Koncepcja pięciu sił Portera

Pięć sił Portera - jest jedną z metod analizy strategicznej przedsiębiorstwa.Polega na weryfikacji atrakcyjności sektora, badaniu jego struktury. Wykorzystuje się ją, by lepiej poznać otoczenie bliższe przedsiębiorstwa, a konkretniej ocenić siłę konkurentów w analizowanym sektorze. Głównym zadaniem modelu jest oszacowanie rentowności sektora. Im większe natężenie sił konkurencji tym mniejsza rentowność oraz potencjał sektora.

Koncepcja ta została opracowania przed Michaela E. Portera w 1979 roku. Eksperta w dziedzinie strategii organizacji i konkurencji, amerykańskiego ekonomistę, profesora wykładającego oraz pełniącym funkcje kierownika Instytutu Strategii i Konkurencyjności na Harvardzie (Harvard Business School - HBS). (Szkoła ta rozpowszechniła metodę nauczania case-study).

Siły

Model Portera jak sama nazwa wskazuje składa się z 5 sił:

• Główną siłą analizowanego modelu to naturalna rywalizacja pomiędzy konkurentami będącymi już w danym sektorze. Wpływ na centrum modelu mają cztery pozostałe siły:
• Dostawcy - czyli siła przetargowa dostawców
• Nabywcy - czyli siła przetargowa nabywców
• Substytuty - czyli groźba substytucyjnych produktów lub usług
• Potencjalni wchodzący - czyli groźba nowych wejść

Po wyróżnieniu pięciu elementów modelu przypisujemy każdemu z osobna kilka czynników mających wpływ na dany element rynku. Kolejnym krokiem będzie ocena tych czynników pod względem ich wpływów na otoczenie analizowanej firmy.

Elementy

Do czynników tych zaliczamy:

1. Siła oddziaływania dostawców i możliwości wywierania przez nich presji na przedsiębiorstwa sektora.
2. Siła oddziaływania nabywców i możliwości wywierania przez nich presji na przedsiębiorstwa sektora.
3. Natężenie walki konkurencyjnej wewnątrz sektora.
4. Groźba pojawiania się nowych producentów.
5. Groźba pojawienia się substytutów.

Siła oddziaływania dostawców zależy od:

• stopnia koncentracji sektora,
• uzależnienia jakości produktu finalnego od jakości wyrobu dostawcy,
• niepowtarzalność wyrobu dostawcy,
• łatwości i kosztu zmiany dostawcy,
• dużego udziału dostawcy w tworzeniu zysku producentów w sektorze,
• możliwości podjęcia przez dostawcę produkcji wyrobu finalnego,
• ostrości walki konkurencyjnej w sektorze dostawców.

Siła oddziaływania nabywców zależy od:

• stopnia koncentracji sektora nabywcy,
• uzależnienia jakości produktu finalnego od jakości wyrobu dostawcy,
• niepowtarzalności produktu,
• dużego udziału dostawcy w tworzeniu zysku nabywcy,
• łatwości i kosztu zmiany dostawcy,
• możliwości podjęcia przez nabywcę produkcji wyrobu finalnego,
• ostrości walki konkurencyjnej w sektorze nabywców.

Natężenie walki konkurencyjnej wewnątrz sektora zależy od:

• koncentracji sektora,
• struktura udziałów rynku,
• liczba konkurentów.

Groźba pojawienia się nowych produktów i substytutów zależy od:

• atrakcyjności sektora, a zwłaszcza od stopy wzrostu popytu i rentowności sektora - im sektor jest bardziej atrakcyjny, tym większe jest zagrożenie nowymi konkurentami; atrakcyjność sektora określają: obecna wielkość sektora, przyszła wielkość sektora i dynamika sprzedaży w poszczególnych latach, obecna i przewidywana rentowność sektora,
• wysokości barier wejścia - im są słabsze, tym groźba konkurencji zewnętrznej jest większa; takie jak: ekonomika skali, wysoki poziom technologiczny, brak dostępu do kanałów dystrybucji, formalne bariery wejścia na rynek, bariery celne,
• możliwości represji ze strony producentów sektora - jeśli producenci będący już w sektorze są w stanie skutecznie bronić dostępu przez walkę cenową czy zamykanie kanałów dystrybucji, to mniejsza jest groźba pojawienia się nowych rywali.

