Ewidencja rozrachunków

Przez rozrachunki rozumie się takie należności lub zobowiązania, których osoby dłużnika i wierzyciela są określone, kwota jest zaakceptowana przez obydwu kontrahentów, a termin regulacji wierzytelności został uzgodniony.

Rozrachunki powstają w rezultacie dokonywanych transakcji między stronami umowy: wierzycielem i dłużnikiem. Rozrachunki są to należności lub/i zobowiązania zaakceptowane przez kontrahentów co do kwoty, a termin zapłaty został uzgodniony pomiędzy stronami lub wynika z obowiązujących przepisów. (E. Nowak 2002, s. 131)

Konto Rozrachunków może wykazywać dwa salda - saldo Dt należności i saldo Ct zobowiązania.

Według zespołu 2 zakładowego planu kont wyróżniamy:

• 200 Rozrachunki z odbiorcami
• 201 Rozrachunki z dostawcami
• 214 Zobowiązania wekslowe
• 220 Rozrachunki publicznoprawne
• 221 Rozrachunki z tytułu podatku VAT
• 223 Podatek VAT do rozliczenia
• 225 Inne rozrachunki publicznoprawne
• 230 Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń
• 231 Należności z tytułu niedoborów i szkód
• 234 Pozostałe rozrachunki z pracownikami
• 240 Pozostałe rozrachunki
• 242 Rozliczenie niedoborów i szkód
• 243 Rozliczenie nadwyżek
• 244 Należności dochodzone na drodze sądowej
• 250 Należne wpłaty na poczet kapitału
• 290 Odpisy aktualizujące rozrachunki
• 291 Zobowiązania warunkowe

Należności i zobowiązania wymagają ich wykazania na kontach i w bilansie w kwocie wymaganej zapłaty, a więc łącznie z ewentualnymi odsetkami zwłoki i po aktualnym kursie. Prowadzenie ksiąg rachunkowych reguluje ustawa o rachunkowości.

Jednostka powinna posiadać dokumentację, która ukazuje przyjętą politykę rachunkowości opisaną w języku polskim. Księgi rachunkowe muszą zawierać zakładowy plan kont. (Ustawa o rachunkowości, s. 8, art. 10)

TL;DR

Artykuł omawia różne rodzaje rozrachunków, czyli należności i zobowiązania między dłużnikiem a wierzycielem. Wskazuje również na konkretne konta księgowe, na których są ujmowane różne rodzaje rozrachunków, takie jak rozrachunki z odbiorcami, rozrachunki publicznoprawne czy rozrachunki z pracownikami. Omawiane są również rozrachunki z tytułu podatku VAT oraz rozrachunki dochodzone w drodze sądowej. Artykuł podkreśla także konieczność wykazywania tych rozrachunków na kontach księgowych i zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami

Na koncie 200 i 201 ujmuje się należności i zobowiązania za sprzedane lub zakupione produkty, towary, usługi i materiały. Na tym koncie ujmuje się również reklamacje, odszkodowania, naliczone lub należne odsetki, naliczone lub należne zaliczki. W ramach konta syntetycznego można wyodrębnić następujące konta analityczne:

• rozrachunki z odbiorcami krajowymi
• rozrachunki z odbiorcami zagranicznymi
• rozrachunki z dostawcami krajowymi
• rozrachunki z dostawcami zagranicznymi
• zaliczki na poczet dostaw

Rozrachunki publicznoprawne

Do rozrachunków publicznoprawnych zalicza się rozrachunki z urzędem skarbowym, urzędem celnym, Zakładem Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) i inne rozrachunki, w zakresie których obowiązują przepisy ordynacji podatkowej. W związku z mnogością tytułów rozrachunków, celowe może być prowadzenie następujących kont:

1. Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu:
   • podatki od towarów i usług (VAT)
   • pozostałe rozrachunki publicznoprawne
   • podatku akcyzowego
   • podatku dochodowego od osób prawnych
   • podatku od dochodów osób fizycznych
   • z innych tytułów
2. Rozrachunki z urzędem celnym,
3. Rozrachunki z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych (ZUS)
4. Pozostałe rozrachunki publicznoprawne

Rozrachunki z tytułu podatku VAT

VAT (Value Added Tax) jest podatkiem obciążającym w ostatecznym rachunku konsumpcję w kraju.

