Inflacja jawna

Inflacja jawna jest to rodzaj inflacji, który występuje w państwach o gospodarce rynkowej. W odróżnieniu od inflacji ukrytej charakteryzuje się wzrostem cen. W Polsce występuje od 1989 roku. Inflacja jawna często utożsamiana jest z inflacją otwartą. Jest wyznaczana według kryterium przejawiania się oraz skutków (A. Pollok, 2000, s. 20) Występuje, gdy informacje o podniesieniu cen podaje się do wiadomości publicznej, a rynek swobodnie je kształtuje. W Polsce inflacja jawna pojawiła się wraz z transformacją systemu gospodarczego, z systemu gospodarki centralnie planowanej na gospodarki rynkowej. Było to wynikiem ujawnienia się występującej wcześniej inflacji ukrytej (A. Pollok, 2000, s. 33-34)

TL;DR

Inflacja jawna to wzrost cen, który jest ujawniany publicznie, w przeciwieństwie do inflacji ukrytej. W Polsce pojawiła się wraz z transformacją systemu gospodarczego. Konsekwencje inflacji jawnej to koszty zdartych zelówek, spadek dochodów, redystrybucja dochodów i bogactwa, drenaż podatkowy, zniekształcenie informacji, koszty zwalczania inflacji i koszty zmienianych jadłospisów. Inflacja ukryta powoduje przymusowe oszczędności, kolejki i kupowanie na zapas. Cel inflacyjny w Polsce wynosi 2,5% i ma na celu utrzymywanie inflacji na stabilnym poziomie.

Historia inflacji jawnej w Polsce

Po II wojnie światowej inflacja w Polsce spowodowana była deficytem budżetowym. W 1950 roku nastąpiła wymiana pieniędzy w kraju. W związku z tym szacuje się, że ludność straciła 66 procent zasobów gotówki. Bardzo trudno oszacować poziom inflacji w latach 1944-1989, gdyż Polska Rzeczpospolita Ludowa nagminnie fałszowała dane statystyczne (S. Sztaba, 2018) Wiadomo jednak, że w ówczesnych latach w Polsce występowała inflacja ukryta. Jest to sytuacja, w której popyt przewyższa możliwości produkcyjne, a państwo dyktuje ceny produktów, czym hamuje ich wzrost. Innymi słowy na rynku jest za mało produktów, a za dużo chętnych aby je nabyć. Równocześnie państwo narzuca ceny towarów, jako właściciel podmiotów gospodarczych. Sytuacja ta charakterystyczna jest dla gospodarki centralnie planowanej. Inflacja ukryta cechuje się również przymusowymi oszczędnościami, ogromnymi kolejkami oraz kupowaniem na zapas. (A. Pollok, 2000, s. 33-34) W Polsce sytuacja zmieniła się w 1990 roku. W związku ze zmianą systemu gospodarczego inflacja została ujawniona. Na początku lat 90 nastąpił gwałtowny wzrost inflacji. Aby ustabilizować gospodarkę ówczesny wicepremier i minister finansów Leszek Balcerowicz wprowadził program stabilizacyjny, określany jako tzw. "plan Balcerowicza". Obejmował on sposoby i instrumenty walki z inflacją. W wyniku realizacji planu Balcerowicza w przeciągu dwóch lat poziom inflacji z zawrotnych 685,8% w 1990 roku spadł do 43,0% w 1992 roku (S. Sztaba, 2018)

Konsekwencje gospodarcze inflacji jawnej a inflacji ukrytej

Inflacja jawna od inflacji ukrytej różni się ich konsekwencjami. Do głównych konsekwencji inflacji jawnej zaliczyć można:

• Koszty zdartych zelówek - gdy poziom inflacji rośnie, nabywcy poświęcają zasoby realne na zredukowanie zasobów pieniężnych. Zdzierają zelówki, ponieważ tracą czas na częstsze chodzenie do banków,
• Spadek dochodów - spadek płacy realnej następuje, gdy płace nie zwiększają się w takim stopniu jak inflacja,
• Redystrybucja dochodów oraz bogactwa - dłużnicy osiągają zyski a wierzyciele generują straty. Kiedy dłużnik obciążony jest zadłużeniem długoterminowym o stałej stopie procentowej, wzrost cen spowodowany inflacją przyniesie mu korzyść.
• Drenaż podatkowy - przy podatku progresywnym (w sytuacji, gdy nie zostanie dokonana indeksacja progów podatkowych) większa stopa inflacji powoduje szybsze przesuwanie ludzi do wyżej opodatkowanych grup,
• Zniekształcenie informacji - ceny posiadają ważne dla nabywców informacje. W wyniku prędko zmieniających się cen, konsumenci mogą stracić orientację, w którym sklepie ceny są korzystniejsze. W związku z tym mogą omyłkowo dokonać droższego wyboru.
• Koszty zwalczania inflacji - gdy działania w sferze polityki są ukierunkowane na ograniczenie poziomu inflacji, mogą pojawić się negatywne skutki takie jak wzrost bezrobocia czy niska stopa zwrotu.
• Koszty zmienianych jadłospisów - gdy ceny często ulegają zmianie należy zmieniać również wywieszki z cenami. Muszą być drukowane na nowo co generuje koszty.