Należy zauważyć, że groźba pojawienia się substytutu zależy również od szybkości zmian technologii.

Znaczenie analizy pięciu sił Portera dla podejmowania decyzji strategicznych

Analiza pięciu sił Portera jest istotnym narzędziem przy podejmowaniu decyzji strategicznych. Pomaga przedsiębiorstwom ocenić atrakcyjność branży, zidentyfikować kluczowe czynniki wpływające na konkurencyjność oraz zrozumieć dynamikę rynku. Daje również możliwość porównania różnych branż i identyfikacji potencjalnych zagrożeń i szans. W rezultacie, analiza pięciu sił Portera pomaga firmom w lepszym zrozumieniu otoczenia biznesowego i podejmowaniu bardziej skutecznych decyzji strategicznych.

Przykłady analizy w sektorze produkcji

W sektorze produkcji istotne siły, które należy uwzględnić, to m.in.:

• Siła dostawców - analiza dostawców materiałów, surowców i komponentów może pomóc zidentyfikować sytuacje, w których dostawcy mają silną pozycję negocjacyjną i mogą podnosić ceny.
• Siła nabywców - analiza klientów i ich wpływu na działalność przedsiębiorstwa może pomóc w identyfikacji sytuacji, w których nabywcy mają silną pozycję negocjacyjną i mogą wymuszać niższe ceny.
• Zagrożenie produktami substytucyjnymi - analiza produktów substytucyjnych pozwala ocenić, czy istnieje ryzyko, że klienci przestaną korzystać z oferowanych produktów i zaczną wybierać alternatywne rozwiązania.
• Zagrożenie nowymi konkurentami - analiza potencjalnych nowych konkurentów pozwala zidentyfikować sytuacje, w których istnieje ryzyko wejścia na rynek nowych przedsiębiorstw i zwiększenia konkurencji.
• Intensywność rywalizacji w branży - analiza konkurencji w sektorze produkcji pozwala ocenić stopień konkurencyjności i rywalizacji między istniejącymi przedsiębiorstwami.

Przykłady analizy w sektorze usług

W sektorze usług również można zastosować koncepcję pięciu sił Portera, aby ocenić konkurencyjność i wpływ czynników na działalność przedsiębiorstwa. Przykłady analizy w sektorze usług mogą obejmować:

• Siłę dostawców - analiza dostawców usług może pomóc w identyfikacji sytuacji, w których dostawcy mają silną pozycję negocjacyjną i mogą podnosić ceny.
• Siłę nabywców - analiza klientów i ich wpływu na usługi oferowane przez przedsiębiorstwo pozwala ocenić, czy nabywcy mają silną pozycję negocjacyjną i mogą wymuszać korzystniejsze warunki.
• Zagrożenie usługami substytucyjnymi - analiza usług substytucyjnych pozwala ocenić, czy istnieje ryzyko, że klienci zaczną korzystać z alternatywnych rozwiązań i zredukują popyt na oferowane usługi.
• Zagrożenie nowymi konkurentami - analiza potencjalnych nowych konkurentów na rynku usług pozwala zidentyfikować sytuacje, w których istnieje ryzyko wejścia na rynek nowych przedsiębiorstw i zwiększenia konkurencji.
• Intensywność rywalizacji w branży usługowej - analiza konkurencji w sektorze usług pozwala ocenić stopień konkurencyjności i rywalizacji między istniejącymi przedsiębiorstwami.

Przykłady analizy w branży technologicznej

W branży technologicznej istotne siły, które można przeanalizować, to m.in.:

• Siła dostawców technologii - analiza dostawców technologii może pomóc w identyfikacji sytuacji, w których dostawcy mają silną pozycję negocjacyjną i mogą wpływać na koszty przedsiębiorstw.
• Siła nabywców technologii - analiza klientów i ich wpływu na technologie oferowane przez przedsiębiorstwa pozwala ocenić, czy nabywcy mają silną pozycję negocjacyjną i mogą wymuszać korzystniejsze umowy.
• Zagrożenie technologiami substytucyjnymi - analiza technologii substytucyjnych pozwala ocenić, czy istnieje ryzyko, że klienci zaczną korzystać z alternatywnych rozwiązań technologicznych i zmniejszą popyt na oferowane produkty.
• Zagrożenie nowymi konkurentami - analiza potencjalnych nowych konkurentów w branży technologicznej pozwala zidentyfikować sytuacje, w których istnieje ryzyko wejścia na rynek nowych przedsiębiorstw i zwiększenia konkurencji.
• Intensywność rywalizacji w branży technologicznej - analiza konkurencji w branży technologicznej pozwala ocenić stopień konkurencyjności i rywalizacji między istniejącymi przedsiębiorstwami.

