Kreatywne myślenie

Kreatywne myślenie - jest zjawiskiem pobudzania nowych myśli, formułowania na nowo dotychczasowej wiedzy, dzięki analizie dotychczasowych założeń i paradygmatów. Jest określane jako proces ujawniania, selekcjonowania, wymiany i łączenia idei, faktów czy umiejętności (A. Sopińska 2018, s. 13). R.B. Mellor wyróżnia trzy czynniki, które mają wpływ na pobudzenie kreatywnego myślenia (R.B. Mellor 2011, s. 52):

1. zapotrzebowanie na złożoną, urozmaiconą i oryginalną stymulację,
2. chęć dzielenia się wartościami, pomysłami i wiedzą,
3. potrzeba przezwyciężania problemów.

Cechy i czynniki sprzyjające kreatywnemu myśleniu

Osoba charakteryzująca się myśleniem kreatywnym postrzega rzeczywistość w sposób odmienny niż konwencjonalny, dostrzega nowe możliwości oraz alternatywne rozwiązania problemów. Typowe cechy dla osób myślących kreatywnie to (K. Wojtoszek 2015, s. 129):

• skłonności do rozwiązywania skomplikowanych zjawisk oraz rozumienie prawidłowości w nich występujących,
• potrzeba osiągnięć, dążenia do sukcesów,
• postrzeganie sytuacji niejasnych bądź nieznanych jako wyzwanie, odczuwanie satysfakcji z prób ich poznania, zrozumienia i odnalezienia się w nich,
• orientacja na ryzyko - poszukiwanie nowych metod, wysoka tolerancyjność na zmiany,
• potrzeba autonomii - wysoka samodyscyplina, poczucie niezależności, umiejętność samodzielnego tworzenia harmonogramów i działania według nich.

Wśród czynników sprzyjających myśleniu kreatywnemu można wyróżnić takie jak (Tamże, 130):

• obecność konkurencji,
• występowanie zmian środowiskowych
• brak precedensów,
• jasno stawiane wymagania przywódców,
• wzrost efektywności w organizacji.

Kreatywne myślenie opiera się na cechach osobowości związanych z niezależnością, samokontrolą, podejmowaniem ryzyka, wytrwałością, tolerancją na stres i względnym brakiem zainteresowania akceptacją społeczną. Kompetencje i kreatywne myślenie decydują o tym, co dana osoba może zrobić, wykonując zadanie lub rozwiązując problem (I. Krawczyk-Sokołowska 2018, s. 59)

Przykładowe techniki kreatywnego myślenia

Wśród dotychczas opracowanych metod i technik kreatywnego myślenia, które charakteryzują się wysoką skutecznością należą (J. Korkosz-Gębska 2014, s. 961-962):

• burza mózgów,
• strategia błękitnego oceanu
• synektyka,
• marketing lateralny,
• analiza morfologiczna,
• analiza scenariuszowa
• listy atrybutów,
• współtworzenie.

Bariery myślenia kreatywnego

Jak zauważa I. Krawczyk-Sokołowska (2018, s. 59), istnieje wiele barier, które ograniczają lub też uniemożliwiają kreatywne myślenie. Przeszkody kreatywnego myślenia obejmują m.in. krytykę, ignorowanie technik (np. burzy mózgów), gromadzenie problemów, obwinianie niepowodzeń, nieodpowiednie wynagrodzenie, brak szkoleń oraz zatrudnianie zewnętrznych konsultantów do wprowadzania zmian.

Kreatywne myślenie a innowacyjność

Troska o rozwój kreatywnego potencjału zasobów ludzkich w firmach jest centralnym punktem wyjścia do poszukiwania i wdrażania innowacyjnych rozwiązań. Kreatywność jest jedną z cech opisujących indywidualne cechy każdego przedsiębiorcy, a jej poziom jest kluczowym wyznacznikiem zdolności innowacyjnych. Innowacja oznacza proces łączenia nowych pomysłów i spostrzeżeń w celu stworzenia nowej wartości. Kreatywne myślenie jest źródłem innowacji, które napędza powstawanie nowych pomysłów i ożywia najlepsze pomysły (J. Karpacz 2011, s. 8-9) (I. Krawczyk-Sokołowska 2018, s. 60-61).

