Cykl życia systemu informatycznego

Pojęcie systemu informacyjnego, czyli SI rozumiemy jako ogólny system przepływu informacji, który uwzględnia źródła wiadomości, kanały przesyłania, punkty gromadzenia, procedury przekształcania, a także punkty efektywnego przeznaczenia wiadomości. Jak pisze Klonowski pojęcie systemu informacyjnego może odnosić się do zbioru obiektów, czy funkcji, bądź określonego zakresu (Z Klonowski 2004, s. 180).

Natomiast pojęcie systemu przetwarzania danych, czyli SPD definiuje się jako złożony układ źródeł danych, zbiorów danych, kanałów przesyłania, punktów gromadzenia danych, procesów ich przetwarzania, ludzi i środków technicznych realizujących te procesy. Często w przełożeniu do SPD używa się określenia formalny system informacyjny (Z Klonowski 2004, s. 180).

Pojęcie systemu informatycznego definiuje się natomiast jako system przetwarzania danych, który jest zautomatyzowany. Środkiem automatyzacji są właściwe komputery. Definiując system informatyczny zarządzania, przyjmuje się, że jest on automatycznym systemem przetwarzania różnego rodzaju danych, który wspiera proces zarządzania (Z Klonowski 2004, s. 181).

"System informatyczny zawiera się w systemie przetwarzania danych, a ten w systemie informacyjnym. Inaczej mówi się, że system informatyczny jest zanurzony w systemie przetwarzania danych, a ten w systemie informacyjnym" (Z Klonowski 2004, s. 181). Jak również piszą Adrian Kapczyński i Sławomir Smugowski - system informatyczny zarządzania jest częścią systemu informacyjnego, która jest realizowana dzięki środkom techniki komputerowej. Celem systemu informatycznego jest wspomaganie procesów zarządzania w danej organizacji (A Kapczyński, S Smugowski 2010, s. 28). Zatem system informatyczny jest pojęciem różnym od systemu informacyjnego. Nie są to pojęcia jednoznaczne. System informatyczny jest artefaktem, czyli rozwiązaniem technicznym, służącym do realizowania w procesie automatycznym danego podzbioru funkcji spośród ogółu, których oczekujemy od systemu informacyjnego (M Kuraś 2009, s. 6).

TL;DR

Artykuł omawia różnice między systemem informacyjnym, systemem przetwarzania danych i systemem informatycznym. Przedstawiona jest również metodyka oparta o cykl życia systemu informatycznego, w której wyodrębniono osiem etapów: określenie założeń i celów systemu, zebranie informacji i studium możliwości, analiza systemu, projektowanie ogólne, projektowanie szczegółowe, wdrożenie, przejście na nowy system oraz eksploatacja i ocena działania systemu.

Metodyka oparta o cykl życia systemu informatycznego

Jedną z wielu metodyk stosowanych w diagnozie i projektowaniu systemów informatycznych jest metodyka oparta o tzw. cykl życia systemu informatycznego, w którym wyodrębnić można następujące etapy:

1. Określenie założeń i celów systemu
2. Zebranie informacji i wykonanie studium wykonalności (feasibility study)
3. Analiza systemu
4. Projektowanie ogólne
5. Projektowanie szczegółowe
6. Wdrożenie
7. Przejście na nowy system
8. Eksploatacja oraz ocena efektów wdrożenia

Poszczególne etapy powyższej metodyki realizowane są sekwencyjnie, w podanej powyżej kolejności, co upraszcza znacznie zarządzanie przedsięwzięciami realizowanymi z wykorzystaniem tej metodyki. Poniżej scharakteryzowano poszczególne etapy cyklu życia projektu informatycznego wraz z wyszczególnieniem powstających dokumentów oraz efektów (produktów) realizacji każdego z nich.

Określenie założeń i celów systemu

Etap ten jest konieczny przed rozpoczęciem pracy analityków i projektantów systemu. Najczęściej jest on realizowany przez Komitet Sterujący, w którym zasiadają przedstawiciele najwyższego szczebla kierownictwa przedsiębiorstwa. W deklaracji założeń i celów należy przedstawić problem, który powinien zostać rozwiązany oraz obszar działania, którego on dotyczy.

Efektem końcowym tego etapu jest deklaracja założeń i celów projektu.

Zebranie informacji i studium możliwości

Efektem tego etapu jest ocena technicznych możliwości rozwiązania problemów i realizacji założeń projektu. Wykonanie zadań związanych z tym etapem wymaga zebrania informacji charakteryzujących obecnie wykorzystywany system pracy, niezbędne jest zebranie i zbadanie dokumentacji organizacyjnej, obserwacja, wywiady z pracownikami. Mogą tutaj zostać zaprezentowane różne warianty rozwiązań w ogólnym zarysie wraz z szacunkiem kosztów, efektów i możliwości realizacji. Celem tego etapu jest dostarczenie Komitetowi Sterującemu danych niezbędnych do podjęcia decyzji o kontynuowaniu prac nad projektem. Efektem realizacji tego etapu jest dokument: studium możliwości.

