Ekonomia skali produkcji

Ekonomia skali produkcji jest pojęciem z zakresu mikroekonomii - ukazuje zachowanie, a właściwie reakcję kosztu jednostkowego produkcji względem rozmiarów tejże produkcji, wskazuje jednocześnie na korzyści płynące z produkcji masowej.

Pojęcie to mówi nam, że w miarę zwiększania w firmie rozmiarów produkcji (skali produkcji) zmniejszają się długookresowe przeciętne koszty całkowite (np. koszty energii elektrycznej, reklamy itp.) poprzez to, że koszty te rozkładają się na zwiększoną liczbę wyprodukowanych jednostek. Poprzez efekt skali produkcji firma zdobywa większą siłę przetargową, może dzięki temu zastosować np. strategię niskich cen i utrzymać barier wejścia na bardzo wysokim poziomie. Graficznie interpretację tego zjawiska prezentuje rysunek 1.

Rys. 1. Korzyści skali produkcji

Ekonomia skali (z ang. economies of scale) wiąże się możliwością działania na większych rynkach oraz wzrostem przychodów ze sprzedaży. Jest jedną z najważniejszych korzyści procesów interracjonalizacji. Mikroekonomia potwierdza jak duży jest wpływ efektu ekonomii skali na redukcję jednostkowych kosztów wytworzenia. Dostarcza dowody empiryczne i teoretyczne. Konieczne jest zwiększanie wolumenu produkcji by osiągnąć efekt ekonomii skali działania i uzyskć przewagę konkurencyjną. Efekt ekonomii skali (czyli krzywa doświadczenia) jest wartością statystyczną. Wyrażany jest za pomocą krzywej doświadczenia, która obrazuje wpływ zwiększania wolumenu sprzedaży na koszty jednostkowe wytworzenia w okresie długim. Efekt ekonomii skali zależy w dużym stopniu od branży. Przynosi większe korzyści w branżach, które posiadają wyższy stopień globalizacji. Ponadto wiąże się także z koncentracją produkcji wybranych modeli wyrobów w danym zakładzie produkcyjnym. Fazy produkcji tych wyrobów wpływają na zróżnicowanie efektu ekonomii skali. Większy będzie przy wytwarzaniu komponentów, np. chłodnic, silników, a mniejszy przy montażu gotowych wyrobów, np. montażu samochodów (G. Karasiewicz 2013, s. 211-212)

TL;DR

Ekonomia skali produkcji opisuje zależność między rozmiarem produkcji a kosztami. Im większa produkcja, tym niższe koszty jednostkowe. To zjawisko przynosi wiele korzyści, takich jak obniżenie kosztów, lepszy dostęp do finansowania i technologii, możliwość współpracy z innymi firmami oraz tworzenie lepszych warunków pracy. Firmy powinny dążyć do osiągnięcia ekonomii skali, aby zyskać przewagę konkurencyjną na rynku.

Wpływ wzrostu skali

Badania określające wpływ wzrostu skali na koszty długookresowe mają za zadanie ustalić:

• stałe korzyści skali
• rosnące korzyści skali
• malejące korzyści skali

Stałe korzyści skali - występują wtedy gdy w tym samym stopniu wzrastają wszystkie czynniki produkcji oraz produkt całkowity.

Rosnące korzyści skali - występują gdy np. w przedsiębiorstwie zostaną podwojone nakłady kapitału i pracy, a produkt całkowity wzrośnie więcej niż dwukrotnie. W efekcie tego każde kolejne zwiększenia skali produkcji skutkują obniżeniem położenia krzywej kosztu przeciętnego. Rosnące korzyści uzasadniane są:

• lepszą organizacją pracy,
• wydajniejszą pracą maszyn i ludzi,
• wzrostem specjalizacji

Malejące korzyści skali - mają miejsce kiedy każdemu kolejnemu zwiększaniu skali produkcji towarzyszy wzrost kosztu przeciętnego. Pojawiają się kiedy przedsiębiorstwo jest tak duże, że utrudniona zostaje komunikacja między pracownikami i obniżone zostają efekty produkcyjne. Minimalna skala produkcji (MES) ukazuje poziom produkcji, przy którym przedsiębiorstwo przestaje osiągać korzyści skali. Krzywa kosztów przeciętnych przestaje opadać i jest pozioma (M. Księżyk 2012, s. 136)

Zalety zjawiska

Zjawisko ekonomii skali produkcji powoduje występowanie wielu korzyści wśród których możemy wymienić następujące:

• wspomniane już wcześniej malejące przeciętne koszty całkowite,
• lepszy dostęp do źródeł finansowania np. kredyty,
• większą możliwość wykorzystania nowych technologii i wiedzy, która wiąże się z zakupem nowoczesnych maszyn i urządzeń dostosowanych głównie do dużych rozmiarów produkcji,
• wykorzystanie specjalistycznych technik zarządzania dostosowanych do gałęzi produkcji, w których firma osiąga wysokie korzyści skali,
• tworzenie warunków do współpracy z innymi podmiotami na zasadzie stworzenia struktur oligopolistycznych (powoduje to wysokie bariery wejścia dla konkurentów),
• zatrudnienie siły roboczej wyspecyfikowanej i odpowiadającej potrzebom kadrowym w danej dziedzinie, tym samym wyspecyfikowanie rynku pracy w określonym regionie,
• lepszy podział pracy.

Firmy powinny dążyć do osiągania zjawiska ekonomii skali produkcji, gdyż jego występowanie decyduje o pozycji konkurencyjnej firmy na rynku, która w konsekwencji powoduje występowanie wielu pozytywnych zjawisk dla firmy na rynku np. uzyskanie pozycji lidera pod względem kosztów, cen, jakości.

Ekonomia skali pomaga w określaniu, rozumieniu i pomiarze wartości. Jest teoretycznym modelem wyjaśnienia podstaw obowiązujących w gospodarce. Najważniejsze zmienne omawiane w tym modelu dotyczą wielkości procesów produkcji i ich zakresu - mierzone skalą wyrobów końcowych (K. Rogoziński 2012, s. 372-373)

Ekonomia skali produkcji — artykuły polecane

Krzywa doświadczeń — Postęp techniczny — Efekt skali — Efekt synergii — Korzyści skali — Produkcja potencjalna — Kapitał ludzki — Popyt na pracę — Integracja pionowa

Bibliografia

• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Dach Z. (2007), Mikroekonomia dla studiów licencjackich, Wydawnictwo Naukowe SYNABA, Kraków
• Gierszewska G., Romanowska M. (2017), Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Karasiewicz G. (2013), Marketingowe strategie interracjonalizacji polskich przedsiębiorstw, Wolters Kluwer, Warszawa
• Księżyk M. (2012), Ekonomia. Podejście historyczne i prospektywne, Oficyna Wydawnicza AWM, Kraków
• Rogoziński K. (2012), Zarządzanie wartością z klientem. Wolters Kluwer, Warszawa
• Skarżyńska A. (2011), Skala produkcji rolniczych działalności produkcyjnych a ich opłacalność, Roczniki nauk rolniczych, T.98, z. 1
• Smędzik K. (2010), Skala produkcji - a efektywność gospodarstw, Roczniki Ekonomiczne Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy, nr 3
• Szymańska E. (2010), Efektywność przedsiębiorstw - definiowanie i pomiar, Roczniki nauk rolniczych, seria G, tom 97, nr 2
• Varian H. (2013), Mikroekonomia. Kurs średni - ujęcie nowoczesne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Autor: Marta Kubik, Agnieszka Kępa