Przepływy pieniężne

Pieniężne przepływy są to wpływy i wydatki, które bezpośrednio wpłynęły na stan środków pieniężnych i ich ekwiwalentów w jednostce, w ciągu okresu objętego sprawozdaniem. W rachunku przepływów pieniężnych (Cash flow), przepływy pieniężne podzielone są na przepływy działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej. Informacja o przepływach pieniężnych jest niezwykle istotna, bowiem pomaga w ocenie zdolności jednostki do wypracowania środków pieniężnych, pozwala odbiorcy na tworzenie modeli do oceny źródeł pochodzenia i wielkości uzyskanych środków pieniężnych, jak i oceny kierunków i wielkości ich wykorzystania podczas działalności, oraz porównania wartości bieżącej przyszłych przepływów pieniężnych. Dzięki temu wartość i znaczenie porównań przedstawianych wielkości dotyczących prowadzonej działalności jest wyższa.

Ponadto, przepływy pieniężne można określać także jako: przepływy gotówkowe, forma nadwyżki finansowej przedsiębiorstwa. W zależności od kontekstu może oznaczać szereg różnych rzeczy. Może odnosić się do wpływów z inkasa należności, może również oznaczać płynne środki wygenerowane w ramach rentownej działalności, a także zmiany sald na rachunkach bankowych za dany okres. Uwzględnia oprócz elementów wchodzących w skład rachunku wyników (sprzedaż, koszty, wynik finansowy) również elementy w nim nie ujęte, niestanowiące przychodów ze sprzedaży ani kosztów ich uzyskania, lecz mające często znaczny wpływ na poziom wypłacalności przedsiębiorstwa.

Dotyczy to zmian w poziomie zapasów i należności, kredytów i pożyczek oraz innych zobowiązań, jak również innych wydatków niemających charakteru kosztów (np. wydatki inwestycyjne) oraz kosztów niemających charakteru wydatków (np. amortyzacja).

Informację o przepływach pieniężnych można wykorzystać na wiele sposobów, m.in:

• są przydatne przy analizie prawidłowości przeszłych oszacowań,
• są użyteczne w badaniu relacji między zyskownością, przepływami pieniężnymi netto i wpływem zmieniających się cen,
• mogą być przydatnym wskaźnikiem, wykorzystywanym do określania kwoty, terminowości oraz stopnia pewności przyszłych przepływów pieniężnych,
• w Polsce: informacje o przepływach pieniężnych często pomagają przedsiębiorcom dostrzec istotność wypłacalności, a nie zysku.

TL;DR

Przepływy pieniężne odzwierciedlają wpływy i wydatki, które wpływają na stan środków pieniężnych w jednostce. Są podzielone na przepływy operacyjne, inwestycyjne i finansowe. Informacje o przepływach pieniężnych są istotne przy ocenie zdolności jednostki do generowania gotówki, a także do oceny kierunków i wielkości jej wykorzystania. Przepływy pieniężne mogą być również określane jako nadwyżka finansowa przedsiębiorstwa. Rachunek przepływów pieniężnych prezentuje różnicę między wpływami a wydatkami gotówkowymi. Przepływy pieniężne są prezentowane w postaci zestawienia, które może być sporządzone metodą pośrednią lub bezpośrednią. Informacje o przepływach pieniężnych są przydatne w analizie przeszłych oszacowań, relacji między zyskownością a przepływami pieniężnymi, określaniu przyszłych przepływów pieniężnych i ocenie wypłacalności przedsiębiorstwa. Przepływy pieniężne są także ważne przy wycenie przedsiębiorstwa i ocenie jego wartości dla akcjonariuszy.

Prezentacja przepływów pieniężnych

Przepływy pieniężne są prezentowane w postaci odpowiedniego zestawienia, mianowicie jest to rachunek przepływów pieniężnych, w którym przychody i koszty mierzone są według zasady kasowej, czyli faktycznego wpływu gotówki i jej wydatku. Rachunek ten stanowi różnicę między wszystkimi wpływami gotówkowymi oraz wydatkami gotówkowymi (przepływów pieniężnych netto). Jest traktowany jako uzupełnienie podstawowych sprawozdań finansowych (bilans, rachunek zysków i strat) o informacje dotyczące kształtowania się sytuacji w zakresie płynności finansowej przedsiębiorstwa.

W rachunku przepływów pieniężnych, przepływy pieniężne można przedstawić dwiema metodami: pośrednią, którą ujmuje się dane dotyczące działalności operacyjnej oraz bezpośrednią, którą także można zastosować do przedstawienia zdarzeń działalności operacyjnej, ale głównie służy ona do przedstawienia operacji niepieniężnych (niepowodujących wpływów lub wydatków), które dotyczą działalności inwestycyjnej lub finansowej jednostki.