Analiza systemu

Jeżeli studium wykonalności projektu zostało zaakceptowane - to należy rozpocząć konstrukcję logicznego modelu istniejącego systemu. Faza ta obejmuje dekompozycję funkcji systemu, a następnie stworzenie modelu logicznego przepływu danych i procesów niezbędnych do realizacji opisanych funkcji. Efektem tej fazy jest model logiczny systemu uzupełniony o specyfikację algorytmów przetwarzania, słowniki [[dan|ych i modele danych. Do akceptacji modelu niezbędna jest zgoda zarządu i użytkowników, że model jest pełnym i logicznym odzwierciedleniem problematycznego obszaru funkcjonowania.

Produktem końcowym tego etapu jest model logiczny systemu.

Projektowanie ogólne

Po analizie systemu, projektanci mogą przystąpić do konstrukcji logicznej struktury systemu. Następuje wybór procesów, które będą wspomagane informatycznie i tych, które pozostaną, z różnych względów, realizowane w sposób tradycyjny. Następuje wybór optymalnej platformy sprzętowej, struktury bazy danych, itp. Efektem tej fazy są różne warianty projektowanego systemu, wraz z ich oceną dotyczącą kosztu, wpływu na organizacje i prognozowanych efektów wdrożenia.

Po zakończeniu tego etapu pozostaje schematyczny projekt systemu, tzw. model ogólny.

Projektowanie szczegółowe

Po akceptacji modelowego rozwiązania, analitycy mogą przystąpić do szczegółowego technicznego projektowania struktury systemu. Niezbędne jest stworzenie wymagań dotyczących koniecznych zakupów sprzętu i oprogramowania. Następujące pytania wymagają odpowiedzi:

• jakie programy należy napisać (kupić) aby zostały spełnione wymagania funkcjonalne postawione w modelu ogólnym systemu,
• jaki sprzęt należy kupić aby powyższe oprogramowanie działało sprawnie i efektywnie (szczegółowa specyfikacja dotycząca serwerów, pamięci dyskowej, urządzeń sieciowych i komunikacyjnych, itp.),
• jaka powinna być struktura bazy danych oraz systemu plików,
• jaki powinien być harmonogram wdrożenia, szkolenia użytkowników, instalacji oprogramowania, itp.
• czy wykorzystuje się oprogramowanie typowe czy Oprogramowanie dedykowane

Efektem projektowania szczegółowego jest specyfikacja logiczna i fizyczna składników systemu.

Wdrożenie

W czasie wdrożenia, zaprojektowany system jest fizycznie tworzony. Programy są pisane przez programistów i instalowane na zakupionym sprzęcie. Przeprowadzane są testy działania systemu i współpracy różnych programów. Tworzona jest struktura bazy danych, następuje przeniesienie danych historycznych ze starych systemów do nowego systemu.

Zakończeniem tego etapu jest działający system wraz z dokumentacją i procedurami użytkowymi.

Przejście na nowy system

Jest to etap, w którym przedsiębiorstwo zaczyna wykorzystywać nowy system w działalności operacyjnej. Może on trwać krótko w przypadku gdy po uruchomieniu systemu, stare systemy przestają działać. Mogą też zostać wykorzystane alternatywne sposoby: np. równoległe wykorzystywanie dwóch systemów, wdrażanie nowego systemu "po kawałku", itp. Każde z tych rozwiązań ma swoje wady i zalety i zależy od specyfiki przedsiębiorstwa i stopnia skomplikowania systemu.

Efektem jest system zainstalowany i użytkowany w praktyce.

Eksploatacja oraz ocena działania systemu

W tym momencie firma posiada już uruchomiony i wykorzystywany w codziennej pracy system. Powinien on realizować cele i zadania do których został zaprojektowany. Jednakże aby mógł on poprawnie działać niezbędna jest jego prawidłowa obsługa i utrzymanie (np. usuwanie awarii sprzętu, poprawianie i korygowanie błędów [[oprogramowani|a, zabezpieczenie danych, szkolenie nowych użytkowników, itp.).

Po określonym czasie powinien zostać przeprowadzony audyt oceniający porównujący założenia i cele stawiane systemowi na początku z efektami, które zostały osiągnięte po wdrożeniu.

Okresowo w trakcie eksploatacji powinien być sporządzany raport oceniający.

Cykl życia systemu informatycznego — artykuły polecane

System zarządzania przebiegiem procesów — Kluczowe czynniki sukcesu wdrożenia systemu informatycznego — Inżynieria oprogramowania — DMAIC — Wdrożenie — Metodyka badania potrzeb informacyjnych — Systemy wspomagania decyzji — Systemy Closed Loop MRP — Plany wg PRINCE2

Bibliografia

• Curtis G., Business Information Systems. Analysis, Design and Practice, Addison-Wesley, Massachusetts 1995
• Kapczyński A., Smugowski S. (2010). Współczesne systemy informatyczne i ich zastosowania Wydawnictwo PTI Oddział Górnośląski
• Klonowski, Z. J. (2004). Systemy informatyczne zarządzania przedsiębiorstwem: modele rozwoju i właściwości funkcjonalne Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Kuraś, M. (2009). System informacyjny-system informatyczny. Co poza nazwą różni te dwa obiekty. Zeszyty Naukowe/Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, 770, 259-275
• Woźniak K. (2005), System informacji menedżerskiej jako instrument zarządzania strategicznego w firmie, praca doktorska, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków

Autor: Krzysztof Woźniak, Elżbieta Bąk