Cechy osobowości i kreatywne myślenie

Niezależność

Jedną z kluczowych cech osobowości związanych z kreatywnym myśleniem jest niezależność. Osoby o silnej niezależności nie boją się wyłamywać z utartych schematów, eksperymentować i podejmować nietypowe decyzje. Niezależność umożliwia im myślenie poza ramami ustalonymi przez społeczeństwo i konwencje, co w efekcie prowadzi do powstawania nowatorskich rozwiązań.

Samokontrola

Samokontrola jest kolejną ważną cechą, która sprzyja kreatywnemu myśleniu. Osoby o wysokiej samokontroli są w stanie skoncentrować się na zadaniu, ignorując rozpraszacze i impulsy, które mogą ograniczać proces twórczego myślenia. Dzięki samokontroli są w stanie skupić się na szukaniu nietypowych rozwiązań, a nie tylko na utartych schematach.

Podejmowanie ryzyka

Osoby, które są skłonne do podejmowania ryzyka, mają większą skłonność do kreatywnego myślenia. Podejmowanie ryzyka oznacza gotowość do eksperymentowania, testowania nowych pomysłów i podejmowania decyzji, które mogą być postrzegane jako nietypowe lub niekonwencjonalne. Bez odwagi do podjęcia ryzyka, trudno jest wyjść poza utarte schematy i odkryć nowe rozwiązania.

Wytrwałość

Wytrwałość jest niezbędną cechą osobowości dla osiągnięcia sukcesu w kreatywnym myśleniu. Proces twórczy często wymaga czasu i wysiłku, a nie zawsze przynosi natychmiastowe rezultaty. Osoby wytrwałe są w stanie kontynuować pracę nad projektem, nawet w obliczu trudności i porażek, co pozwala im na rozwinięcie i realizację swoich kreatywnych pomysłów.

Tolerancja na stres

Ostatnią cechą osobowości, która jest istotna dla kreatywnego myślenia, jest tolerancja na stres. Twórcze myślenie często wiąże się z napięciem i niepewnością, ponieważ wymaga eksploracji nieznanych obszarów i podejmowania ryzyka. Osoby o wysokiej tolerancji na stres są w stanie zachować spokój i jasność umysłu w trudnych sytuacjach, co umożliwia im generowanie innowacyjnych pomysłów.

Techniki kreatywnego myślenia

Burza mózgów

Burza mózgów jest jedną z najbardziej popularnych technik kreatywnego myślenia. Polega ona na spontanicznym generowaniu jak największej liczby pomysłów na dany temat. W grupie osób zbiera się jak najwięcej propozycji, bez oceniania ich w trakcie procesu generowania. Dzięki temu możliwe jest wydobycie wielu nowatorskich rozwiązań, które mogą być później poddane analizie i selekcji.

Strategia błękitnego oceanu

Strategia błękitnego oceanu jest podejściem, które polega na poszukiwaniu nowych, niezagospodarowanych jeszcze rynków. Zamiast konkurować na już istniejących rynkach, firma stara się stworzyć nową przestrzeń, w której nie ma jeszcze konkurencji. Technika ta wymaga od przedsiębiorcy myślenia poza schematami i szukania nisz, w których może zrealizować swój potencjał.

Synektyka

Synektyka to technika, która łączy różne, pozornie niepowiązane ze sobą elementy w celu wygenerowania nowych pomysłów. Polega na łączeniu różnych dziedzin w celu znalezienia nowatorskich rozwiązań. Może to obejmować łączenie różnych przedmiotów, idei, koncepcji, a nawet połączenie elementów odmiennych kultur. Synektyka zachęca do myślenia poza utartymi schematami i odkrywania nowych możliwości.

Marketing lateralny

Marketing lateralny to technika polegająca na wykorzystaniu niekonwencjonalnych strategii marketingowych, aby przyciągnąć uwagę klientów. W tym podejściu firma stara się zaskoczyć konsumentów, wykorzystując nietypowe, kreatywne i oryginalne sposoby promocji i komunikacji. Marketing lateralny angażuje emocje odbiorców i stara się wyróżnić na tle konkurencji.

Analiza morfologiczna

Analiza morfologiczna to technika polegająca na rozłożeniu problemu na mniejsze elementy i analizie ich w celu znalezienia nowych rozwiązań. Polega na identyfikowaniu różnych czynników wpływających na problem i eksplorowaniu różnych kombinacji tych czynników. Jest to szczególnie przydatne w przypadku problemów złożonych i wieloaspektowych, które wymagają systematycznego podejścia.