"Wyboru metody dokonuje kierownik jednostki, biorąc pod uwagę:

• specyfikę działalności jednostki, oczekiwania użytkowników informacji finansowych, potrzeby zarządu jednostki,
• możliwości uzyskania wiarygodnych danych, jakie zapewnia system komputerowy stosowany w jednostce,
• możliwości rozbudowy ewidencji księgowych dla uzyskania danych niezbędnych do sporządzenia, prezentacji i analizy rachunku przepływów pieniężnych,
• wymogi innych niż ustawa aktów prawnych oraz regulacji środowiskowych". (Śnieżek E., Zamknięcie roku 2015, KSR nr 1 "Rachunek przepływów pieniężnych" z komentarzem, Wyd. Rachunkowość, s. 297)

Dzięki możliwości wyboru metody jednostka ma większą swobodę formy prezentacji tych informacji oraz pozwala to na jeszcze lepsze uwzględnienie specyfiki jej działalności.

Przepływy pieniężne netto

Niektóre wydatki mogą być przedstawione w kwocie netto, a więc kompensowane ze sobą. Takie sytuacje, w których jest to możliwe, zawarte zostały w KSR 1, czyli:

• wpływy i wydatki następują w imieniu kontrahenta - odzwierciedlają działalność klienta, a nie jednostki, np. czynsz, który zostaje pobrany na rzecz właściciela nieruchomości, a potem im przekazywany
• wpływy i wydatki, które z danego tytułu charakteryzują się szybkim obrotem, dużą wartością i krótkim terminem spłaty, np. udzielone krótkoterminowe pożyczki
• gdy jednostka posiada ważny tytuł prawny do kompensaty wskazanych aktywów i zobowiązań oraz
• gdy jednostka rozlicza operację w wartości netto poddanych kompensacie aktywów i zobowiązań

Przepływy działalności operacyjnej

Związane są działalnością podstawową jednostki, obejmują te wpływy i wydatki, które nie są zaliczone do działalności inwestycyjnej lub finansowej. Prezentuje się tutaj skutki pieniężne operacji i zdarzeń, które uwzględnianie są w wyniku finansowym.

Biorąc to pod uwagę, zostały określone ogólne zasady klasyfikacji przepływów pieniężnych. W działalności operacyjnej wykazuje się wpływy i wydatki jednostki, jeśli:

• wytwarza dany rodzaj produktu (wpływy i wydatki związane z produkcją i sprzedażą produktów),
• zajmuje się obrotem towarowym lub handlowym (wpływy i wydatki związane z nabyciem i sprzedażą towarów),
• prowadzi działalność leasingową (wpływy i wydatki związane z operacjami leasingu),
• przedmiotem jej działalności jest obrót instrumentami finansowymi
• została powołana w innych celach, a obrót instrumentami finansowymi stanowi sposób na uzyskanie środków pieniężnych (ujmowane są w działalności operacyjnej instrumenty finansowe, traktowane jako ekwiwalenty środków pieniężnych)
• określa w akcje założycielskim obszary działalności, w których przeprowadza operacje sporadycznie (wpływy i wydatki należy wykazać w działalności operacyjnej, jeśli ich treść merytoryczna dotyczy tej działalności).

Jeśli przepływy pieniężne jednostka prezentuje metodą bezpośrednią, istotne jest, aby uwzględnić:

• przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów;
• przychody z tytułów honorariów, praw autorskich, opłat, jak i innych przychodów operacyjnych,
• wydatki z tytułu zapłaty za dostarczone towary, materiały, surowce, wyświadczone usługi oraz energię,
• wydatki na wynagrodzenia pracowników oraz świadczenia na ich rzecz,
• wpływy i wydatki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne,
• wydatki z tytułu podatku dochodowego i innych o charakterze publicznoprawnym,
• wpływy i wydatki z tytułu zawieranych kontraktów (nabycie i sprzedaż instrumentów finansowych)

Zastosowanie metody pośredniej polega na tym, że wynik finansowy netto koryguje się o pozycje, które nie powodują zmian stanu środków pieniężnych lub ich ekwiwalentów oraz o wyniki innych działalności, np. wkład niepieniężny otrzymany (przekazany) w postaci zapasów.

Przepływy działalności inwestycyjnej

Ujmuje się tutaj wpływy i wydatki poniesione na rzecz zakupu, budowy lub takie, które jednostka otrzymała w związku ze sprzedażą aktywów trwałych, z wyjątkiem długoterminowych rozliczeń międzyokresowych, należności długoterminowych dotyczących działalności operacyjnej oraz inwestycji krótkoterminowych, z wyjątkiem środków pieniężnych, aktywów pieniężnych, aktywów finansowych zaliczanych do ekwiwalentów środków pieniężnych.

