Badanie sprawozdania finansowego

Sprawozdania finansowe to efekt końcowy rachunkowości finansowej w postaci różnego rodzaju sprawozdań i raportów sporządzanych przez każdą firmę prowadzącą działalność gospodarczą zarówno na użytek wewnętrzny np. do poprawy efektywności zarządzania jak również na potrzeby zewnętrzne chociażby dla różnych grup odbiorców informacji. Do sporządzenia sprawozdania zobowiązane są wszystkie jednostki gospodarcze - wynika to z z przepisów prawa lub akceptowanych standardów rachunkowości. Do pełnego pakietu sprawozdań finansowych zalicza się: bilans, rachunek wyników oraz objaśnienia i uzupełnienia. Zasady opracowywania i prezentowania danych różnią się w zależności od wielkości jednostki i rodzaju działalności. Sprawozdania te sporządzane są na ogół przez zarząd firmy. Sporządzający te sprawozdania ponoszą pełną odpowiedzialność za rzetelność i zgodność tych danych z rzeczywistością. Wszystkie sprawozdania muszą być sporządzane w oparciu o powszechnie akceptowane zasady rachunkowości. (A. Kuzior 2013, s. 569) (M. Sobczak 2014, s. 181)

TL;DR

Sprawozdania finansowe to raporty sporządzane przez firmy w celu zarządzania i dostarczania informacji. Badanie sprawozdań finansowych ma na celu potwierdzenie ich zgodności z prawem i rzetelnością. Opinia biegłego rewidenta jest ważna dla wiarygodności sprawozdania. Procedury badania obejmują planowanie, realizację i sporządzanie wniosków. Błędy w sprawozdaniu są dopuszczalne, o ile nie wpływają istotnie na wyniki.

Geneza

Badania sprawozdań finansowych wbrew pozorom miały miejsce już w XIX wieku. Z początek profesjonalnego auditingu (poprzednika badań sprawozdań finansowych) można uznać rok 1862 i wydanie w Wielkiej Brytanii dokumentu British Companies Act. Dokument ten powstał w celu uzyskania dokładnych raportów finansowych a przede wszystkim przeciwdziałania oszustom. Z tego właśnie uregulowania prawnego wywodzi się zawód biegłego rewidenta. Drugim celem sprawozdań finansowych była weryfikacja dokładności zapisów księgowych. Oznaczało to zgodność zapisów księgowych z obowiązującą już w tym czasie praktyką i teorią rachunkowości. Dopiero na początku lat dwudziestych XX wieku wyodrębnił się trzeci cel a mianowicie potwierdzenie przez niezależną i fachową osobę wiarygodności sprawozdań finansowych.

Dokumenty podlegające badaniu sprawozdania finansowego

1. roczne skonsolidowane sprawozdania finansowe grup kapitałowych,
2. roczne sprawozdania finansowe kontynuujących działalność:

• banków oraz zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji,
• spółdzielczych kas oszczędnościowo kredytowych.
• jednostek działających na podstawie przepisów o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych oraz przepisów o funduszach inwestycyjnych,
• jednostek działających na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych,
• spółek akcyjnych,
• krajowych instytucji płatniczych i instytucji pieniądza elektronicznego,
• pozostałych jednostek, które w poprzednim roku obrotowym, za który sporządzono sprawozdania finansowe, spełniły co najmniej dwa z następujących warunków:
  • średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,
  • suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2500 000 euro,
  • przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5000 000 euro.

Z mocy ustawy badaniu podlegają również sprawozdania finansowe spółek przejmujących i spółek nowo zawiązanych (sporządzane za rok obrotowy, w którym nastąpiło połączenie) a także półroczne sprawozdania finansowe funduszy inwestycyjnych (M.Tokarski 2009, s. 177)

Zasady badania sprawozdań finansowych

Głównym celem badań sprawozdań finansowych jest uzyskanie pisemnej opinii biegłego, co do zgodności sprawozdania finansowego danego przedsiębiorstwa z księgami rachunkowymi, jak również raportu określającego prawidłowość i rzetelność sprawozdania.