Przykłady analizy w branży e-commerce

W branży e-commerce również można zastosować koncepcję pięciu sił Portera, aby ocenić konkurencyjność i wpływ czynników na przedsiębiorstwa działające w tym sektorze. Przykładowe czynniki, które można przeanalizować, to m.in.:

• Siła dostawców usług e-commerce - analiza dostawców usług e-commerce może pomóc w identyfikacji sytuacji, w których dostawcy mają silną pozycję negocjacyjną i mogą wpływać na koszty przedsiębiorstw.
• Siła nabywców - analiza klientów i ich wpływu na branżę e-commerce pozwala ocenić, czy nabywcy mają silną pozycję negocjacyjną i mogą wymuszać korzystniejsze warunki.
• Zagrożenie platformami e-commerce - analiza platform e-commerce pozwala ocenić, czy istnieje ryzyko, że klienci zaczną korzystać z innych platform e-commerce i zmniejszą popyt na oferowane produkty.
• Zagrożenie nowymi konkurentami - analiza potencjalnych nowych konkurentów na rynku e-commerce pozwala zidentyfikować sytuacje, w których istnieje ryzyko wejścia na rynek nowych przedsiębiorstw i zwiększenia konkurencji.
• Intensywność rywalizacji w branży e-commerce - analiza konkurencji w branży e-commerce pozwala ocenić stopień konkurencyjności i rywalizacji między istniejącymi przedsiębiorstwami.

Przykłady analizy w sektorze non-profit

W sektorze non-profit również można zastosować koncepcję pięciu sił Portera, aby ocenić konkurencyjność i wpływ czynników na organizacje non-profit. Przykłady analizy w sektorze non-profit mogą obejmować:

• Siłę dostawców - analiza dostawców usług lub zasobów w sektorze non-profit pozwala ocenić, czy istnieją dostawcy o silnej pozycji negocjacyjnej i jak wpływa to na działalność organizacji.
• Siłę nabywców - analiza klientów i ich wpływu na organizacje non-profit pozwala ocenić, czy istnieje silna pozycja negocjacyjna klientów i jak to wpływa na finansowanie i działalność organizacji.
• Zagrożenie usługami substytucyjnymi - analiza usług substytucyjnych dostępnych dla klientów organizacji non-profit pozwala ocenić, czy istnieje ryzyko utraty klientów na rzecz innych organizacji czy alternatywnych rozwiązań.
• Zagrożenie nowymi konkurentami - analiza potencjalnych nowych konkurentów w sektorze non-profit pozwala zidentyfikować, czy istnieje ryzyko wejścia na rynek nowych organizacji i zwiększenia konkurencji.
• Intensywność rywalizacji w sektorze non-profit - analiza konkurencji w sektorze non-profit pozwala ocenić stopień konkurencyjności i rywalizacji między organizacjami non-profit.

Koncepcja pięciu sił Portera — artykuły polecane

Otoczenie konkurencyjne — Analiza portfolio — Macierz ADL — Cykl życia sektora — Bariery wejścia — Otoczenie bliższe — Metoda SPACE — Portfelowa analiza strategiczna — Analiza portfela produktów

Bibliografia

• Cheverton P. (2006), Kluczowe umiejętności marketingowe: strategie, techniki i narzędzia sukcesu rynkowego, Wydawnictwo Helion, Gliwice
• Drzewiecki J. (2012), Zarządzanie strategiczne
• Gierszewska G., Romanowska M. (2017), Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Macias J. (2009), Rozwój koncepcji zarządzania strategicznego, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica, nr 226
• Stabryła A. (2005), Zarządzanie strategiczne w teorii i praktyce firmy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa - Kraków
• Trzcielińska J. (2013), Metody analizy strategicznej jako narzędzie identyfikacji okazji [w:] Wybrane problemy zarządzania : teraźniejszość i przyszłość, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań

Autor: Edyta Bień, Marta Rajzer