Ubezpieczenie rentowe

Ubezpieczenia rentowe to jeden z czterech działów ubezpieczeń społecznych. Gwarantują świadczenia pieniężne wypłacane uprawnionym osobom w razie wystąpienia zdefiniowanych przez ustawodawcę szczególnych rodzajów zdarzeń ubezpieczeniowych.

Ubezpieczenie rentowe gwarantuje świadczenia pieniężne, w przypadku utraty dochodów pieniężnych związanej z wystąpieniem ryzyka inwalidztwa (niezdolność do pracy lub śmierć żywiciela). W takiej sytuacji osoby opłacające składki na ubezpieczenie rentowe otrzymują rentę, która zastępuje im utracone wynagrodzenie lub dochód a w przypadku śmierci ubezpieczonego żywiciela wypłacane są renty rodzinne.

TL;DR

Ubezpieczenia rentowe to dział ubezpieczeń społecznych, które gwarantują świadczenia pieniężne osobom niezdolnym do pracy. Obowiązkowe ubezpieczenie dotyczy wielu grup społecznych, a dobrowolne mogą wykupić osoby spełniające określone warunki. Świadczenia obejmują rentę z tytułu niezdolności do pracy, rentę szkoleniową, rentę rodzinną, zasiłek pogrzebowy, dodatek pielęgnacyjny. Wysokość renty zależy od różnych czynników, a składka na ubezpieczenie wynosi 6% podstawy wymiaru składki. Okresy składkowe i nieskładkowe są zależne od wieku osoby niezdolnej do pracy.

Obowiązek ubezpieczenia rentowego

Obowiązkowemu ubezpieczeniu z tytułu ubezpieczenia rentowego na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej podlegają następujące grupy osób fizycznnych:

• pracownicy (z wyłączeniem prokuratorów),
• osoby wykonujące pracę nakładczą,
• osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanym dalej zleceniobiorcami oraz osobami z nimi współpracującymi (nie podlegają ubezpieczeniu społecznemu z tego tytułu osoby, które są uczniami szkół ponadpodstawowych lub studenci, do ukończenia 26 lat") oraz ich współpracownicy,
• osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące,
• osoby na urlopach wychowawczych albo pobierające zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego,
• posłowie i senatorowie pobierającymi uposażenie oraz posłami do Parlamentu Europejskiego wybranymi w Rzeczypospolitej Polskiej,
• osoby pobierające stypendia sportowe, z wyjątkiem osób uczących się lub studiujących, jeżeli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu,
• pobierającymi stypendia słuchaczami Krajowej Szkoły Administracji Państwowej,
• osoby wykonujące odpłatną pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
• osoby pobierające zasiłek dla bezrobotnych oraz absolwenci pobierający stypendium w okresie odbywania szkolenia lub stażu, na które zostali skierowani przez powiatowy urząd pracy,
• duchowni,
• osoby pobierające świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia,
• żołnierze niezawodowi pełniący czynną służbę, z wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę wojskową w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego oraz żołnierzy pełniących okresową służbę wojskową,
• funkcjonariusze Służby Celnej,
• osoby pobierające świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami pobierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy,
• osoby pobierające zasiłek stały lub gwarantowany zasiłek okresowy z pomocy społecznej,
• członkowie rad nadzorczych wynagradzani z tytułu pełnienia tej funkcji

Dobrowolnie na wypadek niezdolności do pracy mogą ubezpieczyć się:

