Plan jakości

Według normy PN-ISO 9000:2000: Plan jakości jest to dokument specyfikujący, które procedury i związane z nimi zasoby należy zastosować, kto i kiedy ma je realizować w odniesieniu do określonego przedsięwzięcia, wyrobu, procesu lub umowy.

Procedury te zazwyczaj związane są z procesami zarządzania jakością i procesami realizacji wyrobu. Norma ISO 9000 podkreśla, że ustanowienie planu jakości może być częścią planowania jakości, a plan jakości zazwyczaj jest jednym z wyników tego procesu.

Dla przedsięwzięć podejmowanych w odniesieniu do nowych wyrobów, usług lub procesów wskazane jest przygotowanie planów jakości w formie pisemnej, zgodnie z wymaganiami systemu zarządzania jakością w przedsiębiorstwie.

Plan jakości jest zwykle ograniczony do określonego obszaru związanego z kontraktem, wyrobem lub projektem. Plany kontroli, badań oraz nadzoru są również planami jakości.

TL;DR

Artykuł omawia normę ISO 9000 PN-ISO 9000:2000 dotyczącą planu jakości. Plan jakości jest dokumentem określającym procedury i zasoby do zastosowania w projekcie, wyrobie, procesie lub umowie. W artykule przedstawiono treść planu jakości, w tym sekcje dotyczące zakresu, celów, odpowiedzialności, zarządzania dokumentami, zarządzania produkcją, monitorowania i pomiarów, audytów, zarządzania rozbieżnościami, zarządzania ryzykiem oraz zarządzania personelem i szkoleniami. Artykuł podkreśla również, że elementy planu jakości wybiera się w zależności od etapu dojrzałości produktu.

Treść planu jakości

W zależności od branży, w której działa dana organizacja i charakteru pracy (rodzaja projektu, składu procesów, warunków umowy) skład sekcij planu jakości może się różnić. Mimo tego, istnieją sekcje, które powinne być zawarte w każdym planie jakości.

• Zakres zastosowania. Ta sekcja zawiera informacje na temat przedmiotu planu jakości. Obiektem może być projekt, proces lub kontrakt. Dalej określają wymagania, które muszą być spełnione w trakcie pracy. Wymagania można określić bezpośrednio lub przez odniesienie do dokumentów normatywnych.
• Cele. W tej sekcji są zazwyczaj oznaczone wartości celej, które mają zostać osiągnięte w wyniku pracy lub, jeśli cele nie mogą być określone ilościowo, wskaźniki są formułowane jakościowo. Ponadto, w tej sekcji mogą być wskazane sposoby osiągania celów i metody pomiaru wydajności.
• Odpowiedzialność kierownictwa. Opisuje się w tym rozdziale obowiązki, funkcje i odpowiedziolności przełożonych i pracowników. Może być także sporządzana struktura organizacyjna zarządzania pracą i wskazane podporządkowanie i oddziaływanie prac uczestników pracy.
• Zarządzanie dokumentami i kontrola. Zgodnie z ogólną zasadą, dokumenty są podstawowym środkiem komunikacji w systemie sterowania pracą. W planie jakości może być określony skład dokumentów, metody identyfikacji i rejestracji, odpowiedzialni za stworzenie, przegląd i zatwierdzenie, a także sposoby uzyskania dostępu do dokumentów.
• Zarządzanie i rozwój projektowania. Jeśli w trakcie pracy jest założone projektowanie - plan jakości powinien zawierać plan projektowania. W takim przypadku się podaje obowiązujące normy projektowe, wymagania techniczne i jakościowe specyfikacje projektowe. Wymagane są źródła danych wejściowych i reguł poprawności wyników projektowania. Dodatkowo, w tej sekcji się określa procedurę sprawdzania projektu i reguły zarządzania zmianami.
• Zarządzanie produkcją. Ten rozdział zawiera procedury i zasady wykonania pracy i działania niezbędne do kontroli. Jeśli plan jakości jest tworzony na podstawie istniejącej dokumentacji SZJ (system zarządzania jakością), to dodają się odniesienia do istniejących procedur systemu jakości. Jeśli zaplanowane jest wykonanie prac, które nie zostały uwzględnione w ramach istniejącego systemu zarządzania jakością, w tym rozdziale trzeba opracować system zarządzania takimi działalnościami. Powinny one obejmować etapy realizacji prac, załączone dokumenty, instrukcje obsługi, skład narzędzi, sprzętu i technik, metod kontroli i kryteriów akceptacji.
• Monitorowanie i pomiary Oto podstawowe funkcje zapewnienia jakości pracy. Plan jakości w tej sekcji powinien zawierać stosowane metody monitorowania i pomiaru charakterystyk pracy, etapy na których wykonuje się kontrola, skład kontrolowanych parametrów, i kryteria akceptacji prac.
• Audyty. Niezależnie od wielkości i charakteru pracy przeprowadzenie kontroli jakości jest niezbędne w celu oceny zgodności z normami i wymogami planu jakości. Kontrole te mogą być przeprowadzane pracownikami lub zewnętrznymi audytorami.