Podmioty gospodarcze mają obowiązek przeprowadzenia rocznego badania sprawozdania finansowego. W tym celu zawierają umowę z biegłym rewidentem, który posiada uprawnienia do wykonania takiej czynności. Organ zatwierdzający sprawozdanie finansowe (np. Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy) ma prawo do wyboru podmiotu uprawnionego do badania sprawozdania finansowego (B. Nita, J. Koczar, K. Kostrzyk-Siekierska 2017, s. 244)

Opinia biegłego rewidenta powinien składać się z następujących części:

• orzeczenie o jakości sprawozdania, czy zostało sporządzone na podstawie prawidłowo prowadzonych ksiąg, czy zostały zastosowane ustawowe zasady rachunkowości, czy treść i forma sprawozdań jest zgodna z obowiązującym jednostkę prawem, czy przedstawia rzetelnie i jasno wszystkie istotne dla oceny jednostki informacje,
• wyrażenie opinii o dopełnieniu obowiązków przez zarząd jednostki dotyczącej procedury sprawozdawczej z roku poprzedzającego lub lat ubiegłych w zakresie przekazywania sprawozdania do rejestru sądowego oraz do opublikowania, * wskazanie na stwierdzone podczas badania poważne zagrożenia dla kontynuacji działalności przez jednostkę.

Raport biegłego rewidenta powinien zawierać:

• ogólną charakterystykę jednostki gospodarczej
• stwierdzenie faktu uzyskania potrzebnych informacji i wyjaśnień,
• ewentualnie charakterystykę istotnych elementów sprawozdania,
• przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego, ze wskazaniem na istotne zjawiska negatywne wpływające na tę sytuację, zwłaszcza zagrażające zasadzie komunikacji w stosunku do poprzedniego okresu sprawozdawczego,
• ujawnienie naruszenia prawa, statutu lub umowy, jeśli to ono ma istotny wpływ na sprawozdanie finansowe (A.Dziuba-Burczyk 2003, s. 213)

Opinia i raport biegłego rewidenta pomaga u udowodnienia wiarygodności sprawozdania finansowego. Za fałszowanie tego sprawozdania grozi kara pozbawienia wolności do lat 2 jak również w przypadku nieumyślnego działania kara grzywny.

Procedury i etapy badania

Podczas opracowywania sprawozdania finansowego mogą powstawać błędy związane z przypadkowym lub celowym działaniem człowieka. Krajowe Standardy Rewizji Finansowej dopuszczają występowanie takich błędów o ile nie zniekształcają one w sposób istotny sprawozdania finansowego.

Maksymalne akceptowalne poziomy błędu:

• zysk brutto - od 5 do 10% kwoty,
• suma bilansowa - od 0,5% do 1% kwoty,
• przychody ze sprzedaży bilansowej - od 0,5 do 1% kwoty,
• wartość kapitałów własnych - od 1 do 2% kwoty.

Wyszczególnienie etapów badania ma na celu uporządkowanie całego procesu tak, by przebiegał on w sposób prawidłowy, a rezultaty mogły być udokumentowane. W praktyce wyodrębniamy trzy etapy, do których stosuje się odpowiednie procedury (E. Nowak 2016, s. 220-222)

Etapy badania sprawozdania finansowego:

1. Planowanie badania - na tym etapie następuje zbieranie informacji o organizacji i działalności badanej jednostki, jej aktualnej sytuacji finansowej, zastosowanych technikach rachunkowości oraz wdrożonej kontroli wewnętrznej. Istotne jest także ustalenie wzajemnie powiązanych obszarów sprawozdania finansowego. Ma to na celu późniejsze maksymalnie efektywne wykorzystanie czasu i wiedzy osoby przeprowadzającej badanie. Ogranicza to również koszty jednostki związane z badaniem. Zebrane podczas tej fazy kontroli informacje służą biegłemu do oceny systemu kontroli wewnętrznej, systemu rachunkowości, a także do określenia stopnia ryzyka i istotności poszczególnych obszarów sprawozdania finansowego. Także podczas fazy planowania badania sporządzany jest nadrzędny plan i harmonogram badania. Znajdują się w nim preferowane metody i techniki badania. 2. Realizacja badania i tworzenie dokumentacji roboczej - obejmuje powszechnie stosowane zasady i metody badania. Odnoszą się one do badanej właśnie jednostki uwzględniają jej specyfikę, tj. struktury organizacyjne, charakter oraz zakres prowadzonej przez jednostkę działalności gospodarczej. Podczas procesu badania istotne znaczenie odgrywa tworzenie dokumentacji roboczej będącej później podstawą do sporządzenia opinii i raportu z badania. Dokumentacja robocza powinna być wystarczająco kompletna, szczegółowa oraz uporządkowana, aby w stosownym czasie można było na jej podstawie uzyskać pełny przegląd badania.

3. Sporządzenie wniosków z badania - końcowym etapem rewizji jest sporządzenie wniosków z badania w postaci opinii o prawidłowości i rzetelności sprawozdania finansowego oraz raportu, w którym w sposób szczegółowy zostają omówione zagadnienia związane z badaniem ksiąg, poszczególnymi pozycjami sprawozdania finansowego. Właśnie podczas tej fazy badania następuje selekcjonowanie, klasyfikowanie i przetwarzanie informacji, którego celem jest wyrobienie sobie opinii biegłego rewidenta na temat badanej jednostki. Faza ta stanowi uwieńczenie procesu badania. Oprócz przedstawienia wyników badania biegły rewident powinien zaprezentować zalecenia pokontrolne i zapewnić możliwość ich wykonania. Często oprócz zestawienia informacyjnego dla odbiorców publicznych, sporządza się także raporty o specjalnym przeznaczeniu, których treść jest adresowana do ściśle wybranego grona odbiorców (np. zarządu jednostki).

Badanie sprawozdania finansowego — artykuły polecane

Opinia biegłego rewidenta — Dokumentacja rewizyjna — Księgowość — Rachunkowość — Międzynarodowe standardy rachunkowości — Sprawozdanie finansowe — Rachunkowość finansowa — Inwentaryzacja — Skonsolidowane sprawozdania finansowe

Bibliografia

• Dobija M. (red.) (2005), Teoria rachunkowości w zarysie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Dziuba-Burczyk A. (1994), Księgowość małych firm nowe kompleksowe ujęcie - arkusz roboczy, Profesjonalna Szkoła Biznesu, Kraków
• Dziuba-Burczyk A. (2003), Podstawy rachunkowości w świetle międzynarodowych standardów, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne, Kraków
• Hołda A. (1996), Badania zgodności w rewizji sprawozdań finansowych, Zeszyty teoretyczne SKwP nr 35
• Hołda A., Pociecha J. (2004), Rewizja finansowa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Kuzior A. (2013), Sprawozdanie finansowe MŚP w regulacjach międzynarodowych, Finanse, Rynki finansowe, Ubezpieczenia, nr 61
• Michalski G. (2013), Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, PWN, Warszawa
• Nita B., Koczar J., Kostrzyk-Siekierska K. (2017), Organizacja rachunkowości podmiotów gospodarczych, Difin, Warszawa
• Nowak E. (red.) (2016), Rachunkowość. Zasady i metody, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Sobczak M. (2014), Model biznesowy a sprawozdanie finansowe, Studia Ekonomiczne Regionu Łódzkiego, nr XV
• Surdykowska S. (red.) (2005), Rachunkowość kreatywna a oszustwa księgowe, Wyższej Szkoły Biznesu, Dąbrowa Górnicza
• Tokarski M. (2009), Sprawozdanie finansowe - niedoskonałe źródło informacji o sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, Przedsiębiorczość - Edukacja, nr 5

Autor: Aneta Radzewicz, Piotr Ludwiczak, Elżbieta Burda