Handle wewnątrzgałęziowy powoduje, że przedsiębiorstwa uzyskują dynamiczne korzyści skali .

Handel wewnątrzgałęziowy — artykuły polecane

Teoria korzyści komparatywnych — Przewaga komparatywna — Teoria kosztów absolutnych — Terms of trade — Teoria obfitości zasobów — Teoria neoczynnikowa — Substytut — Stopa inflacji — Kraj pochodzenia

Bibliografia

• Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (2007), Ekonomia. Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Bożyk P., Misala J., Puławski M. (2002), Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Budnikowski A. (2006), Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Milewski R., Kwiatkowski E. (red.) (2016), Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Molendowski E., Polan W. (2015), Handel wewnątrzgałęziowy - miernikiem międzynarodowej pozycji konkurencyjnej gospodarek, Studia i prace wydziału nauk ekonomicznych i zarządzania nr 41, t.1, UEK, Kraków
• Śledziewska K., Czarny E. (2015), Unia monetarna a intensywność wymiany towarowej - studium przypadku strefy euro, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Oeconomica 5 (316)
• Talar S. (2012), Wewnątrzgałęziowa wymiana handlowa Polski w warunkach integracji, Zeszyty Naukowe Wydziałowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach pt. Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze–integracja regionalna w Europie i na świecie, Studia Ekonomiczne, nr 123

Autor: Magdalena Wójcik