Wycena środków trwałych

Wycena środków trwałych - określenie wartości środka trwałego. Wycena wszystkich kategorii jest dokonywana na dzień nabycia, wytworzenia oraz na dzień bilansowy.

Środki trwałe - rzeczowe i zrównane z nimi zasoby jednostki, których przewidywany okres ekonomicznej użyteczności jest dłuższy niż rok. Muszą być one kompletne i zdatne do użytku oraz przeznaczone do wykorzystania w prowadzonej działalności. Obejmują one w szczególności:

• nieruchomości (w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntów, budowle i budynki, jak również stanowiące odrębną własność lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu użytkowego i mieszkaniowego),
• maszyny, urządzenia produkcyjne,
• środki transportu,
• ulepszenia w obcych środkach trwałych,
• inwentarz żywy.

Podmiot gospodarczy właściwie wyposażony w środki trwałe i odpowiednia eksploatacja ich warunkują kontynuację działalności i rozwój.

TL;DR

Artykuł omawia wycenę środków trwałych, ich klasyfikację i dowody księgowe z nimi związane. Wskazuje również na zmiany wartości środków trwałych, takie jak przeszacowanie czy ulepszenie, oraz na możliwość wystąpienia trwałej utraty wartości. Przedstawione są również zasady wyceny środków trwałych w budowie oraz środków trwałych jako inwestycji. Artykuł kończy się informacją dotyczącą wyceny środków trwałych w przypadku niepewności kontynuacji działalności jednostki.

Miejsce w systemie rachunkowości

W aktywach jednostki środki trwałe występują w 3 pozycjach, jako:

• środki trwałe,
• środki trwałe w budowie,
• zaliczki na środki trwałe w budowie.

W bilansie środki trwałe prezentowane są w następującym układzie:

• grunty (w tym prawo użytkowania wieczystego gruntów),
• budynki, lokale i obiekty inżynierii wodnej i lądowej,
• urządzenia techniczne i maszyny,
• środki transportu,
• inne środki trwałe.

Podział środków trwałych według Klasyfikacji Środków Trwałych

Środki trwałe w momencie przyjęcia ich do użytkowania podlegają klasyfikacji statystycznej, która dzieli środki trwałe na 10 grup:

• grupa 0 - grunty
• grupa 1 - budynki i lokale oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego oraz spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkaniowego
• grupa 2 - obiekty inżynierii wodnej i lądowej
• grupa 3 - kotły i maszyny energetyczne
• grupa 4 - maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania
• grupa 5 - maszyny, urządzenia i aparaty specjalistyczne
• grupa 6 - urządzenia techniczne
• grupa 7 - środki transportu
• grupa 8 - narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie, gdzie indziej niesklasyfikowane
• grupa 9 - inwentarz żywy

Wycena

Za wartość początkowa środka trwałego przyjmuje się:

• ceny nabycia, w przypadku odpłatnego nabycia. Cena nabycia jest to cena zakupu - bez podlegających odliczeniu podatku VAT i akcyzowego, a przy imporcie powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym (cło i akcyza), powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem do użytkowania (np. transportu, ubezpieczenia, załadunku, wprowadzenia do obrotu), a obniżona o rabaty, opusty i inne zmniejszenia. Cena nabycia powinna być skorygowana o różnice kursowe jeśli środek trwały był importowany.
• kosztu wytworzenia, w przypadku wytworzenia we własnym zakresie. Koszt wytworzenia obejmuje koszty bezpośrednio związane z wytworzeniem danego obiektu (materiały bezpośrednie, wynagrodzenia bezpośrednie itp.) oraz uzasadnioną część kosztów pośrednich produkcji (zmienne pośrednie koszty produkcji oraz poziom stałych kosztów pośrednich produkcji istniejący przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych). W przypadku długotrwałego procesu wytwarzania koszty te można zwiększyć o koszty obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu finansowania wytwarzania tego środka oraz związane z nimi różnice kursowe (zarówno dodatnie, jak i ujemne) poniesione do czasu oddania środka do użytkowania,
• wartości godziwej, w przypadku darowizny, spadku lub w inny nieodpłatny sposób, jak również w przypadku ujawnienie środka trwałego przy braku dokumentacji jego pochodzenia. Wartość godziwa jest to kwota za jaką dany składnik mógłby zostać wymieniony.

Dowody księgowe

Wyróżniamy dowody księgowe, które są podstawą ewidencji środków trwałych:

• Faktura - jest dokumentem potwierdzającym sprzedaż lub nabycie środka trwałego
• OT - przyjęcie środka trwałego do użytkowania - dowód ten się wystawia dopiero w momencie, gdy środek trwały jest w pełni zdatny do użytku, po montażu, rozruchu
• PT - przekazanie środka trwałego
• LT - likwidacja środka trwałego - postawienie środka trwałego w stan likwidacji

Zmiany wartości środków trwałych

Zwiększenie

Na skutek:

• przeszacowania - podlegają mu zarówno wartość początkowa, jak i dotychczasowe umorzenie. Skutki tego przeszacowania są odnoszone na kapitał z aktualizacji wyceny. W Polsce następuje ono w drodze rozporządzenia Ministra Finansów. W wyniku przeszacowania wartość początkowa, dotychczasowe umorzenie, a tym samym i wartość netto ulegają zwiększeniu,
• ulepszenia - następuje zwiększenie wartości początkowej środków trwałych na skutek przebudowy, rozbudowy, modernizacji, rekonstrukcji (wg prawa podatkowego dodatkowo adaptacji), adaptacji, jeśli wartość użytkowa tego środka po zakończeniu ulepszenia jest wyższa od wartości użytkowej w momencie przyjęcia do używania, co przejawia się między innymi: wydłużeniem okresu używania, zwiększeniem zdolności wytwórczej, obniżeniem kosztów eksploatacyjnych, zwiększeniem komfortu czy powierzchni budynku, itp. Pojęcia tego nie należy utożsamiać z remontem, gdyż w jego wyniku następuje jedynie przywrócenie poprzedniej wartości.

