Konsument

Konsument to użytkownik dóbr, nabywca czegoś na własny użytek, inaczej klient. (Słownik języka polskiego). Według przepisów prawa "Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową". (art. 22¹ KC). W związku z tym, że definicja ta została zawarta w części ogólnej kodeksu, ma ona charakter uniwersalny, a więc odnosi się do wszystkich stosunków cywilnoprawnych, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Natomiast w ekonomii termin "konsument" występuje jako pojęcie symboliczne, które służy do przedstawienia teorii wyboru oraz reprezentuje podmioty tworzące popyt. Konsument jest najczęściej utożsamiany z nabywcą. Określenie konsument, najogólniej rzecz ujmując oznacza jednostkę konsumującą, występującą po stronie popytu. Należy podkreślić, że przez pojęcie konsument najczęściej uważa się podmiot ekonomiczny, który spożywa nabyte produkty. Takie określenie ma szeroki zakres znaczeniowy. Konsumentem może być osoba, grupa osób, przedsiębiorstwo, jak również organizacja, która korzysta z wartości użytkowej produktów (M. Janoś-Kresło s. 14)

Konsument jest końcowym ogniwem procesu ekonomicznego, który przebiega od wyprodukowania towaru przez producenta (profesjonalistę, przedsiębiorcę) poprzez wielkie formy obrotu produktem jako towarem, aż do nabycia tego towaru przez osobę, która ma ten towar użyć, zużyć czy używać nie traktując go jako dobro nadające się do dalszego obrotu, a dobro mające służyć jej samej lub jej gospodarce (E. Łętowska s. 83) Konsumentem jest również podmiot gospodarczy zgłaszający popyt na dobra zaspokajające jego potrzeby. Konsument działa w ramach szczególnej jednostki organizacyjnej, jaką jest gospodarstwo domowe. Tam dokonują się różnorodne procesy gospodarcze.

Pojęcie konsument jest oczywiście terminem węższym od pojęcia gospodarstwo domowe, gdyż może ono obejmować więcej niż jednego konsumenta. Ponadto gospodarstwo domowe jest traktowane jako odbiorca towarów i usług i dostawa ważnego czynnika produkcji jakim jest praca, dzięki której osiąga ono dochody. Dziecko w gospodarstwie domowym jest konsumentem, ale nie jest aktywnym uczestnikiem procesów gospodarczych, nie pracuje. Dlatego w teorii ekonomii i praktyce gospodarczej za podmiot gospodarczy uznawane jest gospodarstwo domowe, a nie indywidualny konsument.

TL;DR

Konsument to osoba, która nabywa dobra na własny użytek. Termin ten odnosi się do wszystkich stosunków cywilnoprawnych. Konsument jest końcowym ogniwem procesu ekonomicznego i działa w ramach gospodarstwa domowego. Konsument ma słabszą pozycję na rynku i często nie jest przystosowany do roli konsumenta. Współczesny konsument ma coraz więcej możliwości wyboru i jest bardziej wymagający. Konsument ma określone prawa, takie jak ochrona przed produktami niebezpiecznymi, dostęp do informacji i edukacja konsumencka, oraz prawo do reklamacji i reprezentacji.

Ujęcie szerokie

Termin konsument w ogólnym ujęciu jest stosowany dla określenia jakiejś jednostki konsumującej. Przez konsumenta najczęściej rozumie się podmiot ekonomiczny, który spożywa nabyte produkty. Konsumentem możemy też nazwać osobę lub grupę osób, przedsiębiorstwo, czy organizację, która korzysta z wartości użytkowej produktu. Każde ujęcie jednak kieruje nas do finalnego konsumenta, który nabywa i użytkuje dobro". W naukach ekonomicznych pojęcie konsumenta nie jest jednak traktowane jednoznacznie. Stosuje się je bowiem zamiennie z innymi terminami: klient, nabywca czy użytkownik. Jednak każde z tych pojęć oznacza inne funkcje, które pełni jednostka. Klient to termin bardzo uniwersalny, jednakże trudny do precyzyjnego zdefiniowania. Jest nim każdy podmiot ekonomiczny (osoba, gospodarstwo domowe, instytucja, przedsiębiorstwo), który interesuje się zakupem produktu lub usługi. Kolejnym pojęciem, o innym zakresie znaczeniowym jest nabywca. Nabywcą jest osoba, która kupuje produkty, chociaż niekoniecznie musi uczestniczyć w procesie podejmowania decyzji dotyczącej zakupu, a dany towar nie musi być przeznaczony do użytkowania przez osobę go nabywającą. Nabywca może być i często jest reprezentantem konsumenta na rynku. Z kolei użytkownikiem jest być osoba lub grupa osób, która nie ma bierze bezpośredniego udziału w procesie zakupu, ale może mieć istotny wpływ na zakupy produktów.(M. Janoś-Kresło s. 15)

Konsument, będąc integralnym uczestnikiem rynku, ma na nim znacznie słabszą pozycję:

• znajduje się na rynku powodowany koniecznością zaspokojenia swoich potrzeb, a więc w sytuacji dla siebie przymusowej, co ogranicza jego swobodę działania, osłabia jego pozycję i powoduje, że wobec braku innych alternatywnych rozwiązań staje się on gotowy do zaakceptowania proponowanych mu warunków,
• ze względu na skalę i tempo zmian będących rezultatem postępu cywilizacyjnego, nie mając odpowiedniej wiedzy ani doświadczenia, często nie jest przystosowany do roli konsumenta,
• dysponuje z reguły mniejszą ilością czasu wolnego i środków do zaspokojenia swoich potrzeb oraz dochodzenia ewentualnych roszczeń, co w praktyce oznacza, że nie jest stroną równorzędną dla biznesu, a jego prawa mogą być poważnie zagrożone (konsument wobec coraz silniejszych grup producentów, sprzedawców i usługodawców, a także braku wiedzy potrzebnej do prowadzenia czynności prawno-administracyjnych jest słabszy w przypadku dochodzenia swoich praw),
• nie jest wyposażony w tak rozległą wiedzę towaroznawczą, techniczną, ekonomiczna i prawną oraz nie ma takiego doświadczenia rynkowego, jakim dysponują przedsiębiorstwa (często nie potrafi sobie radzić z nowymi technikami handlu, narzuconymi warunkami sprzedaży, agresywnym marketingiem),
• występuje na rynku z reguły pojedynczo, a sprzedawcy i producenci są członkami różnych wspierających ich organizacji, działają w otoczeniu rzeszy doradców i ekspertów"

Cechy współczesnego konsumenta

Obecnie konsumenci mają do dyspozycji coraz bogatszą i coraz bardziej różnorodną ofertę towarów i usług, co stwarza swobodę wyboru i zakupu towarów i usług, sprzyja ujawnianiu się prawdziwych preferencji konsumpcyjnych i dokonywaniu swobodnych wyborów, jak również stwarza warunki dla coraz większej indywidualizacji ich zaspokajania. Umożliwia także podejmowanie bardziej przemyślanych decyzji o zakupie, opartych na ocenie znacznie szerszego zakresu dostępnych dóbr i usług, w których wzrasta znaczenie jakości. Niezależnie od kategorii nabywanego produktu i usługi, wśród czynników warunkujących wybory konsumenckie najważniejszą rolę odgrywa jakość i cena. Istotna jest również marka, a w odniesieniu do niektórych dóbr i usług korzystne warunki kredytowe. Dzisiejszy konsument jest często innym, nowym jakościowo konsumentem. Istotnym elementem przekształcania tradycyjnego konsumenta w nowego odegrały nowoczesne technologie, a zwłaszcza internet. Nowy konsument to tzw. e-konsument, korzystający z ineternetu dla ułatwienia sobie procesu konsumpcji: identyfikacji potrzeb, wyszukiwania rozwiązań, zakupu produktów i usług, rozwiązywania problemów.

Nowy typ konsumenta to konsument, który:

• ma coraz mniej czasu, zatem coraz bardziej go sobie ceni,
• staje się coraz bardziej wygodny, nie chce wychodzić z domu, by zaspokoić swoje potrzeby,
• jest niecierpliwy i oczekuje, że jego potrzeby zostaną natychmiast zaspokojone, bo wysoce ceni sobie swój wolny czas,
• jest jednostką poszukującą, która wnikliwie analizuje oferty, by wybrać najlepszą,
• jest ciekawy, żąda wyjaśnień,
• jest krytyczny,
• nie ulega już tak łatwo manipulacjom, mniej działają na niego instrumenty marketingowe,
• nie chce być anonimowy i nie chce, by traktowano go, jak innych,
• ma wyraźną potrzebę nawiązywania więzi społecznych, które znajdują wyraz w powstawaniu wirtualnych przyjaciół i związków zaspokajających potrzebę odnalezienia się w otoczeniu (M. Janoś-Kresło s. 18)

Prawa konsumenta

"Aby wzmocnić pozycję konsumenta na rynku towarów i usług sformułowano katalog podstawowych praw konsumentów, które obejmują:

• Prawo do ochrony przed produktami i usługami niebezpiecznymi dla zdrowia i życia, co oznacza, że towary i usługi oferowane konsumentowi nie mogą stanowić zagrożenia dla jego życia i zdrowia,
• Prawo do ochrony interesów ekonomicznych poprzez zaspokojenie podstawowych potrzeb, dostęp do towarów i usług odpowiadającej jakości ich cenom oraz zapewnienie rzetelnej informacji pozwalającej na dokonywanie racjonalnych wyborów zgodnie z indywidualnymi życzeniami i potrzebami,
• Prawo do rzetelnej informacji o towarach i usługach oraz edukacji konsumenckiej, co oznacza, że konsumenci muszą mieć możliwość dokonania świadomego (racjonalnego) wyboru dóbr i usług konsumpcyjnych na rynku,
• Prawo do pozytywnego załatwienia uzasadnionych reklamacji, skarg i roszczeń, co oznacza konieczność zapewnienia konsumentom pomocy przy dochodzeniu swoich praw,
• Prawo do reprezentacji i zrzeszania się, co oznacza, że konsumenci powinni mieć możliwość oraz warunki do zrzeszania się w prezentowania swojego stanowiska we wszystkich sprawach ich dotyczących".

Konsument — artykuły polecane

Usługa — Klient — Otoczenie marketingowe — Cechy usług — Lojalność — Towar — Merchandising — Zachowania konsumentów — Wzornictwo przemysłowe

Bibliografia

• Dąbrowska A., Janoś-Kresło M., Ozimek I. (2005), Ochrona i edukacja konsumentów we współczesnej gospodarce rynkowej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Dunaj B. (red.) (2005), Nowy Słownik Języka Polskiego, Wydawnictwo Wilga, Warszawa
• Janoś-Kresło M., Mróz B. (2006), Konsument i konsumpcja we współczesnej gospodarce, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa
• Łatowska E. (2001), Ochrona niektórych praw konsumentów, PWN, Warszawa
• Strona internetowa: Podstawowe prawa konsumentów
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
• Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta Dz.U. 2014 poz. 827

Autor: Paulina Mental, Tomasz Szymczyk, Karolina Gołba