Analiza scenariuszowa

Analiza scenariuszowa to technika polegająca na badaniu różnych możliwych scenariuszy dotyczących przyszłości. Polega na identyfikacji różnych czynników wpływających na sytuację, a następnie na eksplorowaniu różnych kombinacji tych czynników w celu zrozumienia, jak mogą się one rozwijać w przyszłości. Ta technika pomaga w identyfikacji potencjalnych zagrożeń, szans i trendów, co umożliwia lepsze przygotowanie się na ewentualne zmiany.

Listy atrybutów

Technika list atrybutów polega na generowaniu listy cech, które są charakterystyczne dla danego produktu, usługi lub koncepcji. Następnie analizuje się te cechy, szukając połączeń i możliwości rozwoju. Ta technika pomaga w identyfikacji nowych możliwości i innowacyjnych funkcji, które mogą wyróżnić produkt na rynku.

Współtworzenie

Współtworzenie to technika polegająca na angażowaniu różnych interesariuszy w proces generowania nowych pomysłów i rozwiązań. Współtworzenie umożliwia wykorzystanie różnorodnych perspektyw i doświadczeń, co prowadzi do bardziej kreatywnych i innowacyjnych wyników. Ta technika jest szczególnie użyteczna w kontekście rozwoju produktów i usług, gdzie zaangażowanie klientów i innych interesariuszy jest kluczowe.

Bariery ograniczające kreatywne myślenie

Krytyka

Jedną z najczęstszych barier ograniczających kreatywne myślenie jest krytyka. Często zdarza się, że pomysły są szybko odrzucane lub krytykowane zanim mają szansę się rozwinąć. Krytyka może pochodzić zarówno od innych osób, jak i od nas samych. Często obawiamy się, że nasze pomysły będą oceniane negatywnie lub spotkają się z oporem. To prowadzi do niechęci do dzielenia się swoimi pomysłami i ogranicza naszą zdolność do myślenia kreatywnego.

Aby przezwyciężyć tę barierę, ważne jest stworzenie atmosfery otwartości i akceptacji dla pomysłów innych osób. Powinniśmy zachęcać do dzielenia się pomysłami i unikać automatycznego odrzucania ich. Krytyka powinna być konstruktywna i skupiać się na rozwinięciu pomysłu, a nie na jego odrzuceniu.

Ignorowanie technik

Kolejną barierą, która ogranicza kreatywne myślenie, jest ignorowanie technik. Istnieje wiele technik i narzędzi, które mogą pomóc nam generować nowe pomysły i rozwiązywać problemy. Niestety, często nie jesteśmy świadomi tych technik lub ignorujemy ich zastosowanie.

Jedną z popularnych technik jest brainstorming, który polega na generowaniu jak największej ilości pomysłów w krótkim czasie. Innymi technikami są mind mapping, analiza SWOT, czy analiza przyczyn i skutków. Te techniki działają na zasadzie otwarcia naszego umysłu na różne perspektywy i pomagają nam spojrzeć na problem z innej strony.

Ignorowanie technik jest zwykle wynikiem niewiedzy lub braku doświadczenia w ich stosowaniu. Dlatego ważne jest, abyśmy byli świadomi różnych technik i poznawali je na bieżąco. Wykorzystanie tych narzędzi może znacznie zwiększyć naszą zdolność do generowania innowacyjnych pomysłów.

Gromadzenie problemów

Trzecią barierą kreatywnego myślenia jest gromadzenie problemów. Często skupiamy się na problemach i trudnościach, które napotykamy w naszej pracy, zamiast szukać rozwiązań. Koncentrując się na problemach, wpadamy w pułapkę negatywnego myślenia i braku perspektywy.

Aby przezwyciężyć tę barierę, powinniśmy skupiać się na szukaniu rozwiązań zamiast na problemach. Zamiast analizować, dlaczego coś nie działa, powinniśmy skupić się na tym, jak możemy to naprawić. To wymaga zmiany naszego sposobu myślenia i skupienia na pozytywnym rozwiązaniu problemu.

Brak szkoleń

Ostatnią, ale nie mniej istotną barierą jest brak szkoleń z zakresu kreatywnego myślenia. Często nie mamy odpowiednich narzędzi i umiejętności, które pomogłyby nam rozwijać nasze zdolności do kreatywnego myślenia. Brak wiedzy na temat technik i metod ogranicza naszą zdolność do generowania innowacyjnych pomysłów.