Zmniejszenie

Na skutek:

• dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Amortyzacja jest to proces utraty wartości majątku trwałego - na skutek zużycia fizycznego i ekonomicznego - i stopniowego przenoszenia tej wartości na wytworzone przy jego wykorzystaniu produkty. Odpisom tym nie podlegają grunty niesłużące wydobyciu kopalin metodą odkrywkową oraz inne składniki określone przez prawo podatkowe np. eksponaty muzealne,
• wystąpienia trwałej utraty wartości, która występuje wówczas, gdy nastąpiło duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik nie przyniesie w przyszłości w całości lub części przewidywanych korzyści ekonomicznych. Może ona wystąpić np. w wyniku przeznaczenia obiektu do likwidacji, czy wystąpienia niekorzystnych zmian związanych z wykorzystywaniem danego środka. Ponadto jeżeli nastąpi ustanie przyczyn, dla których dokonano odpisu, ulega on w całości lub części (w zależności w jakim stopniu przyczyny te ustały) odwróceniu. Trwałą utratę wartości środka trwałego zalicza się do pozostałych kosztów operacyjnych. Dotyczy to tych środków, których wycena została urzędowo zaktualizowana. W przypadkach losowych takich jak pożar kradzież itp. zalicza się je do strat nadzwyczajnych.

W przypadku, gdy środek trwały stanowi współwłasność podmiotu wycenia się go w takiej proporcji jego wartości, w jakiej pozostaje udział podmiotu we własności.

Tak więc: wartość środka trwałego = cena nabycia (koszt wytworzenia, wartość godziwa) + wartość przeszacowania + wartość ulepszenia - dotychczasowa amortyzacja - trwała utrata wartości

Środki trwałe w budowie - są to środki trwałe w okresie budowy, montażu lub ulepszenia. Wycenia się je w wysokości ogółu kosztów będących w bezpośrednim związku z ich nabyciem lub wytworzeniem, a zmniejszonych o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. Do kosztów tych zalicza się niepodlegający odliczeniu podatek VAT i akcyzowy oraz koszty obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu ich finansowania i związane z nimi różnice kursowe, pomniejszone o przychody z tytułu różnic kursowych, naliczone do czasu oddania środka do użytkowania. Warto zauważyć, że od wartości środków trwałych w budowie nie dokonuje się odpisów amortyzacyjnych.

Środki trwałe występujące jako inwestycje - obejmują one głównie nieruchomości nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych w postaci przyrostu ich wartości. Wycenia się je na dzień wprowadzenia do ewidencji wg ceny nabycia lub kosztu wytworzenia, a na dzień bilansowy wg zasad stosowanych do środków trwałych lub wyceniając je wg wartości godziwej, którą jest najczęściej cena rynkowa.

Środki trwałe o wartości początkowej mniejszej niż 3500 zł można od razu ująć w kosztach, bez ujmowania ich w ewidencji środków trwałych, są one akceptowane jako koszt okresu dla celów podatkowych.

Ponadto należy dodać, że jeżeli nie można stwierdzić, że działalność jednostki będzie kontynuowana, aktywa jednostki, a więc i środki trwałe wycenia się po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania, nie wyższych od ceny nabycia lub kosztu wytworzenia pomniejszonych o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne i z tytułu trwałej utraty wartości. Cena sprzedaży netto jest to: cena sprzedaży - podatek VAT - podatek akcyzowy - rabaty, opusty itp. - koszty związane z przystosowaniem do sprzedaży i sprzedażą + dotacja przedmiotowa.

Wycena środków trwałych — artykuły polecane

Wycena składników bilansu — Rzeczowe aktywa trwałe — Wartości niematerialne i prawne — Materiał — Aktualizacja wyceny środków trwałych — Środki trwałe — Środki trwałe w budowie — Wycena bilansowa — Rachunek zysków i strat

Bibliografia

• Aleszczyk J. (2016), Rachunkowość finansowa od podstaw, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań
• Cebrowska T., Dotkuś W. (2012), Środki trwałe - ujmowanie, wycena, prezentacja, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 255
• Chluska J. (red.) (2016), Rachunkowość finansowa, WWZPCz Częstochowa
• Dowgiałło Z. (2004), Słownik ekonomiczny przedsiębiorcy, Wydawnictwo Znicz, Szczecin
• Gierusz B. (2018), Podręcznik samodzielnej nauki księgowania, ODDK, Gdańsk
• Gmytrasiewicz M., Karmańska A. (2004), Rachunkowość finansowa, Difin, Warszawa
• Jaruga A., Turzyński M. (2004), Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne w prawie bilansowym i podatkowym, Difin, Warszawa
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 października 2016 r. w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych (KŚT) Dz.U. 2016 poz. 1864
• Szczypa P. (red.) (2017), Podstawy rachunkowości. Od teorii do praktyki, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa
• Tkocz-Wolny K. (2016), Wycena bilansowa środków trwałych i jej wpływ na wynik finansowy, Studia Ekonomiczne, nr 253
• Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych Dz.U. 1992 nr 21 poz. 86
• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591

Autor: Tomasz Pająk, Magdalena Gonsior

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.