W tej działalności należy ująć także wszelkie korzyści i koszty związane z prowadzeniem działalności inwestycyjnej.

"Do przepływów działalności inwestycyjnej zalicza się w szczególności następujące rodzaje wydatków i wpływów:

• wydatki z tytułu zakupu, montażu, uruchomienia składników środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych, inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne, jak też aktywów finansowych,
• wpływy ze sprzedaży środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych, inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne, jak też aktywów finansowych,
• wydatki i wpływy z tytułu udzielenia i zwrotu krótko - i długoterminowych pożyczek udzielonych innym jednostkom,
• wydatki z tytułu zaliczek na zakupy dotyczące działalności inwestycyjnej oraz wpływy ze zwrotu tych zaliczek,
• wydatki i wpływy z tytułu pochodnych instrumentów finansowych,
• wydatki i wpływy z tytułu pieniężnych kosztów i korzyści dotyczących wymienionych wcześniej składników działalności inwestycyjnej, np. otrzymane odsetki od lokat, otrzymane dywidendy". (Śnieżek E., Zamknięcie roku 2015, KSR nr 1 "Rachunek przepływów pieniężnych" z komentarzem, Wyd. Rachunkowość, s. 299)

Spłaty zobowiązań i należności w obcych walutach wykazuje się w działalności inwestycyjnej łącznie ze zrealizowanymi różnicami kursowymi.

W związku z tym, że w działalności inwestycyjnej prezentuje się także wpływy i wydatki związane ze środkami trwałymi, środkami trwałymi w budowie oraz wartościami niematerialnymi i prawnymi, pojawiają się dwa istotne problemy:

• 1.problem niejednoznaczności nazewnictwa w rachunku zysków i strat i rachunku przepływów pieniężnych oraz
• 2.problem niejednoznaczności nazewnictwa w bilansie i w rachunku zysków i strat.

Przepływy działalności finansowej

Zalicza się tutaj przede wszystkich wpływy i wydatki związane z pozyskaniem i spłatą własnych oraz obcych źródeł finansowania. Skutkiem są zmiany kapitału (funduszu) własnego i zadłużenia jednostki. Jeśli zmiany nie powodują w jednostce przepływu pieniężnego, to nie wykazuje się ich w rachunku przepływów pieniężnych.

Do przepływów działalności finansowej zaliczyć można:

• wpływy z wydania udziałów, akcji i innych instrumentów kapitałowych, jak i z dopłat do kapitału, czy sprzedaży udziałów/akcji własnych,
• wydatków na rzecz właścicieli akcji lub udziałów,
• wpływy z emisji długo - i krótkoterminowych dłużnych instrumentów finansowych,
• zaciągnięcie kredytów i pożyczek oraz ich spłatę,
• wydatki spowodowane podziałem zysku,
• wydatki na spłatę zobowiązań dotyczących umów leasingowych,
• zapłacone odsetki, prowizje bankowe, i inne koszty pieniężne,
• wypłacone dywidendy,

Spłaty zobowiązań i należności w obcych walutach wykazuje się w działalności finansowej łącznie ze zrealizowanymi różnicami kursowymi.

Przepływy pieniężne w ujęciu EX POST

Rachunek przepływów pieniężnych jest coraz częściej wykorzystywany, lepiej rozumiany oraz bardziej użyteczny. Dzieje się tak dlatego, że dane prezentowane w rachunku nie są zdominowane przez zasady, koncepcje i założenia rachunkowości, w odróżnieniu od pozostałych elementów sprawozdania finansowego.

Klasycznym przykładem potwierdzającym tę tezę jest przypadek bankructwa W.T. Grant Company, kiedy w latach 1970-1973 przedsiębiorstwo przedstawiało zysk netto w kwotach bardzo wysokich, natomiast kwoty przepływów pieniężnych zmniejszały się w zastraszająco niebezpiecznym tempie. W 1973 r. kwota przepływów pieniężnych z całej działalności była ujemna. Gdyby dużo wcześniej zauważono powagę sytuacji i gwałtownie pogarszającą się sytuację finansową firmy, to prawdopodobnie uchroniłoby to od katastrofy inwestorów i firmę.

Rachunek przepływów pieniężny jest wyjątkowy z kilku powodów, m.in. ponieważ nie obowiązuje międzynarodowy wzór sprawozdania, "w polskiej praktyce gospodarczej nie ma tradycji czytania historycznych informacji wynikających z rachunku przepływów pieniężnych" (Śnieżek E., Wiatr M., Przepływy pieniężne, Wolters Kluwer, Warszawa 2014, s. 464), a KRS 1 budzi najróżniejsze odczucia od samego początku.