1. osoby, które z powodu sprawowania opieki nad członkiem rodziny spełniającym warunki do zasiłku pielęgnacyjnego, nie podlegają ubezpieczeniu społecznym emerytalnemu i rentowemu z innych tytułów,
2. małżonkowie pracowników skierowanych do pracy w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy ONZ i innych misjach specjalnych za granicą, w instytucjach, ośrodkach informacji i kultury za granicą,
3. obywatele polscy wykonujący prace za granicą w podmiotach zagranicznych oraz obywatele polscy wykonujący prace w podmiotach zagranicznych na terytorium rzeczpospolitej Polskiej, jeżeli podmioty te nie posiadają w Polsce swojej siedziby, ani przedstawicielstwa,
4. studenci oraz uczestnicy dziennych studiów doktoranckich, jeżeli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu,
5. alumni seminariów duchownych, nowicjusze, postulani i junioryści do ukończenia 25 roku życia,
6. wnioskodawcy odbywający na podstawie nieodpłatnych umów cywilnoprawnych staż adaptacyjny w postępowaniu w sprawie uznania kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego lub działalności - w rozumieniu przepisów o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej

Świadczenia wypłacane w ramach ubezpieczenia rentowego

Świadczenia z ubezpieczenia rentowego obejmują:

1. rentę z tytułu niezdolności do pracy
2. rentę szkoleniową,
3. rentę rodzinną,
4. zasiłek pogrzebowy,
5. dodatek pielęgnacyjny,
6. dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej

Renta z tytułu niezdolności do pracy

Otrzymuje ją osoba niezdolna do pracy spełniająca jednocześnie trzy warunki:

• posiada orzeczenie o niezdolności do pracy,
• ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,
• niezdolność do pracy powstała w momencie określonym w ustawie (np. w trakcie okresu ubezpieczenia, podczas urlopu) lub najpóźniej w ciągu 18 miesięcy od ustania okresu podlegania ubezpieczeniu rentowemu. Może również zostać przyznana, gdy niezdolność została spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy.

Wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy zależy od następujących czynników:

• rodzaju orzeczonej niezdolności do pracy (całkowitej lub częściowej)
• liczby okresów składkowych i nieskładkowych,
• wysokości kwoty bazowej,
• podstawy wymiaru renty.

Kwota renty jest sumą składającą się z:

• 24% kwoty bazowej (tzw. część socjalna świadczenia) plus
• po 1,3% podstawy wymiaru renty za każdy rok składkowy plus
• po 0,7% podstawy wymiaru renty za każdy rok nieskładkowy plus
• po 0,7% podstawy wymiaru renty za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista ukończyłby liczbę lat wymaganą jako wiek emerytalny dla kobiet.

Renta szkoleniowa

Rentę szkoleniową otrzymuje osoba, która spełnia warunki przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli celowe jest przekwalifikowanie zawodowe ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie. Przysługuje przez okres 6 miesięcy, z możliwością przedłużenia go do 30 miesięcy zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy. Celem jest zaspokojenie dwóch potrzeb rencisty:

• zabezpieczenie finansowe w związku z utratą zdolności do pracy (ale tylko w dotychczas wykonywanym zawodzie) oraz
• przekwalifikowanie zawodowe.

Wysokość renty szkoleniowej stanowi 75% podstawy wymiaru renty, jednak wynosi nie mniej niż najniższa renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy. W razie osiągania przychodu z tytułu pozarolniczej działalności (również za granicą), zatrudnienia lub służby prawo do renty szkoleniowej zostaje zawieszone.

Renta rodzinna

Dotyczy uprawnionych członków rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy (lub spełniała warunki niezbędne do uzyskania tych świadczeń). Warunkiem jest posiadanie niezdolności do pracy o charakterze całkowitym. Świadczenie to ma charakter następczy, pochodny, ponieważ pochodzi od poprzednika prawnego (zmarłego emeryta lub rencisty).

Osoby uprawnione do pobierania renty rodzinnej:

• dzieci (własne, przysposobione, dzieci drugiego małżonka),
• wnuki i rodzeństwo przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości,
• małżonek,
• rodzice.

Uprawnieni otrzymują jedną łączną rentę, którą dzielą na równe części. W zależności od liczby osób uprawnionych renta rodzinna wynosi od 85% (jeden uprawniony) do 95% świadczenia (trzech lub więcej uprawnionych), które przysługiwałoby zmarłemu.