(D. Begg, 2003, s. 257-258), (A. Pollok, 2000, s. 47-49)

Natomiast konsekwencjami inflacji ukrytej są:

• Przymusowe oszczędności - jest to sytuacja, w której możliwości popytowe nabywców przewyższają możliwości produkcyjne podmiotów gospodarczych. Nabywcy posiadają odpowiednią ilość gotówki aby nabyć towary, jednak towarów na rynku brakuje. Powoduje to akumulację dochodów, a tym samym potęgowanie stanu braku równowagi pieniężno-rynkowej.
• Kolejki - nabywcy w obawie przed wyprzedaniem dóbr ustawiają się w ogromnych kolejkach,
• Kupowanie na zapas - w obawie przed ponownym brakiem towaru na półkach, nabywcy wykupują go w ilości większej niż bieżące zapotrzebowanie. Takie zachowanie spowodowane jest obawą przed ponownym ich brakiem.

(A. Pollok, 2000, s. 31-32), (S. Sztaba, 2018)

Cel inflacyjny w inflacji jawnej

Prognozowanie poziomu inflacji na przyszłe lata jest ważne ze względu na dwie kwestie. Po pierwsze jest ułatwieniem dla banku centralnego. Dzięki prognozom bank jest w stanie podejmować decyzje przyszłościowe, a nie reagować na sytuację bieżącą. Po drugie prognozowanie inflacji znacząco wpływa na podmioty gospodarcze oraz ich oczekiwania (M. Szyszko, 2016, s. 8-9) Zbyt wysoka inflacja generuje koszty dla gospodarki. Dlatego też kraje Unii Europejskiej (zarówno Polska) ustalają cel inflacyjny. Jest to zobowiązanie banków centralnych do utrzymywania inflacji na określonym poziomie. Cel inflacyjny w Unii Europejskiej według Europejskiego Banku Centralnego wynosi 2%. (Europejski Bank Centralny, 2008, s. 20-21) Kryterium oblicza się na podstawie najniższego poziomu inflacji, w trzech najlepszych krajach Unii Europejskiej pod tym względem. Do średniego poziomu inflacji dla tych trzech krajów dodaje się 1,5 punktu procentowego. W konsekwencji otrzymujemy wartość referencyjną. W Polsce Rada Polityki Pieniężnej, realizuje strategię celu inflacyjnego oraz przyjmuje ciągły cel inflacyjny. Wynosi on 2,5% oraz uwzględnia symetryczny przedział odchyleń o szerokości +/- 1 punkt procentowy. (Narodowy Bank Polski, 2017, s. 5) Rozwiązanie to stosowane jest od 2004r. Odnosi ono pozytywny skutek. W Polsce udało się ustabilizować inflacyjne oczekiwania na niskim poziomie. Sprzyja to zmniejszaniu zmienności długoterminowych stóp procentowych.

Inflacja jawna — artykuły polecane

Inflacja galopująca — Megainflacja — Rewaluacja — Inflacja popytowa — Inflacja wewnętrzna — Inflacja ukryta — Inflacja — Siła nabywcza — Cel inflacyjny

Bibliografia

• Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (2007), Ekonomia. Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Europejski Bank Centralny (2008), Europejski system banków centralnych
• GUS (2017), Roczne wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych od 1950 roku
• Musielak-Linkowska M. (2007), Cel inflacyjny z Polsce, CeDeWu, Warszawa
• NBP (2017), Raport o inflacji
• NBP (2017), Założenia polityki pieniężnej na rok 2018
• Strona internetowa: Inflacja, Encyklopedia PWN online
• Szyszko M. (2016), Oczekiwania inflacyjne w polityce pieniężnej, Difin, Warszawa

Autor: Natalia Kudełko