Płatnik ZUS

Płatnik ZUS jest to osoba lub też jednostka organizacyjna zobowiązana do obliczenia, pobrania, a następnie przekazania należytych składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Płatnicy ZUS są zobowiązani do wpłaty należności z tytułu składek za dany miesiąc poprzez przelew (wpłatę) na odpowiedni rachunek ZUS w Narodowym Banku Polskim (Głoskowska, 2014).

TL;DR

Artykuł omawia płatników składek ZUS w Polsce, zasady ustalania składek na ubezpieczenia społeczne oraz konsekwencje braku opłaty składek. Przedstawia również historię ubezpieczeń społecznych w Polsce, od ich wprowadzenia w XIX wieku do obecnych zmian i usług świadczonych przez ZUS.

Płatnicy ZUS w Polsce

W Polskim prawie płatnikami składek na ubezpieczenia społeczne są (Dz.U. z 2020 r. poz. 266, 321, 568, 695.):

• pracodawcy - w stosunku do pracowników oraz osób, które są na zastępstwie, a także osoby fizyczne i jednostki organizacyjne będące w stosunku prawnym z inną osobą fizyczną dowodzącym objęcie danej osoby ubezpieczeniem społecznym, z uwzględnieniem osób przebywających na urlopie wychowawczym lub pobierających zasiłek macierzyński, z wykluczeniem przypadków, kiedy zasiłek macierzyński jest wypłacany przez ZUS,
• ubezpieczeni zobowiązani do płacenia składek na własne ubezpieczenie społeczne,
• jednostki wypłacające świadczenia oraz zasiłki socjalne, a także wynagrodzenia za okres korzystania ze świadczenia górniczego czy stypendium na przekwalifikowanie - w stosunku do osób, które pobierają świadczenia socjalne wypłacane podczas urlopu, osób otrzymujących zasiłek socjalny na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego miejsca zatrudnienia, a także dla osób korzystających ze świadczeń górniczych lub podczas korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie,
• podmioty, na rzecz których wykonywana jest odpłatna praca podczas odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania - w stosunku do osób, które tę pracę wykonują, na podstawie skierowania do pracy lub objęcia ubezpieczeniem społecznym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego, jeżeli zasiłek jest wypłacany przez ten podmiot,
• Kancelaria Sejmu - w stosunku do posłów, a także posłów do Parlamentu Europejskiego,
• Kancelaria Senatu - w stosunku do senatorów,
• duchowni, którzy nie są członkami zakonu albo przełożeni domów zakonnych lub klasztorów - w stosunku do członków swoich zakonów lub, pod warunkiem uzyskania zgody ZUS, inne zwierzchnie instytucje diecezjalne lub zakonne - w stosunku do duchownych, których obejmuje ta zgoda,
• jednostki organizacyjne podległe Ministrowi Obrony Narodowej - w stosunku do niezawodowych żołnierzy, którzy sprawują czynną służbę wojskową, pomijając żołnierzy pełniących służbę kandydacką,
• ośrodki pomocy społecznej - w stosunku do osób rezygnujących z zatrudnienia na rzecz konieczności bezpośredniej i osobistej opieki nad ciężko lub długotrwale chorą osobą, która jest członkiem rodziny,
• powiatowe urzędy pracy - w stosunku do osób, które pobierają zasiłek dla bezrobotnych lub stypendium,
• centra integracji społecznej - w stosunku do osób, które pobierają świadczenia integracyjne,
• powiatowe urzędy pracy - w stosunku do osób otrzymujących stypendia zgodnie z przepisami o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w czasie odbywania studiów podyplomowych,
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych - w stosunku do osób, które podlegają ubezpieczeniom społecznym ze względu na pobieranie zasiłku macierzyńskiego lub też innego zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, jeżeli zasiłki te są wypłacane przez ZUS,
• podmioty wypłacające stypendium sportowe - w stosunku do osób, które otrzymują te stypendia,
• Krajowa Szkoła Administracji Publicznej im. Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego - w stosunku do słuchaczy, którzy otrzymują stypendium,
• podmioty prowadzące szkołę doktorską - w stosunku do kształcących się w niej doktorantów, którzy pobierają stypendium doktoranckie,
• osoby prowadzące działalność pozarolniczą - w stosunku do osób współdziałających w prowadzeniu tej działalności,
• wojewódzkie urzędy pracy - w stosunku do osób, których świadczenia pracownicze są finansowane z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, o ile są one wypłacane przez ten urząd,
• jednostki obsługi ekonomiczno-administracyjnej - pod warunkiem, że rozliczają oraz opłacają składki za ubezpieczonych, którzy wykonują pracę w podlegających jej szkołach, przedszkolach i innych jednostkach oświaty,
• podmioty, w których jest pełniona służba - w odniesieniu do pełniących w niej służbę żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy, jeżeli podmiot ten wpłaca im uposażenie,
• wójt, burmistrz, prezydent miasta - w stosunku do osób, które otrzymują świadczenia pielęgnacyjne lub zasiłek opiekuńczy,
• podmioty wypłacające świadczenia szkoleniowe po zaprzestaniu zatrudniania - w stosunku do osób, którym wypłacane jest świadczenie,
• podmioty (inne niż powiatowe urzędy pracy) wypłacające stypendium w czasie szkolenia, stażu oraz przygotowania do pełnienia zawodu w ramach projektów lub programów finansowanych ze środków Unii Europejskiej - w stosunku do osób, które pobierają stypendium w czasie szkolenia, stażu czy przygotowania zawodowego,
• podmioty, w których funkcjonuje rada nadzorcza - w stosunku do członków rad nadzorczych.