Stosuje się następujące konta syntetyczne:

• "Rozrachunki z tytułu VAT"
• "Naliczony VAT"
• "Należny VAT"

Na koncie "Naliczony VAT" gromadzi się VAT naliczony (stanowiący należność od urzędu skarbowego) w fakturach dostawców. Na koniec miesiąca konto to wykazuje saldo Dt.

Na koncie "Należny VAT"ujmuje się VAT należny urzędowi skarbowemu z tytułu podatku policzonego w fakturach przy sprzedaży. Na koniec miesiąca konto wykazuje saldo Ct stanowiące zobowiązanie wobec urzędu skarbowego.

Kompensata należności od US ze zobowiązaniami wobec US z tytułu Vat polega na przeniesieniu salda konta "Naliczony VAT" (Ct) na konto "Rozrachunki z tytułu VAT" (Dt) oraz salda konta "Należny VAT" (Dt) również na konto "Rozrachunki z tytułu VAT" (Ct). W ten sposób całokształt rozrachunków z urzędem skarbowym będzie wykazany na jednym koncie.

Rozrachunki z pracownikami

Rozrachunki z pracownikami to głównie wypłata wynagrodzeń. Do ewidencji tych rozrachunków służy konto: Rozrachunki z tytuły wynagrodzeń. Na tym koncie księguję się:

• strona Wn: wypłata wynagrodzenia pieniężnego
• strona Ma: należne wynagrodzenie brutto

Do ewidencji wynagrodzeń używa się również konta: Rozliczenie wynagrodzeń.

Inne rozrachunki z pracownikami, jak np.: świadczenia finansowe, koszty podróży służbowych wykazuje się na koncie: Pozostałe rozrachunki z pracownikami.

Należności dochodzone w drodze sądowej

W momencie kiedy roszczenie staje się sporne czyli wierzytelność nie jest akceptowana przez dłużnika wskazanego przez wierzyciela, jest ona dochodzona w sądzie. Bez względu na przyczynę skierowania roszczenia lub należności do sądu ujmuje się je bieżąco na koncie " Należności dochodzone na drodze sądowej"

Odpisy aktualizujące należności

Przeważnie adresowany do należności od ściśle określonych kontrahentów. Ujmowane są na oddzielnym koncie (jest to przykład konta pionowego), gdyż przewidywanie niepełnej zapłaty należności nie może powodować rezygnacji z części wierzytelności.

Należności aktualizuje się poprzez analizę stopnia prawdopodobieństwa ich zapłaty w odniesieniu do:

• należności od dłużników w stanie likwidacji lub upadłości - do wysokości należności nieobjętej gwarancją lub innym zabezpieczeniem
• należności od dłużników w przypadku oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości - w pełnej wysokości należności
• należności kwestionowanych przez dłużników oraz z których zapłatą zalegają - do wysokości należności nieobjętej gwarancją lub innym zabezpieczeniem
• należności stanowiących równowartość kwot podwyższających należności, w stosunku do których uprzednio dokonano odpisu aktualizującego - w wysokości

tych kwot

• należności przeterminowanych lub nieprzeterminowanych o znacznej szansie nieściągalności - w wysokości wiarygodnie oszacowanej kwoty odpisu

(A. Wszelaki 2014, s. 10-11)

Ewidencja rozrachunków — artykuły polecane

Zobowiązania — Księga przychodów i rozchodów — Rodzaje należności — Obrót — Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego — Przychody — Rozliczenia międzyokresowe przychodów — Podatek ryczałtowy — Odpisy aktualizujące należności — Aneks do umowy o pracę

Bibliografia

• Matuszewicz J., Matuszewicz P. (2001), Rachunkowość od podstaw, Finans-Servis, Warszawa
• Nowak E. (2016), Rachunkowość. Kurs podstawowy, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne
• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591
• Wszelaki A. (2014), Transformacja polskich rozwiązań prawnych dotyczących rozrachunków na tle rozwoju rachunkowości międzynarodowej - wybrane problemy, Studia Ekonomiczne / Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

Autor: Agata Swacha, Monika Sulik

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.