Inne składniki sprawozdania finansowego, jak bilans i rachunek zysków i strat, zawierają w sobie wiele pozycji niepieniężnych. Przepływy pieniężne pozwalają wyjaśnić, dlaczego w ciągu roku wzrósł bądź zmalał stan środków pieniężnych, określają dokładnie przepływy netto wynikające z danych działalności oraz przedstawiają rozliczenia z właścicielami, jak np. wkłady, wycofanie czy dywidendy).

"Podział przepływów pieniężnych według rodzajów działalności i typów operacji, których są skutkiem, oraz ocena ich charakteru mogą być pomocne przy ocenie sytuacji finansowej jednostki w okresach poprzednich i w okresie bieżącym".(Śnieżek E., Wiatr M., Przepływy pieniężne, Wolters Kluwer, Warszawa 2014, s. 465)

Przepływy pieniężne w ujęciu EX ANTE

Obecnie mocno krytykuje się zysk jako miarę dokonań przedsiębiorstwa. Zaczęto więc szukać dróg rozwoju, które oparte są na przepływach pieniężnych. To one lepiej odzwierciedlają wartość przedsiębiorstwa.

"Przepływy pieniężne mają kluczowe znaczenie w wielu koncepcjach (np. w koncepcji shareholder value), ponieważ stanowią one podstawę korzyści akcjonariuszy z dywidend i wzrostu rynkowej wartości akcji oraz są wykorzystywane przez inwestorów do oceny spółek".(Śnieżek E., Wiatr M., Przepływy pieniężne, Wolters Kluwer, Warszawa 2014, s. 775). Wynika z tego, że zarząd spółki musi szukać takich sposobów, aby uzyskiwać dodatnie przepływy pieniężne.

Podstawowym modelem szacowania wartości dla akcjonariuszy jest model FCF (free cash flow), który wykorzystuje wolne przepływy pieniężne. Przez wolne przepływy pieniężne rozumie się jako nadwyżkę wpływów lub wydatków pieniężnych z działalności operacyjnej po opodatkowaniu.

Poza modelem FCF istnieje jeszcze wiele innych metod, które pozwalają na wyliczenie wartości dla akcjonariuszy. Wycena przedsiębiorstwa oparta na wolnych przepływach pieniężnych uzyskuje coraz większe poparcie w świecie. Jej zakres jest ciągle powiększany i stosowana jest jako narzędzie pomiaru zdolności przedsiębiorstwa.

Przepływy pieniężne — artykuły polecane

Rachunek przepływów pieniężnych — Leasing zwrotny — Sprawozdanie finansowe - informacja dodatkowa — Dochodowe metody wyceny przedsiębiorstw — Wycena składników bilansu — Przychody finansowe — Rodzaje rezerw — Oszustwo księgowe — Wynik finansowy

Bibliografia

• Brigham E. (2005), Podstawy zarządzania finansami, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Orliński B. (2013), Czynniki kształtujące przepływy pieniężne z działalności operacyjnej, Studia Oeconomica Posnaniensia, nr 12
• Patterson R. (2015), Kompendium terminów z zakresu rachunkowości po polsku i po angielsku, Stämpfli Polska, Warszawa
• Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1126/2008 z dnia 3 listopada 2008 r. przyjmujące określone międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady (Tekst mający znaczenie dla EOG) Document 32008R1126
• Sierpińska M., Jachna T. (2006), Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, PWN, Warszawa
• Szychta A., Sobańska I. (2007), Wpływ międzynarodowych i krajowych regulacji sprawozdawczości finansowej i auditingu na zmiany w praktyce rachunkowości, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź
• Śnieżek E. (2015), Zamknięcie roku 2015, KSR nr 1 Rachunek przepływów pieniężnych z komentarzem, Wydawnictwo Rachunkowość, Warszawa
• Śnieżek E., Wiatr M. (2014), Przepływy pieniężne, Wolters Kluwer, Warszawa
• Walińska E. (red.) (2016), Meritum rachunkowość. Rachunkowość i sprawozdawczość finansowa, Wolters Kluwer, Warszawa
• Wędzki D. (2014), Sprawozdanie finansowe przedsiębiorstwa według polskiego prawa bilansowego, Wolters Kluwer, Warszawa
• Wszelaki A. (2015), Wykorzystanie rachunku przepływów pieniężnych w analizie wstępnej płynności finansowej przedsiębiorstwa - ujęcie teoretyczne, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Nr 855
• Zbaraszewska A. (2011), Rola rachunku przepływów pieniężnych w zarządzaniu małymi jednostkami gospodarczymi, Studia i prace wydziału nauk ekonomicznych i zarządzania, nr 24

Autor: Małgorzata Rugiełło, Monika Nowak, Magdalena Szopa