Zasady ustalania składek na ubezpieczenia społeczne

Wysokości składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe są jednakowe dla wszystkich ubezpieczonych i przedstawiane są w postaci stopy procentowej.

Składka na ubezpieczenia wypadkowe jest wyrażana w postaci stopy procentowej i różni się w zależności od płatnika, a ustalana jest na podstawie poziomu zagrożenia zawodowego i skutków z nim związanych (Dz.U. z 2020 r. poz. 266, 321, 568, 695.).

Skutki braku wniesienia opłaty za składki ZUS

W przypadku kiedy płatnik ZUS nie wywiąże się ze swojego obowiązku i nie opłaci składki na ubezpieczenie społeczne lub opłaci ją, ale w zaniżonej wysokości, najpierw wdrażana jest egzekucja własna, w której ZUS jest uprawniony do stosowania egzekucji z wynagrodzenia o pracę, świadczeń uzyskanych z ubezpieczenia społecznego, renty socjalnej, rachunków bankowych oraz wierzytelności pieniężnych. Kiedy egzekucja własna okaże się nieskuteczna lub też nie ma możliwości jej przeprowadzenia, ZUS przekazuje sprawę do naczelnika urzędu skarbowego, który przejmuje prowadzenie postępowania egzekucyjnego. Naczelnik urzędu w takiej sytuacji może stosować wszelkie środki egzekucji dedykowane postępowaniu egzekucyjnemu w administracji. Może m.in. prowadzić egzekucję z: pieniędzy, wynagrodzenia za pracę, nieruchomości, weksla, rachunku bankowego czy innych wierzytelności pieniężnych (Głoskowska, 2014).

Historia ubezpieczeń społecznych w Polsce

W Polsce pojęcie ubezpieczeń społecznych pojawiło się w XIX wieku w okresie zaborczym. Były one wówczas regulowane zgodnie z ustawodawstwem danego kraju, dlatego przyjmowały różne formy. Najwcześniej pojawiły się one na terytorium państwa niemieckiego, gdzie w 1883 wprowadzono ubezpieczenia chorobowe, następnie od nieszczęśliwych wypadków, a sześć lat później od niezdolności do pracy. Dynamiczny rozwój ubezpieczeń społecznych w Polsce nastąpił jednak dopiero po odzyskaniu niepodległości. Wówczas zmiany z zakresu ubezpieczeń społecznych okazały się być wielkim problemem, z którym należało się szybko uporać i ujednolicić system. W marcu 1933 doszło do scalenia systemu ubezpieczeń, a rok później powołano do istnienia instytucję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Dzięki opłacaniu składek przez obywateli, ale wypłacaniu świadczeń dopiero po pewnym czasie, system tworzył nadwyżki, które były inwestowane w różne projekty społeczne (ochronę zdrowia, akcje promujące dbanie o higienie, budownictwo socjalne). Ubezpieczenia społeczne dały Polakom nadzieję na wolne i nowoczesne państwo. Plany pokrzyżowała II Wojna Światowa, przez którą funkcjonowanie ZUS musiało zostać zredukowane do minimum. ZUS, co prawda wypłacał świadczenia, ale ich zakres był mocno ograniczony przez hitlerowców. Na ziemiach objętych okupacją radziecką w 1939 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych został całkowicie zlikwidowany. Po zakończeniu wojny prężnie ruszył plan odnowy ubezpieczeń społecznych w Polsce. Wznowiono pracę ZUS, tym razem w Krakowie, gdyż Warszawa po wojnie była całkowicie zniszczona. W latach 50. kryzys idei ubezpieczeń społecznych doprowadził do likwidacji instytucji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a jego zadania zostały przejęte przez związki zawodowe. Druga połowa lat 90. to próba zmian systemu ubezpieczeń społecznych. Zostaje podjęta decyzja o reformie emerytalnej - od teraz emerytura jest ściśle powiązana ze składką, a sposób obliczania przyszłej emerytury staje się zrozumiały. Rozwój społeczeństwa obywatelskiego, a także postęp w technologii sprawiły, że od teraz głównym celem ZUS stało się bycie pro-kliencką i innowacyjną instytucją. Obecnie ZUS świadczy usługi z zakresu ubezpieczeń emerytalnych i rentowych, a także ubezpieczeń chorobowych (Chylak, 2014; Derdziuk, 2014).

Płatnik ZUS — artykuły polecane

Ubezpieczenie emerytalne — Zakład Ubezpieczeń Społecznych — Emerytura — Fundusz pracy — Ubezpieczenie rentowe — Świadczenie rehabilitacyjne — Emerytura rolnicza — Kasa chorych — Ubezpieczenie zdrowotne

Bibliografia

• Chylak K. (2014), Systemy organizacji i finansowania ubezpieczeń społecznych na ziemiach polskich przed powstaniem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Przedsiębiorczość i zarządzanie, TOM XV, Zeszyt 9 cz.2
• Derdziuk Z. (2014), Zakład Ubezpieczeń Społecznych: 80 lat ciągłości ubezpieczeń społecznych, Ubezpieczenia społeczne w procesie zmian : 80 lat Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych
• Głoskowska K. (2014), Ściągalność należności na rzecz zakładu ubezpieczeń społecznych od płatników składek w Polsce w latach 2007-2012, Społeczeństwo i Ekonomia, nr 1
• Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 266, 321, 568, 695.)

Autor: Marta Migacz

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.