W tej sekcji, planu jakości wskazują, kto będzie przeprowadzał audyty, z jaką częstotliwością i określa się zakres audytu.

• Zarządzanie rozbieżnościami. W tej sekcji, planu jakości określają się rodzaje rozbieżności i plan postępowania z każdym rodzajem rozbieżności. Również w tym rozdziale wskazują, kto jest odpowiedzialny za podejmowanie decyzji w sprawie wykonania niektórych działań powiązanych z zidentyfikowanymi niezgodnościami.
• Zarządzanie ryzykiem. Sekcja definiuje strukturę ryzyka, metody określania ryzyka i metody kontroli ich występowania w trakcie wykonywania pracy. Tutaj również są określane działania w celu zmniejszenia ryzyka i jego wpływu na cele i wyniki działalności.
• Zarządzanie personelem,szkolenie pracowników i ich kwalifikacje. Plan jakości powinien zawierać wymagania dotyczące kształcenia, szkolenia i umiejętności pracowników wykonujących pracę. Jeśli są potrzebne dodatkowe szkolenia pracowników, to w planie jakości określają harmonogram treningów lub procedurę dla zaangażowania pracowników z niezbędnymi umiejętnościami.

Plan jakości a etap dojrzałości produktu

W praktyce elementy planu jakości wybiera się w zależności od tego, czego ma on dotyczyć. można wziąć pod uwagę, w zależności od etapu, na którym znajduje się produkt:

• Etap przedprodukcyjny:
  • ustalenie wymagań dla wyrobu,
  • wybór podwykonawczy,
  • realizacja zakupu,
  • kontrola dostaw.
• Etap produkcyjny:
  • planowanie procesów produkcyjnych,
  • wykonanie czynności produkcyjnej,
  • kontrola procesu,
  • wykonanie kolejnej czynności produkcyjnej,
  • kontrola procesu,
  • kontrola i badania wyrobów gotowych.
• Etap poprodukcyjny:
  • przechowanie wyrobów gotowych,
  • dostarczenie wyrobów gotowych do klienta,
  • gromadzenie danych o wyrobach.

Pełny plan jakości powinien także określać osoby odpowiedzialne za kolejne fazy procesu oraz odwołania do odpowiednich procedur, instrukcji, planów kontroli i innych dokumentów.

Plan jakości — artykuły polecane

Zarządzanie jakością wg PMBOK — Przegląd zarządzania — Produkt projektu — Zakres projektu — Plan projektu — Etapy projektu — Zarządzanie zleceniami wg PMBOK — Cykl życia projektu — Akredytacja laboratorium

Bibliografia

• Charette P., Mitchell A., Mazur S., McSweeney E. (2004), Zarządzanie projektem. Poradnik dla samorządów terytorialnych, MSAP, Kraków
• Ejdys J., Kobylińska U., Lulewicz-Sas A. (2012), Zintegrowane systemy zarządzania jakością, środowiskiem i bezpieczeństwem pracy, Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, Białystok
• Gołaś H., Mazur A. (2010), Zasady, metody i techniki wykorzystywane w zarządzaniu jakością, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań
• Łunarski J. (2012), Zarządzanie jakością. Standardy i zasady, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa
• Myszewski J. (2009), Po prostu jakość. Podręcznik zarządzania jakością, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego, Warszawa
• Pawłowska H., Rączka M., Tabor A., Truś S., Nowoczesne zarządzanie jakością, Centrum Szkolenia i Organizacji Systemów Jakości Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki, Kraków
• Pieczonka A., Tabor A. (2003), Vademecum jakości, Centrum Szkolenia i Organizacji Systemów Jakości Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki, Kraków
• Polski Komitet Normalizacyjny (2009), PN-EN ISO 9001:2008, Systemy zarządzania jakością - Wymagania, Polski Komitet Normalizacyjny, Warszawa
• Prussak W., Jasiulewicz-Kaczmarek M. (2010), Elementy inżynierii systemów zarządzania jakością, Politechnika Poznańska, Poznań

Autor: Irena Ratusz, Kyrylo (Cyryl) Chabanivskyi