Ponadto, gdy do renty rodzinnej lub jej części uprawniona jest sierota zupełna, która faktycznie pobiera takie świadczenie, to przysługuje jej dodatek dla sierot zupełnych.

Zasiłek pogrzebowy

Zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu (w tym również pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, kościołowi) i wynosi on 4000zł. Zostanie wypłacony w razie śmierci: ubezpieczonego, emeryta, rencisty, osoby spełniającej warunki uzyskania emerytury lub renty, a także członka rodziny ubezpieczonego, emeryta lub rencisty.

Wniosek o wypłatę zasiłku należy zgłosić w ciągu 12 miesięcy od daty zgonu (lub w przypadkach szczególnych w ciągu 12 miesięcy od daty pogrzebu), w przeciwnym razie uprawnienie to przepada.

Dodatek pielęgnacyjny

Dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, która jest uznana za całkowicie niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji lub ukończyła 75 lat. Niezdolność do samodzielnej egzystencji oznacza, że doszło do naruszenia sprawności organizmu, które powoduje konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Jeśli osoba ta jest np. w zakładzie opiekuńczo - leczniczym lub w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym obowiązują dodatkowe kryteria.

Składka na ubezpieczenie rentowe

Składka na ubezpieczenie rentowe wynosi 6 proc. podstawy wymiaru składki. Składka opłacana jest w części przez pracodawcę (4,5 proc. podstawy wymiaru), a w części przez pracownika (1,5 proc. podstawy wymiaru). Na ubezpieczenie rentowe składka naliczana jest od podstawy wynoszącej maksymalnie 30 - krotność przeciętnego wynagrodzenia. W momencie gdy wynagrodzenie osoby ubezpieczonej z tytułu niezdolności do pracy przekroczy w danym roku kalendarzowym wysokość trzydziestokrotności przeciętnego wynagrodzenia, w kolejnych miesiącach tego roku nie pobiera się składki z tytułu ubezpieczenia.

Okresy składkowe i nieskładkowe

Wymagany do przyznania renty okres składkowy i nieskładkowy różni się w zależności od wieku ubezpieczonego, w którym powstała niezdolność do pracy. Okresy te przedstawiają się następująco:

• 1 rok - jeśli niezdolność powstała przed ukończeniem 20 lat,
• 2 lata - jeśli niezdolność powstała w wieku od 20 do 22 lat,
• 3 lata - jeśli niezdolność powstała w wieku od 22 do 25 lat,
• 4 lata - jeśli niezdolność powstała w wieku od 25 do 30 lat,
• 5 lat - jeśli niezdolność powstała w wieku powyżej 30 lat.

Ubezpieczenie rentowe — artykuły polecane

Zasiłek — Ubezpieczenie emerytalne — Dodatki do wynagrodzeń — Świadczenie rehabilitacyjne — Ubezpieczenie chorobowe — Zasiłek chorobowy — Ubezpieczenia społeczne — Emerytura pomostowa — Zasiłek macierzyński

Bibliografia

• Bobak A., Ciesielska M. (1999), ZUS w 1999 r. Ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe, Wszechnica Podatkowa CONSILIUM, Kraków
• Celczyńska A. (2016), Świadczenia rentowe dla osób bezpośrednio poszkodowanych w wypadkach drogowych, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Oeconomica nr 318(1)/
• Iwanicz-Drozdowska M. (red.) (2013), Ubezpieczenia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Sułkowska W. (red.) (2014), System ubezpieczeń społecznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków
• Szpor G. (red.) (2003), System ubezpieczeń społecznych zagadnienia podstawowe, LexisNexis, Warszawa
• Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Dz.U. 1998 nr 137 poz. 887
• Ziółkowska R. (1999), Nowy system ubezpieczeń społecznych - komplet aktów prawnych z komentarzami, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk

Autor: Urszula Jabłońska, Monika Kowal

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.