Kreatywne myślenie a innowacje

Zdolności innowacyjne

Kreatywne myślenie odgrywa kluczową rolę w procesie tworzenia innowacji. Zdolność do generowania nowych pomysłów, myślenie poza utartymi schematami i szukanie alternatywnych rozwiązań są niezbędne, aby wprowadzać nowe produkty, usługi i procesy na rynek.

Jednym z najważniejszych aspektów kreatywnego myślenia jest umiejętność myślenia "out of the box". Oznacza to, że osoba kreatywna potrafi spojrzeć na problem z różnych perspektyw i znaleźć nieszablonowe rozwiązania. Nie ogranicza się ona do tradycyjnych metod i podejść, ale poszukuje nowych dróg i możliwości.

Kreatywne myślenie wymaga również otwartości na eksperymentowanie i podejmowanie ryzyka. Osoby innowacyjne nie boją się porażki ani nieznanego. Są gotowe wyjść poza swoją strefę komfortu i testować nowe pomysły. Dzięki temu są w stanie odkrywać nowe, nieoczywiste rozwiązania i realizować projekty, które mogą mieć znaczący wpływ na społeczeństwo.

Dodatkową ważną umiejętnością związaną z kreatywnym myśleniem jest zdolność do łączenia różnych idei i informacji w celu tworzenia czegoś nowego. Często innowacje wynikają z połączenia różnych dziedzin lub branż, które wcześniej nie miały ze sobą wiele wspólnego. Kreatywne myślenie umożliwia widzenie powiązań między różnymi obszarami i wykorzystywanie ich w celu stworzenia nowej wartości.

Łączenie pomysłów w celu tworzenia nowej wartości

Kreatywne myślenie umożliwia łączenie pomysłów w celu tworzenia nowej wartości. Często najlepsze innowacje powstają, gdy różne idee spotykają się i przenikają się nawzajem. Przykładem może być kombinowanie różnych technologii, jak np. smartfony, które łączą w sobie funkcje telefonu, aparatu fotograficznego, odtwarzacza muzycznego i wielu innych urządzeń.

Kreatywni myśliciele potrafią również dostrzegać potencjał w nieoczywistych połączeniach. Mogą łączyć technologie z dziedzinami sztuki, nauki, biznesu i społeczeństwa, tworząc w ten sposób innowacyjne produkty i usługi. Przykładem może być rozwój nowych technologii w dziedzinie medycyny, które łączą w sobie naukę, technologię i doświadczenie lekarzy, aby poprawić diagnozę i leczenie chorób.

Kreatywne myślenie stymuluje również rozwój umiejętności rozwiązywania problemów. Osoby kreatywne potrafią zidentyfikować główne trudności i wypracować efektywne strategie ich pokonania. Są w stanie myśleć poza utartymi schematami i znaleźć innowacyjne rozwiązania, które mogą być rewolucyjne dla danej dziedziny.

Kreatywne myślenie — artykuły polecane

Rozwój organizacyjny — Predyspozycje — Pozytywne myślenie — Osoba przedsiębiorcza — Organizacja inteligentna — Zarządzanie innowacjami — Jean Piaget — Organizacja ucząca się — Przywództwo sytuacyjne

Bibliografia

• Karpacz J. (2011), Kreatywność przedsiębiorców jako determinant poszukiwania szans, Przegląd Organizacji, nr 1
• Korkosz-Gębska J. (2014), Kreatywność i innowacje w zarządzaniu nowoczesnym przedsiębiorstwem, Innowacje w Zarządzaniu i Inżynierii Produkcji
• Krawczyk-Sokołowska I. (2018), Kreatywność stymulatorem postaw proinnowacyjnych w przedsiębiorstwie, Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów, nr 162
• Mellor R.B. (2011), Kreatywność [w:] Przedsiębiorczość, pod red. Mellor R.B., Coulton G., Chick A., Bifulco A., Mellor N., Fischer A., PWE, Warszawa
• Sopińska A. (2018), Kreatywność a innowacyjność organizacji. Otwarte innowacje jako przejaw współkreatywności, Studia i Prace Kolegium zarządzania i Finansów, nr 161
• Wojtoszek K. (2015), Kreatywne myślenie w tworzeniu procesu innowacji. Zarządzanie emocjami, Prace Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości z siedzibą w Wałbrzychu, nr 6

Autor: Paweł Majerczyk